Fréttablaðið - 30.01.2010, Blaðsíða 16

16 30. janúar 2010 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
ÞORSTEINN
PÁLSSON
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Tilgangur fiskveiðistjórn-unar er tvíþættur: Ann-ars vegar að stuðla að sjálfbærri nýtingu fiski-
stofna. Hins vegar að lækka kostn-
að við að veiða hvert tonn. Þriðja
markmiðið hefur vikið. Það fólst
í því að fjölga störfum og halda
byggðum gangandi.
Í Frakklandi er þetta þriðja
félagslega markmið alls ráðandi.
Þar eru tífalt fleiri sjómenn og
margfalt fleiri fiskiskip að veiða
minna af fiski en hér. Sá veiðiskap-
ur kostar miklu meira. Franskir
skattborgarar greiða mismuninn.
Þær breytingar sem sjávarútvegs-
ráðherra hefur nú þegar gert eru
sniðnar að slíkum félagslegum
markmiðum.
Að baki félagslegum lausnum af
þessu tagi býr snoturt hjartalag.
Öfugt við það sem er á Íslandi eru
sjómenn og útvegsmenn í Frakk-
landi sáróánægðir og í stöðugu
stríði af því að þeir fá aldrei nóg
af snotru hjartalagi. Almenningur
í Frakklandi er hins vegar sáttur.
Sjávarútvegurinn er svo smár að
skattgreiðslurnar eru ekki íþyngj-
andi.
Hér er sjávarútvegurinn höfuð-
atvinnugrein. Enginn kostur er því
á að greiða offjárfestinguna með
sköttum. Eigi að skipta um kerfi
verðum við því að fara í það far
sem var fyrir 1990 og láta almenn-
ing borga brúsann með viðvarandi
lækkun á gengi krónunnar.
Þegar hismi orðræðunnar hefur
verið greint frá kjarnanum eru
bara tveir kostir varðandi fisk-
veiðistjórnun. Annar byggist á
markaðslausnum. Hinn á félags-
legum lausnum. Sá fyrri er hag-
kvæmari fyrir þjóðina í heild. Sá
síðari þjónar hagsmunum þeirra
sem fá viðbótarstörfin.
Böggull fylgir skammrifi, hvor
kosturinn sem er valinn. Eigi þjóð-
hagslega hagkvæmari kosturinn að
ganga upp þarf þjóðin að sætta sig
við að útgerðin skili arði. Það vefst
fyrir mörgum. Félagslegi kostur-
inn veldur hins vegar óánægju
hjá þeim sem fyrir eru í greininni
og þurfa að bera hluta kostnað-
arins með lægri tekjum og öllum
almenningi sem greiðir hinn hlut-
ann með gengisfalli krónunnar.
Flestir vilja báða kostina. Það er
ekki hægt fremur en að gera hvort
tveggja að geyma kökuna og borða
hana. Óánægjan með ríkjandi kerfi
stafar af því að margir stjórnmála-
menn telja kjósendum trú um að
unnt sé að fara báðar leiðir sam-
tímis. Þeir sýna hins vegar engar
útfærðar tillögur því þeir vita að
það dæmi gengur ekki upp. Fyrir
vikið snýst umræðan upp í þrátefli
og þras.
Útvegurinn og þjóðin
Ríkisstjórnin hefur ákveð-ið að svipta útvegsmenn öllum aflaheimildum á ákveðnu árabili. Fyrsti
hluti sviptingarinnar er tímasettur
1. september á þessu ári. Forsætis-
ráðherra hefur margsinnis ítrekað
að við það verði staðið.
Ríkisstjórnin hefur engar tillög-
ur sett fram um það sem koma á í
staðinn. Hún virðist líta svo á að
það sé hlutverk annarra. VG hefur
að vísu lýst lauslegum hugmynd-
um. Þær eru túlkaðar á þann veg
að ekki eigi að skerða hár á höfði
nokkurs en allir sem vilja veiða
meira eða vinna meiri fisk fái
tækifæri. Mismunandi túlkanir
fara eftir því í hvaða plássi menn
eru staddir hverju sinni.
Talsmenn ríkisstjórnarinnar
kalla eftir tillögum útvegsmanna.
Með öðrum orðum: Þeir segjast
vera á móti kerfi sem útvegsmenn
og sjómenn eru sáttir við. En með
því að engar hugmyndir um lausn-
ir eru á ríkisstjórnarborðinu eiga
útvegsmenn að koma með þær til
þess að ráðherrarnir verði sáttir.
Ríkisstjórnin hótar að svipta
og útvegsmenn að sigla í land.
Umræða af þessu tagi kallast
þras.
Þras
Fjármálaráðherra skaut því fram í vikunni að réttast væri að hafa þjóðarat-kvæði um fiskveiðistjórn-
unarlögin. Yfirlýsingin hefur ugg-
laust verið hugsuð sem gaffall á
útgerðarmenn í þeirri refskák
sem nú er tefld milli þeirra og rík-
isstjórnarinnar.
Í því ljósi að kannanir sýna jafn-
an andstöðu meirihluta þjóðarinn-
ar við fiskveiðistjórnunarkerf-
ið sýnist leikur ráðherrans vera
býsna sterkur. Ekki er þó víst að
ráðherrann hafi hugsað marga
leiki fram í tímann. Hvernig færi
ef hann væri tekinn á orðinu?
Hverjir yrðu þá næstu leikir?
Áframhaldandi gildi núverandi
fiskveiðistjórnunarlaga verður
ekki lagt í þjóðaratkvæði. Ráð-
herrann yrði þá að fá samþykkt
lög á Alþingi
um niðurfell-
ingu laganna,
sem þjóðin fengi
s íð a n t æk i -
færi til að stað-
festa eða synja.
Afleiðingin yrði
lagalegt tóma-
rúm. Fullvíst er
að ráðherrann
treystir sér ekki
til að bera ábyrgð á því.
Ráðherrann á því ekki annan
leik í stöðunni en að semja frum-
varp að nýrri heildarlöggjöf um
fiskveiðistjórnun og fá það sam-
þykkt á Alþingi. Gildistaka nýja
kerfisins yrði síðan háð samþykki
þjóðarinnar í allsherjaratkvæða-
greiðslu. Er það einhverjum vand-
kvæðum bundið?
Mat á því hlýtur að byggjast á
reynslu. Rétt tuttugu ár eru frá
því að núverandi forsætisráðherra
og fjármálaráðherra og þáverandi
flokkar þeirra samþykktu gildandi
fiskveiðistjórnunarlöggjöf. Einörð
andstaða þeirra hófst strax daginn
eftir og hefur því staðið í tvo ára-
tugi.
Andstaðan hefur alltaf verið
kosningamál. Á hinn bóginn hefur
þeim ekki tekist á þessum tuttugu
árum að setja fram heildstæðar
tillögur um annars konar kerfi og
því síður að færa þær í lagabún-
ing. Það er alltaf einfalt að vera
á móti en oft flókið að koma með
lausnir.
Ef menn taka áskorun fjármála-
ráðherrans gæti því svo farið að
í endataflinu stæði gaffall á hann
sjálfan. Hví ekki?
Hví ekki?
Dofri
Hermannsson
2.–3. sæti
Hjólað
í málin
Hjólatúr
frá
Bankast
ræti 10
kl. 11-12
í dag.
www.dofrihermannsson.is
Þ
egar Ólafur Ragnar Grímsson ræddi við Jeremy Paxman
í fréttaskýringaþættinum Newsnight í breska ríkissjón-
varpinu í byrjun janúar, var ekki annað að skilja á for-
setanum en Íslendingar gætu kennt Bretum sitthvað um
framgang lýðræðislegra stjórnarhátta.
Óneitanlega tók forsetinn þar hraustlega til orða og er reyndar
ekki alveg víst að boðskapur hans þoli nána skoðun. Hitt er hins
vegar öruggt að Íslendingar geta lært ýmislegt af Bretum.
Í gær buðu þeir til dæmis upp á sérlega gagnlega kennslustund
í opinni og upplýstri umræðu. Þetta var þegar breska Íraksnefnd-
in fékk Tony Blair, fyrrverandi forsætiráðherra landsins, á sinn
fund.
Hlutverk Íraksnefndarinnar er í stuttu máli að rannsaka aðdrag-
anda innrásarinnar í Írak og þann stríðsrekstur sem eftir fylgdi.
Yfirlýstur tilgangur er að draga saman lærdóm sem hægt er að hafa
til hliðsjónar ef svipaðar aðstæður koma upp í framtíðinni. Nefndin
var skipuð síðasta sumar og hóf opinberar yfirheyrslur í nóvember.
Fjöldi einstaklinga hefur þegar komið fyrir hana, þar á meðal ýmsir
embættismenn og herforingjar.
Yfirheyrslurnar eru fyrir opnum tjöldum og getur tiltekinn fjöldi
almennings verið viðstaddur. Umfram allt eru þó samskipti nefnd-
arinnar við gestina sjónvarpað beint út á netinu. Fyrir vikið gat
gjörvöll heimsbyggðin, eða að minnsta kosti sá hluti hennar sem
hefur netaðgang, horft á sex klukkustunda langa yfirheyrslu yfir
Tony Blair í gær.
Blair var ásamt George Bush, fyrrverandi Bandaríkjaforseta,
í forystu þeirra ríkja sem ákváðu að ráðast inn í Írak í trássi við
alþjóðalög og ályktir Sameinuðu þjóðanna. Frá stríðsbyrjun árið
2003 hafa um eitt hundrað þúsund Írakar fallið. Mannfall innrás-
arliðsins nálgast fimm þúsund manns.
Að vonum var eftirvæntingin yfir því sem Blair hafði að segja
því mikil. Í andsvörum hans vottaði hins vegar hvorki fyrir vafa
né eftirsjá.
Ísland var meðal þeirra þjóða sem studdu opinberlega innrásina í
Írak. Verður sú ákvörðun þáverandi ráðamanna ævarandi blettur á
þjóðinni. Enn er langt frá því að upplýst hafi verið til fulls hvernig
sú óhæfa gat átt sér stað. Er það sannarlega verðugt rannsóknarefni.
En það er annar kapítuli.
Opinberar yfirheyrslur bresku Íraksnefndarinnar eru áminning
um hvernig rannsóknarnefnd Alþingis um hrun bankanna hefði
getað hagað sínum störfum.
Rannsóknarnefndin fékk fjölda manna og kvenna í viðtöl og
skýrslutöku. Hún kaus að hafa þá fundi bakvið luktar dyr. Fór
þar því miður forgörðum mikilvægt tækifæri til að færa opinbera
umræðu til meiri þroska.
Íraksnefndin fór fremur mjúkum höndum um Blair, nema þegar
Sir Roderic Lyne var í hlutverki spyrjandans.
Fyrir okkur Íslendinga verður fróðlegt að heyra hversu hart
rannsóknarnefnd Alþingis gekk að mönnum í sínum yfirheyrslum.
Tækifæri til þess að komast að því mun gefast þegar hljóðupptök-
ur frá skýrslutökum rannsóknarnefndarinnar verða aðgengilegar
innan skamms á Þjóðskjalasafninu.
Gagnleg kennslustund í boði Breta:
Opinberar
yfirheyrslur
JÓN KALDAL SKRIFAR