Fréttablaðið - 27.02.2010, Qupperneq 26

26 27. febrúar 2010 LAUGARDAGUR
E
nn leggur Kristbjörg
línurnar auðveldlega
á minnið, þó hún segi
það taka örlítið lengri
tíma en það gerði
áður. Hlutverkin fest-
ast þó ekki svo rækilega í minni
hennar að hún muni allan þann
fjölda þeirra sem hún hefur tekið
að sér í gegnum tíðina. „Nei! Sem
betur fer þá hreinsast þetta fljótt
út,“ svarar hún og skellihlær. „Það
er helst að ég muni hlutverk sem
ég tók að mér allra fyrst. Ég lék
til dæmis Önnu Frank þegar ég
var enn í skólanum. Svo sá ég það
mörgum árum seinna og kannað-
ist þá svona rosalega vel við það,
kunni meira að segja sumar lín-
urnar utan að. En sumt sem ég hef
leikið kannast ég ekkert við.“
Líkamsmál á kostnað tungumáls
Liðin er meira en hálf öld frá
því Kristbjörg varð fastráð-
in við Þjóðleikhúsið. Frá þeim
tíma hefur margt breyst. Það
sem henni þykir mest áberandi
er hversu vel menntaðir leikar-
ar eru í dag. „Þetta er orðið svo
hámenntað fólk, enda er krafan
um það orðin mun meiri. Þetta
unga fólk er afskaplega hæfi-
leikaríkt og það getur svo mikið
– dansað, sungið og leikið. En
okkur af eldri kynslóðinni finnst
ekki lögð nógu mikil rækt við
að tala skýrt og fallega. Það er
auðvitað geysilega mikið mál að
kunna vel á það hljóðfæri sem
röddin er, til að koma því vel til
skila sem er í textanum. Og það
er leiðinlegt að fara í leikhús ef
þú skilur ekki hvað leikarinn er
að segja,“ segir Kristbjörg og
hlær. Áherslan sé meiri á flink-
heit í líkamanum í dag. „En það er
líka frábært því líkamsmál er svo
sannarlega stór hluti af þessu öllu
saman. En þetta þarf allt að vinna
saman – það má ekki forsóma eitt
á kostnað annars.“
Gefandi samvinna hjóna
Kristbjörg var fastráðin við Þjóð-
leikhúsið nær óslitið frá því hún
var í leiklistarskóla Þjóðleik-
hússins á árunum 1956 til 1958,
þar til hún fór á eftirlaun fyrir
fáum árum. En alla tíð hefur hún
reglulega tekið hlé til að bæta við
menntun sína og skoða heiminn.
„Ég var alltaf að fara öðru hvoru
og fylgjast með leiklist í öðrum
löndum. Mér fannst ég þurfa að
læra svo mikið. Ég fór meðal ann-
ars til Englands á þriggja mánaða
námskeið fyrir starfandi leikara
frá ýmsum löndum. Brynja Bene-
diktsdóttir og Erlingur Gíslason
voru á þessu sama námskeiði.
Seinna þegar við fórum með leik-
ritið Inúk á ferð um heiminn hitt-
um við Brynja leikkonu í Brasilíu
sem hafði verið með okkur í Eng-
landi. Það var mjög gaman. Við
maðurinn minn fórum líka oft
saman í námsferðir til að skoða
leikhús.“
Eiginmaður Kristbjargar
var Guðmundur Steinsson, eitt
fremsta leikskáld Íslands. Krist-
björg lék í stórum hluta þeirra
verka hans sem sett voru á fja-
lirnar í Þjóðleikhúsinu. Hún
segir það hafa verið gefandi sam-
vinnu, þótt hún hefði á stundum
tekið á. „Það var stundum erfitt,
því maður er auðvitað metnaðar-
fullur fyrir hönd maka síns. Svo
þetta var tvöfalt álag.“
Hún heldur mikið upp á verk
mannsins síns. „Guðmundur
skrifaði mjög einfaldan texta en
hlóð undir hann. Það var eigin-
lega mjög merkilegt hvernig text-
inn laukst upp fyrir manni þegar
farið var að vinna í honum. Það
var mjög lærdómsríkt að vinna í
hans verkum.“
Sannarlega stakkaskipti
Guðmundur lést árið 1996 eftir
stutta baráttu við krabbamein.
Hann var lagður inn á bráðavakt
eftir rannsókn, einmitt kvöldið
sem Stakkaskipti var frumsýnt,
síðasta nýja leikritið sem sett
var upp eftir hann. Í því, eins og
svo mörgum öðrum, lék Krist-
björg. „Það var auðvitað svolít-
ið erfitt að leika í þeirri sýningu.
Skömmu síðar var hann skorinn
upp en allt kom fyrir ekki. Það
leið hálft annað ár og þá var hann
allur. Það voru sannarlega mikil
stakkaskipti.“
Þau hjónin bjuggu ásamt börn-
um sínum í Goðalandi í Fossvogi
en húsið seldi Kristbjörg eftir
að Guðmundur lést. Hún flutti í
miðbæinn og býr nú steinsnar frá
Þjóðleikhúsinu. Þar kann hún vel
við sig. „Mér finnst svo þægilegt
að vera svona nálægt öllu og það
er algjör lúxus að geta gengið í
vinnuna. Ég hefði nú, svona eftir
á að hyggja, alveg þegið að koma
fyrr í miðbæinn. Mér finnst mjög
fínt að vera hérna.“
Gamanleikkonan Kristbjörg
Kristbjörg er þeim sem sáu
Mömmu Gógó í fersku minni, þar
sem hún lék á undrasannfærandi
hátt hvernig eldri kona hverf-
ur inn í móðu minnissjúkdóms. Í
Hænuungunum sýnir hún enn á
sér nýjar hliðar og nú spaugileg-
ar. Hún kann vel við sig í hlutverki
gamanleikkonunnar.
Hún segir það líka sérstaka
unun að taka þátt í því þegar góðu
íslensku verki er hleypt af stokkun-
um. „Mér hefur alltaf þótt gaman
að glíma við íslensk verk, ekki síst
af því ég var gift íslenskum höf-
undi. Mér finnst alltaf mikið mál
að þau fái sem allra besta sjósetn-
ingu. Ef það gerist ekki eiga þau
það á hættu að gleymast alveg.“
Tilgangur tilgerðarleysisins
Kunnugir í leikhúsinu segja það
alla tíð hafa einkennt leik Krist-
bjargar hversu tilgerðarlaus hún
er á sviði. „Já, ætli það sé ekki
rétt. Ég er ekki tilgerðarleg og það
er enginn hégómi í mér. Ef eitt-
hvert hlutverk krefst þess að ég sé
svona eða hinsegin þá er það bara
þannig. Þá er ég ekkert að láta mig
sem Kristbjörgu með eitthvert
útlit þvælast fyrir. Ég hef stundum
vitnað í þjóðlagasöngkonuna
Göggu Lund sem var mikil vin-
kona mín. Hún miðaði alltaf að
því að hverfa sjálf en gefa því sem
hún var að túlka líf. Þetta var svo
fallegt og svona á þetta að vera. Þú
sem persóna skiptir engu máli.“
Samvinnan sem aldrei varð
Þjóðleikhúsið fagnar sextíu ára
afmæli um þessar mundir. Krist-
björg man vel eftir tíu ára afmæli
leikhússins. Þá var hún stödd í
Danmörku sem áheyrnarnemandi
við Konunglega danska leikhúsið.
„Ég fékk bréf frá Guðlaugi Rósen-
krans, þáverandi þjóðleikhús-
stjóra, sem bað mig að koma heim
og leika Ragnheiði í Skálholti. Það
gerði ég auðvitað. Í Danmörku
hafði ég aðeins hitt þau Önnu
Borg og Poul Reumert. Skömmu
áður en ég fór heim hitti ég Önnu
og sagði henni frá því að ég ætti
að fara að leika hana Ragnheiði í
Skálholti. Þá sagði hún: „Ég vildi
að þú hefðir sagt mér þetta fyrr.
Þá hefði ég getað farið í hlutverk-
ið með þér!“ Ég nagaði mig svo
í handarbökin yfir að hafa ekki
áttað mig á því og sá alltaf eftir
þessu. Mér datt það bara ekki í
hug að leita til hennar, en mikið
hefði það verið gaman!“
Langar að leika lengi enn
Það er ótrúlegt að hlusta á Krist-
björgu tala um atburði sem áttu
sér stað fyrir fimmtíu árum og
ímynda sér að jafnvel þá hafi
hún verið komin með áralanga
sviðsreynslu, því hún hafði verið
viðloðandi Hafnarfjarðarleikhús-
ið áður en hún fór í Þjóðleikhús-
ið. Svo virðist sem árin hafi farið
mýkri höndum um Kristbjörgu
en marga aðra. „Mér finnst líka
sumar tölur voðalega skrýtnar!“
segir hún hlæjandi og tekur undir
að hún sé eldhress. „Sem betur
fer er ég það. En maður yngist
auðvitað ekki. Maður finnur vel
fyrir því. En ég get þakkað fyrir
það að vera bara nokkuð stálsleg-
in.“ Hún getur hugsað sér að leika
lengi enn. „Ég er heppin að hafa
haft nóg að gera, því mér finnst
alveg yndislegt að fá að vinna á
meðan ég er frísk. Svo lengi sem
ég fæ tækifæri til að leika þá gríp
ég þau.“
Lumar enn
á nýjum
hliðum
Kristbjörg Kjeld tekur á móti Hólmfríði Helgu
Sigurðardóttur á heimili sínu á Lindargötunni.
Hún býður til sætis í þægilegum stól við glugga
með útsýni út á haf og upp í Esjuhlíðar. Fyrir
framan hana liggur hnausþykk mappa með græn-
um undirstrikuðum stöfum. Hún hefur verið að
fara yfir línurnar sínar í Hænuungunum eftir
Braga Ólafsson, sem verður frumsýnt í kvöld.
■ Anna Frank í Dagbók Önnu
Frank
■ Alison í Horfðu reiður um öxl
■ Ragnheiður Brynjólfsdóttur í Í
Skálholti
■ Ingunni í Pétri Gaut
■ Mrs. Martin í Sköllóttu söng-
konunni
■ Steinunn í Galdra-Lofti
■ Norma í Vér morðingjar
■ Tzeitel í Fiðlaranum á þakinu
■ Steinunn í Svartfugli
■ Ikutak í Ínuk
■ Góneríl í Lé konungi
■ Dona Leocadia Zorilla de Weiss
í Ef skynsemin blundar
■ Ingunn í Stundarfriði
■ Eva í Garðveislu
■ Vernharða í Heimili Vernhörðu
Alba
■ Ása í Pétri Gaut
■ Kate Keller í Allir synir mínir
■ Ingunn í Stakkaskiptum
■ Malla í Taktu lagið, Lóa
■ Heiðveig í Krabbasvölunum
■ Ásta Sóllilja í Sjálfstæðu fólki
■ Lillian Dale í Vér morðingjar
■ Vronskí greifafrú í Önnu Karen-
inu
■ Lilja í Græna landinu
■ Frú Kilbride í Mýrarljósi
Nokkur af minnisstæðum hlutverkum Kristbjargar
79 af stöðinni (1962)
Í Skugga hrafnsins (1988)
Kristnihald undir jökli (1989)
Fíaskó (2000)
No Such Thing (2002)
Hafið (2002)
Mávahlátur (2004)
Kaldaljós (2004)
Mýrin (2006)
Sveitabrúðkaup (2008)
Mamma Gógó (2009)
KVIKMYNDIR
KRISTBJARGAR
TILGERÐARLAUS Kristbjörg Kjeld hefur alla tíð haft lífssýn vinkonu sinnar, þjóðlagasöngkonunnar Göggu Lund, á bak við eyrað.
Að miða að því að hverfa sjálf á sviðinu, til að ljá persónunni sem hún túlkar líf. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN