Fréttablaðið - 18.02.2010, Blaðsíða 20

20 18. febrúar 2010 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
Íþróttafréttamenn eru ekki hlut-lausir í landsleikjum. Þá halda
þeir með landsliðinu og leyna því
ekki. Flestir íþróttafréttamenn
kunna samt að meta góð tilþrif
á báða bóga. Hlutdrægni þarf
ekki að útiloka sannmæli. Málið
vandast, þegar Valur og Víkingur
keppa. Þá þurfa fréttamenn helzt
að gæta hlutleysis. Hlutleysiskraf-
an er afstæð. Bjarni Fel gat ekki
leyft sér að lýsa KR-leik eins og
landsleik, þótt hann langaði.
Stjórnmálafréttamenn þurfa
með líku lagi að vera hlutlausir,
finnst mörgum, og þekkja samt
muninn á réttu og röngu. Hlutleysi
í stjórnmálafréttum hefur verið á
undanhaldi. Nú tíðkast, að banda-
rískir sjónvarpsmenn lýsi skoðun-
um sínum fyrir áhorfendum líkt og
leiðara- og dálkahöfundar blaða.
Þessi tilhneiging hefur undið upp
á sig. Nú þykir það ekki tiltöku-
mál, að fréttamenn standi uppi í
hárinu á viðmælendum sínum. Er
það afturför? Voru skoðanaskipti
í sjónvarpi fróðlegri, þegar dr.
Gunnar Schram, síðar prófessor,
stýrði þeim af stakri nærgætni á
sinni tíð, en þau eru nú undir vök-
ulli stjórn Egils Helgasonar? Ekki
finnst mér það. Við eigum nú á að
skipa auk Egils og Jóhanns Hauks-
sonar mörgum góðum blaðamönn-
um, sem standa á öxlum Jónasar
Kristjánssonar ritstjóra, halda sig
utan og ofan við stjórnmálaflokk-
ana og segja þeim til í breytilegum
hlutföllum.
Íþróttir eru ekki stjórnmál
Engum dytti í hug að láta byggða-
sjónarmið hafa áhrif á skipan
handboltalandsliðsins. Allir vita,
hvaða árangurs væri að vænta
á alþjóðamótum, ef stjórnmála-
flokkarnir ættu fulltrúa í lands-
liðinu eða ef styrkjum fyrirtækja
til Handknattleikssambandsins
fylgdu afskipti af skipan liðsins
og leiktækni. Slík sjónarmið hafa
aldrei komið til tals, og lands-
liðið hefur náð góðum árangri.
Þessi einfalda íþróttaregla hefur
ekki verið virt á vettvangi stjórn-
málanna og ekki heldur á þeim
sviðum, þar sem stjórnmálaflokk-
arnir hafa skammtað sér mest ítök,
svo sem í dómsmálum. Þar tíðk-
ast enn að skipa mönnum til verka
með stjórnmálasjónarmið að leið-
arljósi, ef ljós skyldi kalla. Banka-
málin voru sama marki brennd og
dómsmálin fram að hruni og eru
enn. Engan þarf að undra, að þjóð-
in vantreystir Alþingi, bönkunum
og dómskerfinu. Handboltalands-
liðið nýtur trausts.
Árangur Íslendinga stendur
yfirleitt í öfugu hlutfalli við ítök
stjórnmálaflokkanna. Íþróttir, list-
ir, fræði og vísindi hafa að mestu
fengið að vera í friði, og þar er
ýmislegt eins og það á að vera.
Bankar, dómstólar og að sumu
leyti löggæzla eru gegnsýrð af
stjórnmálum, og þar stendur ekki
steinn yfir steini. Hrun bankanna
spratt sumpartinn af landlægri
stjórnmálaspillingu. Forsagan er
sár og löng. Ég hef stundum sagt,
að kvótinn hafi varðað veginn að
einkavæðingu bankanna, en við
getum farið enn lengra aftur í tím-
ann til að vitja upphafsins.
Skipuleg lögbrot
Gamla helmingaskiptaspillingin
ágerðist í kringum umsvif Banda-
ríkjahers á Keflavíkurflugvelli
árin eftir stríð. Af henni spruttu
skipuleg lögbrot undir handarjaðri
og verndarvæng stjórnmálaflokk-
anna, svo sem lögreglumennirn-
ir, sem rannsökuðu brotin, eru enn
til frásagnar um. Rannsakendur í
olíumálinu, einu mesta fjársvika-
máli lýðveldissögunnar, ráku sig
á veggi, enda áttu þeir í höggi við
einn helzta virðingarmann Fram-
sóknarflokksins, forstjóra SÍS,
utanríkisráðherra og seðlabanka-
stjóra, Vilhjálm Þór (1899-1972).
Lögregla varnarliðsins dróst inn í
rannsóknina, þar eð meint misferli
varðaði meðal annars innflutn-
ing á olíu, sem var líkt og önnur
aðföng tollfrjáls handa varnarlið-
inu. Olíufélagið, sem Vilhjálmur
stýrði, skaut sér undan tollum með
því að flytja olíu milli tanka. Brot-
in voru framin 1950-60. Kananum
var varla skemmt, þegar rússnesk
olía fannst í bandarískum tönk-
um innan vallarsvæðisins. Aðild
Bandaríkjamanna að rannsókninni
torveldaði yfirhylmingu. Málið
fór fyrir dóm. Framkvæmda-
stjóri félagsins var dæmdur í
fjögurra ára fangelsi og stjórnar-
menn í fjársektir. Stjórnarformað-
urinn, Vilhjálmur Þór, þá seðla-
bankastjóri, fékk dóm í undirrétti,
vægan að vísu, og var sýknaður í
Hæstarétti 1963 á þeirri forsendu,
að sök hans væri fyrnd. Kristj-
án Pétursson löggæzlumaður lýsir
olíumálinu í bók sinni Margir vildu
hann feigan (1990).
Samhengið við fortíðina
Kannski hefðu helmingaskipta-
flokkarnir vandað sig betur við
einkavæðingu bankanna, hefðu
þeir áður horfzt undanbragða-
laust í augu við afbrot Vilhjálms
Þór og önnur skyld brot í bönk-
unum og annars staðar. Hrunið
kallar á, að nú verði, þótt seint sé,
gerð fullnægjandi grein fyrir þess-
um gömlu brotum. Til að uppræta
spillinguna, sem varð Íslandi að
falli, þurfa Íslendingar að horfast
fordómalaust í augu við fortíð-
ina, hefja sig yfir flokkadrætti
og hætta að halda með flokknum
sínum eins og fótboltaliði. Höldum
heldur með leiknum.
Liðið eða leikurinn?
UMRÆÐAN
Skúli Helgason skrifar um starfshætti
banka
Mikil umræða hefur skapast um meðferð bankanna á skuldsettum fyrirtækjum.
Eitt alvarlegasta dæmið þar um tengist fyr-
irtækinu Samskipum þar sem fyrri eigandi,
sem hefur réttarstöðu grunaðs í umfangs-
miklu fjársvikamáli, mun eiga að fá fyrir-
tækið í sínar hendur að lokinni skuldameðferð.
Viðskiptanefnd Alþingis hefur þrýst á bankana að
setja sér samræmdar reglur um endurskipulagningu
fyrirtækja. Þau drög sem þar liggja fyrir sýna að
bankarnir virðast fyrst og fremst leggja til grund-
vallar hámörkun arðsemi til skemmri tíma en láta
hjá líða að læra af þeirri reynslu sem steypti fjár-
málakerfinu í glötun og lagði þungar byrðar á herðar
almennings í landinu.
Ég vil nefna nokkur sjónarmið sem ég tel nauðsyn-
legt að höfð séu í huga í þessu sambandi. Í fyrsta lagi
er nauðsynlegt að kanna til hlítar hvernig setja megi
skorður við því að stjórnendur stórfyrirtækja sem
hafa komið þeim í þá stöðu að þau geta ekki greitt
skuldir sínar, geti fengið fyrirtæki í hendur
að lokinni skuldameðferð bankanna. Í öðru
lagi verði þess gætt að öll fyrirtæki yfir til-
tekinni stærð fari í almennt opið söluferli
þar sem allir fjárfestar sitji við sama borð
en fyrri stjórnendur njóti þar ekki forrétt-
inda.
Í þriðja lagi að almenningur og fjölmiðl-
ar hafi beinan aðgang að upplýsingum um
skuldameðferð fyrirtækja þegar umfang
afskrifta fer yfir tiltekið hlutfall. Í fjórða
lagi að óháður eftirlitsaðili gæti þess sérstaklega að
jafnræðis sé gætt við skuldameðferð fyrirtækja í
sambærilegum málum.
Síðast en ekki síst þarf að vega og meta til niður-
stöðu þau lagalegu og siðferðilegu sjónarmið sem
tengjast stöðu einstaklinga með réttarstöðu grun-
aðra í málum af þessu tagi.
Hér er mikið í húfi – við eigum að gera kröfu til
þess og fylgja því fast eftir að hér rísi fjármálakerfi
sem miðar ekki einungis að hámarks arðsemi heldur
nýtur trausts fólksins í landinu, fjármálakerfi sem
byggir á faglegum viðskiptaháttum, viðskiptasiðferði
og samfélagslegri ábyrgð.
Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar.
Bankar á villigötum
SKÚLI HELGASON
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
Enn um viðhorf og
hugarfar
Öfugsnúningur í VG
Nokkrir atkvæðamiklir vinstrigræn-
ingjar eru hreint ekki ánægðir með
upphlaupið sem varð í flokknum í
kringum forvalið í Reykjavík. Fullyrða
þeir að óánægjuna megi rekja til þess
að róttækur femínisti hafi hrist upp í
feðraveldinu í flokknum. Það geti
sumir ekki liðið. Hvort eitthvað
sé hæft í því skal ósagt látið.
Hitt er ljóst, að það hlýtur að
vera töluvert áhyggjuefni fyrir
sömu femínísku flokksmenn
að innan Vinstri grænna, þessa
fánabera kvenfrelsisstefnunnar
á Íslandi, skuli þrífast hópur
manna sem beinlínis vinnur
gegn framgangi kröftugra
kvenna í stjórnmálum. Það
er öfugsnúið.
Vígvellinum lokað
Það er kannski viðeigandi að drjúgur
hluti deilna um málið hefur farið fram
á vefriti flokksins sjálfs, Smugunni.
Þar hafa breiðu spjótin tíðkast síðustu
daga. Ekki mátti til dæmis skilja pistil
Freys Rögnvaldssonar á annan hátt
en að hann líkti andstæðingum
Sóleyjar Tómasdóttur í flokknum
við einræðisherrana Pol Pot,
Augusto Pinochet og Papa
Doc. Nokkrum mínútum eftir
að Haraldur Ingi Þorleifsson,
sonur Þorleifs Gunnlaugs-
sonar, sendi inn svar-
grein, var vefnum
lokað. Hann verður
opnaður aftur eftir
breytingar 1. mars.
Yfirdrifið
Katrín Jakobsdóttir menntamálaráð-
herra var ekki himinlifandi með fíkni-
efnaleit lögreglu í Tækniskólanum um
daginn. Hún taldi aðgerðina yfirdrifna.
Ekki ætti að ala á ótta. Það væri vond
forvörn. Huga skyldi að persónu-
verndarsjónarmiðum. Á Alþingi
í gær sagði Katrín Jakobsdóttir
að mögulega þyrfti að breyta
persónuverndarlögum svo
netþjónustufyrirtæki
gætu veitt yfirvöldum
auknar upplýsingar um
netnotkun kúnna sinna.
Þannig mætti sporna
við ólöglegu niðurhali.
Þar mega leitarhundarnir
sum sé athafna sig að
vild. stigur@frettabladid.isA
ð níðast á barni er einhver ljótasti glæpur sem hægt
er að fremja. Þó er það svo að slíkir glæpir eru sífellt
framdir. Á það hafa fréttir af dómstólum minnt veru-
lega undanfarnar vikur.
Ótrúlega fáir áratugir eru liðnir frá því að það var
nánast inngróið í menninguna að þagað var yfir níðingsverkum
á börnum. Ekki var litið svo á að barn hefði sjálfstæð mannrétt-
indi. Börnum sem beitt voru ofbeldi var því ekki komið til hjálpar
nema í undantekningartilvikum og nánast aldrei ef um var að
ræða ofbeldi sem átti sér stað inni á heimilum. Það taldist brot á
friðhelgi heimilisins.
Þetta hefur sem betur fer breyst. Fréttir af dómum í ofbeldis-
málum gegn börnum eru því vonandi, og sem betur fer, líklega
ekki til marks um að slík níðingsverk færist í vöxt heldur hitt
að stöðugt hærra hlutfall slíkra ódæðisverka komist nú upp á
yfirborðið og rati fyrir dómstóla.
Á dögunum var brotið blað þegar starfsmaður á heimili fyrir
börn var í fyrsta sinn dæmdur vegna kynferðislegs ofbeldis sem
hann hafði framið gegn skjólstæðingi á því heimili sem hann
vann á. Vitað er að slíkir glæpir hafa verið framdir á barnavernd-
arstofnunum um heim allan um aldir.
Hér á Íslandi höfum við á síðustu misserum verið óþyrmilega
minnt á það að barnaverndarstofnanir veittu ekki börnum það
skjól sem til var ætlast, heldur olli dvöl á slíkri stofnun því miður
mörgum börnum óbætanlegu tjóni. Dómurinn yfir starfsmanni
á barnaverndarstofnun á Norðurlandi er ákveðin yfirlýsing þess
efnis að slík brot verði ekki lengur liðin í íslensku samfélagi.
Líkamlegir áverkar eru oftast auðgreinanlegir. Andlegir áverk-
ar blasa ekki við með sama hætti og þeir líkamlegu. Sönnunar-
byrðin er því iðulega ekki eins borðleggjandi þegar um andlega
áverka er að ræða eins og þegar einhverjum hefur verið unnið
mein á líkama. Sárin gróa þó yfirleitt betur en andlegu áverkarn-
ir. Það er því afar brýnt verkefni að sátt geti orðið um að mark sé
tekið á læknisfræðilegu mati á andlegu ástandi á áþekkan hátt og
gildir um áverkavottorð.
Afar líklegt er að barn sem verður fyrir ofbeldi og þá ekki
síður andlegu ofbeldi, beri þess merki alla ævi. Þannig er líklegt
að glæpurinn verði skuggi í lífi einstaklings um alla framtíð.
Ábyrgð brotamannsins er því gríðarleg.
Ekkert barn á að þurfa að upplifa að á því sé níðst með andlegu
eða líkamlegu ofbeldi. Allra síst af hendi þeirra sem eiga að veita
þeim skjól og vernd, hvort sem það eru foreldrar, stjúpforeldrar
eða starfsmenn á heimilum þar sem börnum er komið fyrir vegna
þess að það hefur verið metið sem svo að þar væru þau betur
komin en hjá forráðamönnum sínum.
Það er skylda hvers samfélags að sjá til þess að börn þess vaxi
upp í öryggi og skjóli. Foreldrarnir eru þeir sem fyrst og fremst
bera ábyrgð á börnum sínum. Það firrir þó ekki samfélagið allt
ábyrgð því ef þeir nánustu bregðast þá verða börnin að geta
treyst á nærsamfélagið; stórfjölskyldu, vini, nágranna, skóla og
einnig dómstóla.
Andlegir áverkar vara mun lengur en líkamlegir.
Börnin verða að
eiga skjól
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR