Samtíðin - 01.04.1944, Page 23

SAMTÍÐIN
19
neitt móti þvi að kalla liaus á dýr-
um, fremur en höfuð, en þar hafa
orðin tíðkazt á víxl. Úr dönsku er
komin sú venja að kalla það höfuð,
sem styttra og liprara er að kalla
haus, naglahaus, skrúfuhaus, kál-
haus, brj'ggjuhaus, fjallshaus,
hestshaus o. s. frv. Danskættað er að
„hitta naglann á liöfuðið (træffe
Sömmet paa Hovedet), og er það
raunar ekki ástæða til að gera svo
hnyttinn talshátt alveg landrækan.
Á mönnum er sjaldan minnzt á
haus nema í niðrandi tali: „skítugur
upp fjrrir haus“, „steypast á liaus-
inn“, „vera á hausnum“. Hjá forn-
skáldum sést ekki þessi niðrunar-
merking. Sighvatur skáld, sem kall-
ar Ölaf helga „andprútt liöfuð“, er
ófeiminn að tala um haus á konung-
inum, margoft, lýsir honum „með
„Ijósum hausi“ o: bjarthærðum. Eng-
inn þarf að lóta sér blöskra, þótt
menn beiti orðinu djarflega enn að
dæmi Sighvats.
Hvað þýðir að gera eitthvað í
blóra við einhvern? er spurt. Við
höfum vanizt þeirri notkun talshátt-
arins, að sá geri eitthvað í blóra við
annan, sem lætur sökina fyrir það
bitna á honum, en ekki sér þ. e. hef-
ur annan sér að skálkaskjóli. Nýj-
ung sú hefur sézt í riti nokkrum
sinnum síðustu ár, að talshátturinn
þýddi að gera eitthvað í trássi við
einhvern, t. d. þýddi „í blóra við al-
mennt velsæmi“ sama sem gagn-
stætt velsæminu. Hin nýja merking
er röng. Og við, sem hinni höfum
vanizt, lesum að óreyndu þá merk-
ing í orðin og liöldum, að þetta þýði:
i skálkaskjóli við almennt velsæmi —
þér viljið eignast
SÍGILDA BÖK,
þá kaupið
ÁFA3VGA
eftir próf. SIGURÐ NORDAL.
Þetta er fyrsta bindi af ritgerða-
safni þessa ágæta fræðimanns og
snjalla rithöfundar. Það ritsafn
má ekki vanta i neinn bókaskáp
á landinu.
Eignizt það sem fyrst.
Helgafellsútgáfan.
V é 1 s m í ð i
E 1 d s m í ð i
Málmsteypa
S k i p a- o g
V élaviðgerðir