Samtíðin - 01.03.1943, Qupperneq 17

SAMTÍÐIN
13
HALLDOR STEFaNSSON forstjóri:
Slysahætta af meðferð steinolíu
[Vegna hinna tíðu slysa undanfarið af notkun steinoliu til að
lcveikja eld i eldstæðum, eða lil að glæða kulnaðan eld, hefur
Samtíðin komið að máli við Halldór Stefánsson forstjóra og beð-
ið hann að rita stutta grein, sem verða mætti til leiðbeiningar
og varnaðar i því efni.]
AÐ ER langoftast, að mönnum
tekst að fara svo með stein-
olíu til eldsneytis og ljósmetis, að
ekkert tjón eða slys hlj7zt af. Mörg-
um hættir því við, að láta það „sem
vind um evru þjóta“, þótt varað sé
við því, að nota steinolíu til að
kveikja, eða reyna að glæða eld í
eldstæðum, eða hella olíu (eða ben-
sini) á lanijia eða ljósker, sem Ijós
logar á.
En þótt þetta takist á stundum
áfallalaust, sem hetur fer, þá verð-
ur það einnig oft að slysum og tjóni.
Og það má eiga það víst, að svo
lengi sem haldið verður uppteknum
liætti í þessu efni, verður það áreið-
anlega að slysi öðru hvoru.
Til þess að fá menn til að veita
aðvörunum um þetta efni meiri at-
hygli og taka þær meir til greina
en gert hefur verið, má ætla, að
einna helzt kynni að verða til árang-
urs, að segja frá því, hvernig og
hvers vegna mistökin og óhöppin
koma fyrir.
En til þess að skýra það og skilja
verður að rifja upp eðli og eigin-
leika steinolíunnar.
Steinolía á það sameiginlegt við
allt annað eldsneyti og eldfim efni,
að liún verður að breytast í loftteg-
und (gas), i þessu tilfelli steinoliu-
gas, áður en hún getur logað.
Til þess að eldsneyti og eldfim efni
hreytist í gas, þarf liita, misliáan
fyrir hinar ýmsu tegundir slíkra
efna. Eftir því, sem minni liita þarf,
eftir því er kallað, að efnið sé eld-
fimara. Og því örari, sem hreyting-
in í gas er, því ákafari v'erður loginn
og hruninn hraðari. Það hitastig, sem
þarf til þess, að tiltekið efni fari að
breytast í gas og geti farið að loga
(brenna), er nefnt logamark þess.
Logamark góðrar (vel hreinsaðr-
ar) steinolíu er talið 35—50°C.
Logamark hinna verr lireinsuðu teg-
unda getur farið allt niður i 22°.
Af því má sjá, hversu miseldfim
og mishættuleg steinolían getur ver-
ið. — Beztu tegundirnar eru þó stór-
lega eldfimar.
Til samanhurðar má geta þess, að
logamark timburs er talið 300—
600°C eftir ásigkomulagi og tegund-
um; þó er talið, að tré, sem lengi
hefur hakazt við liita (t. d. of nærri
eldstæðum) geti farið að breytast í
gas (timhurgas) við nál. 100 stiga
hita.
Þessu næst kemur þá að því, að
athuga, af hvaða orsökum og hvern-
ig eldsupptökin og slysin verða, þeg-