Fréttablaðið - 30.01.2010, Blaðsíða 18

18 30. janúar 2010 LAUGARDAGUR
UMRÆÐAN
Gauti Sigþórsson
skrifar um RÚV
Kvikmyndagerð þarf nú að þola
mestan niðurskurð í
ríkisstyrkjum af öllum
listgreinum. Uppnám-
ið vegna niðurskurðar
á rekstrarfé Ríkisút-
varpsins, og fyrirætl-
ana stjórnenda um að draga stór-
lega úr kaupum á íslenskum
kvikmyndum og sjónvarpsefni
frá sjálfstæðum framleiðendum
kemur því ekki á óvart. Þar ofan á
skapast hætta á að missa af fram-
lögum til íslenskra kvikmynda úr
erlendum sjóðum vegna þess að
RÚV getur ekki lofað að verkefn-
ið komi fyrir almannasjónir í fyll-
ingu tímans.
Það væri synd ef þessi umræða
festist strax í deilum um tækni-
lega útfærslu niðurskurðarins,
því hér er tækifæri á ferðinni til
að endurskoða tilgang, gildi og
framtíðarsýn stofnunarinnar.
RÚV er „útvarpsþjónusta í
almannaþágu“ (en. „public serv-
ice broadcasting“),
fyrirkomulag sem tíðk-
ast víða um heim. Þess-
ar stofnanir eru ýmist
reknar með afnotagjöld-
um samkvæmt lögum
(t.d. BBC og skandin-
avísku ríkisfjölmiðl-
arnir), beinum fram-
lögum frá ríkinu, eða
frjálsum framlögum og
stuðningi (t.d. National
Public Radio og Public
Broadcasting Service í Banda-
ríkjunum). Þær eru aðgreindar
frá fjölmiðlum sem reknir eru
í hagnaðarskyni, fjármagnaðir
með auglýsingum og kostun. Ein
leið til að greina á milli þessara
rekstrarforma er að annars vegar
er boðið upp á þjónustu við áheyr-
endur, en hins vegar er boðið upp
á þjónustu við auglýsendur.
Með smá einföldun má segja að
samkvæmt 3. grein laganna frá
2007 sé tilgangur Ríkisútvarps-
ins að veita áreiðanlega, hlutlæga
fréttaþjónustu, fræðslu, skemmt-
un (sérstaklega barnaefni), rækta
íslenska tungu, sögu og menn-
ingu, sem og að vera vettvang-
ur lýðræðislegrar umræðu sem
tekur mið af fjölbreytni íslensks
þjóðlífs.
Nú er svo komið að tekjustofn-
ar RÚV duga ekki til að uppfylla
þessar kröfur og reka það með
óbreyttum hætti. Stjórn stofnun-
arinnar virðist samt ekki ætla að
fara út í neinar róttækar breyting-
ar á rekstri eða skipulagi, heldur
dreifa niðurskurðinum yfir allar
deildir.
Ef fjármagnið dugar ekki til þess
að uppfylla lögbundin markmið
útvarpsþjónustu í almannaþágu,
er kominn tími til að kanna mögu-
leika á að „vinda ofan af“ rekstr-
inum og endurskilgreina hann út
frá því hvað RÚV gerir vel. Með
öðrum orðum, RÚV þarf að beina
kröftum sínum að því sem síður
þrífst á almennum fjölmiðlamark-
aði án þess að skattfé komi til.
Fréttastofa RÚV veitir til dæmis
mikilvæga almannaþjónustu.
Áreiðanlegir, faglegir fréttamiðl-
ar eru lýðræðislegri umræðu nauð-
syn, ekki síst við skrásetningu og
túlkun þessara umbrotatíma í
íslensku samfélagi. Einmitt nú
þegar fréttamönnum í einkageiran-
um hefur verið sagt upp unnvörp-
um vegna samdráttar auglýsinga-
markaðarins ríður mest á að hafa
slíkt fólk á opinberum vettvangi,
hvort sem það eru fréttaskýring-
arþættir eins og Spegillinn, menn-
ingarlegur fróðleikur eins og Víð-
sjá, eða umræðuþættir eins og
Silfur Egils.
Hljóð og myndir úr íslenskum
menningarheimi verða að leika lyk-
ilhlutverk í fjölmiðlun í almanna-
þágu sem kostuð er með afnota-
gjöldum. Stjórnendur RÚV þurfa
að velja á milli þess að hverfa frá
markmiðum og tilvistarréttlæt-
ingum stofnunarinnar eða breyta
rekstri hennar til samræmis við
skertan fjárhag.
Þetta kallar á endurskoðun á
öllum rekstrinum. Er til dæmis
ennþá þörf á tveimur útvarpsstöðv-
um, sérstaklega þar sem Rás 2
virðist að miklu leyti vera í beinni
samkeppni um áheyrendur og
auglýsingatekjur við fjölda einka-
stöðva? Væri hægt að sameina
Rásir 1 og 2 undir merki almenn-
ingsþjónustu, og láta einkareknu
útvarpsstöðvarnar sjá um snakk
og popp?
Mætti hagræða í húsnæði, tækja-
kosti og annarri yfirbyggingu RÚV,
til dæmis með því að leigja öðrum
fyrirtækjum aðstöðu og þjónustu
innan veggja Útvarpshússins við
Efstaleiti eða leita samstarfs við
menntastofnanir?
Ríkisútvarpið býr að mikilli
góðvild almennings, eins og ítrek-
að hefur sést á skoðanakönnunum
um traust á fréttamiðlum. Ef farið
verður út í gagngera endurskoð-
un á rekstrinum væri það sterk-
ur leikur (og ódýr) að stofna sam-
ráðsvettvang útvarps og notenda,
bæði á netinu og umræðufundum,
svo að hugmyndir og tillögur borg-
aranna um framtíð fjölmiðlunar í
almannaþágu fái að leika verð-
skuldað hlutverk.
Það er líklegt að almenningur
sem greiðir fyrir reksturinn muni
hafa litla þolinmæði fyrir niður-
skurði sem bitnar á íslenskri dag-
skrárgerð og kvikmyndasýning-
um nema aðrir kostnaðarliðir verði
fyrst endurskoðaðir og opið, gagn-
virkt samráð verði haft um rekst-
ur útvarps allra landsmanna, ekki
bara fram að næstu fjárlögum
heldur til framtíðar.
Höfundur er lektor í fjölmiðl-
un við University of Greenwich,
London.
Ríkisútvarp til framtíðar
GAUTI SIGÞÓRSSON
UMRÆÐAN
Danival S. Hjaltason og
Blængur Blængsson skrifa
um menntamál
Með breytingum á innritunar-reglum nýnema í framhalds-
skóla virðist augljóst að Mennta-
málaráðuneytinu er alveg sama
um hag og vilja nemenda sem eru
að ljúka grunnskólaprófi. Breyt-
ingarnar hafa í hnotskurn aðeins
neikvæð áhrif, jafnt fyrir nemend-
ur sem skólana sjálfa. Það að gera
framhaldskólana aftur að hverf-
isskólum er gríðarleg afturför í
skólamálum á Íslandi: forgangur
íbúa hverfanna að vinsælum skól-
um mun auka á brottfall, hóparnir
sem koma úr grunnskólunum hald-
ast saman og enginn kynnist nýju
fólki. Nemendum af landsbyggðinni
hefur verið gert nánast ómögulegt
að sækja nám fyrir sunnan.
Samræmdu prófin voru kvöl og
pína – en þau voru algerlega nauð-
synleg. Ekkert samræmi er í dag á
einkunnagjöf skólanna: Einkunnin
7 í einum skóla gæti þýtt 9 í þeim
næsta. Það er óskiljanlegt hvers
vegna talið var nauðsynlegt að fikta
í þessu, kerfið gekk algerlega upp
eins og það var. Hvaða fullorðni
einstaklingur sem er ætti að sjá
það að samræmi í einkunnagjöfum
er nauðsynlegt. Það er ótrúlegt að
hægt sé að afnema samræmdu próf-
in sisvona og gefa þar með hverjum
og einum grunnskóla fullkomið vald
yfir framtíð nemenda sinna. Það er
augljóst að skólar sem ekki hafa
samræmt einkunnakerfi sín á milli
og ólíka meðaleinkunn í ofanálag
hafa ekki forsendur til að meta nem-
endur sína inn í framhaldsskólana
ef engin eru prófin á landsvísu.
Samræmdu könnunarprófin sem
framkvæmd voru seinasta haust
voru eitt heljarinnar klúður frá
upphafi til enda. Ekki er nóg með
að skólarnir hafi ekki fengið nein-
ar upplýsingar um hvaða atriði
myndu vega mest á prófinu held-
ur voru nemendur látnir taka próf-
in nánast um leið og þeir komu úr
sumarfríi. Algjörlega óundir-
búnir. Skólarnir lögðu mismikla
áherslu á að undirbúa nemend-
ur fyrir könnunarprófin og nú er
rætt um að nemendur geti valið
um hvort þeir sýni niðurstöður
sínar úr þeim til að styrkja stöðu
sína. Engan veginn er loku fyrir
það skotið að metnaðarfyllstu og
hæfustu nemendurnir hafi stundað
nám í skólum sem ekki tóku prófin
jafn alvarlega og aðrir skólar – og
bar enda ekki skylda til.
Við vitum að tíminn er naumur
– en það er mögulegt að taka upp
samræmd lokapróf núna fyrir
1994 árganginn sem er að útskrif-
ast. Ekki gera þessi mistök!
Höfundar útskrifast úr
grunnskóla í vor.
Opið bréf til menntamálaráðherra
UMRÆÐAN
Sigrún Jónsdóttir
skrifar um fjármál
stjórnmálaflokka
Gegnsæi og heið-arleiki er meðal
þeirra gilda sem krafist
er að stjórnmálaflokk-
ar hafi í heiðri, ekki síst
hvað varðar fjárfram-
lög til flokka og frambjóðenda. Nú
eru rúm þrjú ár síðan lög um fjár-
mál stjórnmálasamtaka tóku gildi,
en með þeim var flokkunum sett-
ar leikreglur, um fjáröflun, birt-
ingu upplýsinga úr ársreikning-
um og skil til Ríkisendurskoðunar.
Það var Jóhanna Sigurðardóttir
formaður Samfylkingarinnar sem
fyrst flutti lagafrumvarp á Alþingi
um opið bókhald stjórnmálaflokka
fyrir allmörgum árum. Samfylking-
in hefur undanfarin ár birt yfirlit
úr ársreikningum flokksskrifstofu
á vef flokksins, þar má nú sjá yfir-
lit yfir árin 2001-2008. Á vefnum má
einnig finna ársreikning fyrir árið
2007 fyrir flokkinn í heild þ.e. aðal-
skrifstofu, félög og flokksdeildir
sem voru með tekjur yfir 300 þús-
und krónum. Samfylkingin hefur
sent samskonar upplýsingar fyrir
árið 2008 til Ríkisendurskoðunar og
verða þær birtar á næstu dögum.
Í ágúst í fyrra setti Alþingi, að
frumkvæði Jóhönnu Sigurðardótt-
ur forsætisráðherra bráðabirgða-
ákvæði í lög um fjármál stjórn-
málasamtaka, sem fjallaði m.a. um
birtingu upplýsinga um fjárfram-
lög til flokka og frambjóðenda 2002-
2006. Þær upplýsingar átti Ríkisend-
urskoðun að birta að ósk flokka og
frambjóðenda. Samfylkingin birti
nöfn lögaðila sem styrktu flokk-
inn (aðalskrifstofu og félög) um 200
þúsund krónur eða meira 2002-2006
í yfirlitinu sem skilað var til Ríkis-
endurskoðunar í byrjun desember
og var eini flokkurinn sem skilaði
á réttum tíma. Fyrir alþingiskosn-
ingarnar 2009 birti Samfylkingin
fyrst flokka yfirlit yfir framlög til
flokksskrifstofu og í lok maí í fyrra
var birt yfirlit yfir heildarstyrki
árið 2006.
330 milljónir frá NN
Sjálfstæðisflokkurinn birti í lok
desember einungis upplýsingar um
fjáröflun aðalskrifstofunnar – Val-
hallar – en engar upplýsingar um
fjáröflun aðildarfélaga. Ofan í kaup-
in er ekki einn einasti greiðandi
nafngreindur, þeir birtast allir sem
NN. Það geta vart talist fullnaðar-
upplýsingar þegar greiðendur fjár-
framlaga eru skráðir sem NN.
Ríkisendurskoðun treysti sér ekki
til að birta samræmdar upplýsingar
úr gögnunum frá flokkunum fyrir
árin 2002-2006, sem er að mörgu
leyti skiljanlegt, en skýrt var tekið
fram að senda ætti yfir-
lit yfir flokksskrifstofu
sem og aðildarfélögin
öll. Ljóst er að aðalskrif-
stofa Sjálfstæðisflokks-
ins – Valhöll – hefur árin
2002-2006 fengið um 330
milljónir króna í styrki
frá lögaðilum, aðalskrif-
stofa Samfylkingarinn-
ar fékk á sama tímabili
rúma 61 milljón króna í
frjáls framlög og styrki.
(sjá á xs.is).
Samfylkingin í heild (aðalskrif-
stofa og félög) fékk um 213 milljón-
ir króna 2002-2006 í styrki frá rúm-
lega 80 nafngreindum aðilum meðan
Valhöll ein og sér fékk eins og áður
segir 330 milljónir kr. frá rúmlega
140 aðilum – NN. Hver ætli upp-
hæðin sé fyrir Sjálfstæðisflokkinn í
heild? Miðað við framlögin sem Val-
höll fékk má gera ráð fyrir a.m.k.
tvöfaldri ef ekki þrefaldri þeirri
upphæð til flokksins í heild. Árið
2006 voru sveitarstjórnarkosning-
ar og þar fór Sjálfstæðisflokkurinn
t.d. í Reykjavík, Kópavogi og víðar
mikinn í auglýsingabirtingum sem
kostuðu sitt.
Sjálfstæðisflokkurinn geri grein fyrir
fjármálum sínum
Sjálfstæðisflokkurinn getur ekki
skorast undan ábyrgð og sú krafa
stendur eftir að þeir eins og aðrir
geri með skýrum hætti grein fyrir
fjárframlögum til alls flokksins.
Ljóst er að Sjálfstæðisflokkurinn
er fallinn á tíma, en krafan er vit-
anlega að hann eins og aðrir flokkar
geri grein fyrir fjármálum sínum.
Forystufólk Sjálfstæðisflokksins
hefur sagt í umræðum um fjármál
flokkanna að hjá þeim væri allt uppi
á borði, betur að svo væri. Skýrsla
Rannsóknarnefndar Alþingis birt-
ist innan tíðar og í umræðunni sem
gera má ráð fyrir í kjölfar hennar
verða upplýsingar um fjármál flokk-
anna að liggja fyrir.
Gegnsæi í fjárframlögum til
flokkanna
Það mikilvæga verkefni bíður okkar
sem störfum í stjórnmálum að efla
traust almennings á stjórnmála-
flokkum á ný. Samfylkingin mun
áfram vinna af einurð að því að
fjármál stjórnmálahreyfinga verði
gegnsæ og upplýsingar birtar af
heiðarleika. Lögin frá 2006 hafa
vissulega stuðlað að meira upplýs-
ingaflæði til almennings um fjár-
mál stjórnmálaflokka og takmark-
anir verið settar á fjáröflun og er
það vel.
Skýrar og greinargóðar upplýs-
ingar um fjárframlög til stjórn-
málaflokka þar sem allt er uppi á
borði er sjálfsögð krafa og því eiga
allir stjórnmálaflokkar að hlíta.
Höfundur er framkvæmdastýra
Samfylkingarinnar.
Allt upp á borðið
DANIVAL S.
HJALTASON
BLÆNGUR
BLÆNGSSON
SIGRÚN JÓNSDÓTTIR
Laugavegi 13, 101 Reykjavík
sími 515 5800, rannis@rannis.is
www.rannis.is
Davíð Lúðvíksson, forstöðumaður hjá Samtökum iðnaðarins, stýrir fundinum.
● Starfsmenn Rannís kynna úthlutun fyrir árið 2009 og fjalla um umsóknar-
og matsferli sjóðsins
● Farið verður yfir ný lög um stuðning við nýsköpunarfyrirtæki
● Almennar umræður
Boðið verður upp á kaffi og meðlæti á fundinum
Tækniþróunarsjóður heyrir undir iðnaðarráðherra og starfar skv. lögum um
opinberan stuðning við tæknirannsóknir, nýsköpun og atvinnuþróun, nr 75/2007.
Sjóðurinn fjármagnar nýsköpunarverkefni í samræmi við meginstefnu
Vísinda- og tækniráðs. Umsækjendur geta verið fyrirtæki,
einstaklingar, rannsóknastofnanir og háskólar.
Tækniþróunarsjóður
Hlutverk Rannís er að veita faglega aðstoð og þjónustu við undirbúning og framkvæmd
vísinda- og tæknistefnu Vísinda- og tækniráðs. Rannís er miðstöð stuðningskerfis
vísinda- og tæknisamfélagsins. Í vörslu Rannís eru opinberir samkeppnissjóðir s.s.
Rannsóknasjóður og Tækniþróunarsjóður. Rannís sér um greiningu á rannsóknum og
nýsköpun á Íslandi og gerir áhrif rannsókna og nýsköpunar á þjóðarhag og hagvöxt
sýnilegan. Rannís er miðstöð upplýsinga og miðlunar alþjóðasamstarfs vísinda- og
tæknisamfélagsins.
Kynningarfundur 2. febrúar kl. 8:30
Opinn kynningarfundur í húsi Samtaka atvinnulífsins, Borgartúni 35
efstu hæð í tengslum við umsóknarfrest 15. febrúar 2010