Fréttablaðið - 01.05.2010, Síða 29

LAUGARDAGUR 1. maí 2010 29
ÐHRUNRE Auglýsingin er til að efla Okkar Líf
Við lestur skýrslunnar frægu vekur sérstaka athygli
nákvæm endurskrift þess sem
haft er eftir hinum fjölmörgu, er
komu til viðtals eða yfirheyrslu.
Ekki eingöngu vegna þess sem
þar kemur fram, heldur miklu
fremur fyrir þær sakir, að fæst-
ir viðmælenda virðast talandi
á íslenzka tungu. Sú ákvörðun
rannsóknarnefndarinnar að birta
svör þeirra óbreytt er eðlileg og
sjálfsögð, en þar með gefst tæki-
færi til að velta fyrir sér málfari
þeirra áhrifamanna í íslenzku
þjóðfélagi sem koma við sögu í
bankahruninu. Málvillur, ambög-
ur, óþarfar enskuslettur og orðið
„hérna“ sem kemur fyrir í öðru
hverju orði, segir okkur, að
þeir tala vart íslenzku, heldur
eitthvert skylt hrognamál.
Því miður er þetta ekkert eins-
dæmi. Það þarf ekki annað en
leggja við hlustir, þegar fólk
kemur fram í útvarpi eða sjón-
varpi. Það er eins og fáir kunni eða
nenni lengur að tala móðurmál-
ið. Málvillur vaða uppi. Nú fara
allir erlendis. Það var lamið inn í
okkur krakkana í skóla á Akureyri
fyrir 60 árum, að erlendis táknaði
dvöl. Þú getur hins vegar farið til
útlanda. Fólk verzlar hluti í stað-
inn fyrir að kaupa þá. Og eintölu-
orðið verð er notað í fleirtölu eins
og ekkert sé. Enskuskotið mál
sífellt algengara. Allir fókúsera á
eitthvað í staðinn fyrir að einbeita
sér að einhverju. Ensk þolmynd
ryðst fram. Verk er unnið af ein-
hverjum í staðinn fyrir, að einhver
vinni verkið. Enskur lýsingarhátt-
ur nútíðar læðist hratt inn í málið.
Fólk segir: Ég er ekki að skilja
þetta (I am not understanding
this) í staðinn fyrir, ég skil þetta
ekki. Það er meira að segja ekki
lengur hægt að treysta fréttastofu
útvarpsins. En sú var tíð, að frétt-
ir hennar voru fluttar á næstum
lýtalausri íslenzku. Nýlega heyrð-
ist talað um mikið tjón „beggja
megin“ landamæranna í umfjöll-
un um jarðskjálfta í norðurhluta
Mexíkó. Og svona mætti lengi
telja. Skólabróðir minn, Njörður P.
Njarðvík, deilir áhyggjum mínum
og óttast, að eftir eina til tvær
kynslóðir verði íslenzkan komin í
sama far og hin Norðurlandamál-
in, gamla norræna beygingarkerf-
ið horfið og einhvers konar ensku-
skotin mállýska komin í staðinn.
Þó eru skemmtilegar undantekn-
ingar á slæmu málfari landans.
Það vermdi hjartarætur að hlusta
á ungan dreng sem kom fram í
sjónvarpsþætti fyrir nokkrum
vikum. Hann bjó hjá afa sínum
og ömmu rétt fyrir utan Selfoss
og sagði frá áhugamálum sínum.
Þessi níu eða tíu ára drengur tal-
aði fallega íslenzku, eins og hún
hljómar bezt.
Hverjum er um að kenna,
að málið er á leið til fjandans?
Menntamálaráðuneytið hlýtur
að bera höfuðábyrgð á þessari
þróun, ráðherrarnir og forvígis-
menn þeirrar menntastefnu sem
hér hefur verið við lýði. Verulega
hefur verið dregið úr íslenzku-
kennslu í skólum og vafasamt,
að íslenzkukennarar kunni málið
nógu vel til að geta miðlað því
til barnanna. Að minnsta kosti
hljómaði það ekki vel að hlusta á
ungan kennara segja í útvarps-
þætti, að henni þætti „ógeðslega“
gaman að kenna. Ég veit að meiri
hluti þeirra sem lesa þennan
pistil, munu hugsa: „er nú einn
málvöndunarfasistinn að nöldra
yfir málfari manna.“ Sannleik-
urinn er sá, að öllum virðist
standa á sama. Málvísindamenn
í Háskóla Íslands tala fjálglega
um, að málið sé í stöðugri þróun.
Þess vegna geri ekkert til, þótt
beygingarkerfið sé á hröðu und-
anhaldi og alls kyns ambögur
haldi innreið sína. Þessari skoð-
un deila starfsbræður þeirra í
spænskumælandi löndum ekki.
Þar er staðinn vörður um tungu-
málið og þess til dæmis gætt, að
áhrif ensku verði sem minnst.
Alltof margir íslenzkir rithöf-
undar skrifa bækur sínar á leið-
inlegu enskuskotnu máli og
leggja sig fram um að nota sem
mest ljótt götumál (þeir ættu að
taka sig til og lesa barnabæk-
urnar Álfinn álfakonung og Dísu
ljósálf til að kynnast fallega rit-
uðu máli). Spænskir rithöfundar
virðast hins vegar leggja metn-
að sinn í að skrifa góða texta.
Þannig eru til dæmis bækur Isa-
bel Allende ritaðar á gullaldar-
spænsku. Í heilli bók hennar er
varla hægt að finna eitt einasta
erlent slanguryrði.
Undir lok átjándu aldar var
íslenzkan orðin mjög lúin og
dönskuskotin, þótt fólk í sveit-
um landsins hafi eflaust ennþá
kunnað gamla góða málið. Að
frumkvæði danska málfræð-
ingsins Rasmusar Rasks hófu
Fjölnismenn, með skáldið Jónas
Hallgrímsson í farabroddi, að
hreinsa málið og tókst að endur-
reisa það, svo að næstu hundrað
árin eða fram yfir 1950 var hér
töluð góð íslenzka. Með afnámi
zetunnar upp úr 1970 og breyttri
menntastefnu, þar sem réttrit-
unaræfingar eru taldar af hinu
illa, er eins og allt hafi farið úr
böndum. Ef enginn tekur sig til,
munum við glata íslenzkunni á
nokkrum áratugum. Hvar eru
nýir Fjölnismenn?
Nýja Fjölnismenn
Íslenskt mál
Júlíus
Sólnes
prófessor emeritus við
Háskóla Íslands
Ég biðst afsökunar
Ég undirritaður, Tómas Magn-ús Tómasson, bið alla Íslend-
inga, nær og fjær og annars
staðar, afsökunar á mínum þætti
í hljóðritun margra af verstu
hljómplötum Íslands, sem leiddu
síðar til almennrar hnignunar.
Má með töluverðu ímyndunarafli
og þó nokkrum skynvillum leiða
djúp rök að því að þessi þáttur
minn hafi beint eða óbeint leitt
til ráðningar Davíðs Oddssonar
sem seðlabankastjóra og síðar
til hruns íslenzka bankakerfis-
ins. Ég bið ykkur afsökunar.
Ég fagna útkomu skýrslu
rannsóknarnefndar Alþing-
is um aðdraganda og orsakir
falls íslensku bankanna 2008 og
tengda atburði, þykir þó furðu
gegna að mitt nafn skuli hvergi
að finna í skýrslunni svo himin-
hrópandi og áberandi sem minn
þáttur í hruninu er. Ég kaus
að tjá mig ekki mikið um gang
mála á meðan vinna nefndarinn-
ar stóð yfir en nú þegar henni
er lokið tel ég rétt að gera grein
fyrir mínum málum.
Ég get sjálfur haldið því fram
að ég hafi á hverjum tíma tekið
ákvarðanir sem ég taldi skyn-
samlegar og réttar og ég tel víst
að ég hafi enga falska nótu sleg-
ið. En þegar ég lít í kringum mig
og sé afleiðingar hrunsins þá
get ég ekki varist sjálfsásökun-
um. Ég hefði átt að hafa skarp-
ari dómgreind og ég hefði átt að
hafa einbeittari vilja til að axla
ríkari ábyrgð á hvert stefndi í
íslenskum tónlistariðnaði.
Þegar bókin „100 bestu plötur
Íslandssögunnar“ kom út, fyrir
ekki svo ýkja löngu, var sem
köld hönd gripi um iður mér við
lestur hennar, því þar opinber-
ast með skýrum hætti hversu
ríkur minn þáttur í bankahrun-
inu er. Ég biðst afsökunar á því
að hafa spilað á öllum þessum
plötum. Ég lét stjórnast af taum-
lausri græðgi. Engu öðru. Ég tók
þátt í hverju vonlausu verkefn-
inu á fætur öðru eingöngu með
stundarhagsmuni mína, en ekki
íslenzku þjóðarinnar, að leið-
arljósi. Ég spilaði, ég söng, ég
útsetti, ég pródúseraði hugsun-
arlaust, aðeins til að þjóna hinni
óseðjandi græðgi sem knúði mig
áfram, vakti mig á morgnana
(ok, um hádegisbil), svæfði mig
á kvöldin.
Fyrst af öllu vil ég hér og nú
gangast við augljósum mistök-
um mínum og biðjast afsökun-
ar á þeim. Vissulega get ég gert
athugasemdir við margt af því
sem í skýrslunni stendur og að
mér snýr og mun ég gera það á
öðrum vettvangi. Ég er eins og
að framan greinir, furðu lost-
inn að mitt nafn getur hvergi að
líta í skýrslunni. Sú staðreynd
er rannsóknarnefnd Alþingis til
stóbrotins vanza.
Því verður ekki með orðum
lýst hvernig mér líður vegna
mistaka minna og afleiðinga
þeirra. Þær yfirsjónir verða ekki
aftur teknar. Við það verð ég að
lifa. Fjármuni í felum á aflands-
eyjum á ég enga, er staurblank-
ur eftir góðærispartíið. En ég
heiti íslensku þjóðinni því að
gera allt sem í mínu valdi stend-
ur til að bæta fyrir mistök mín
og leggja mitt af mörkum til að
byggja Ísland upp að nýju.
Kæru landar, það verkefni
sem bíður okkar er afgerandi
samþætting dómgreindarleys-
isuppgjörs og axlasigs vegna
ábyrgðarleysisskorts nú á þess-
um ögurstundartímum í sögu
hinnar íslenzku þjóðar. Minn
hlutur í þeirri samþættingar-
aðgerðaráætlun er afsökun-
arbeiðnisumleitan sem sett er
fram í hjartasorgarfælni og
hugarvílsástandisleysu. Ég und-
irritaður, Tómas Magnús Tóm-
asson, lofa því að hvorki spila,
syngja, útsetja né pródúsera
aftur nokkra einustu af þeim
plötum sem ég veit að leiddu
íslenzku þjóðina út á glötunar-
brautarferlið. Þangað hélt þjóð-
in við undirleik minn. Það var
ég sem sló taktinn. Það er mín
ábyrgð, það er minn harmur,
það ör mun ég bera. Að minnsta
kosti fram að 17. júní, eða jafn-
vel verzlunarmannahelgi.
Hrunið
Tómas
Tómasson
tónlistarmaður
Ég undirritaður, Tómas Magnús
Tómasson, lofa því að hvorki spila,
syngja, útsetja né pródúsera aftur
nokkra einustu af þeim plötum
sem ég veit að leiddu íslenzku þjóð-
ina út á glötunarbrautarferlið. Þangað hélt þjóðin
við undirleik minn. Það var ég sem sló taktinn.
Blaðberinn bíður þín
Þú færð Blaðberann þinn í Skaftahlíð 24
alla virka daga frá kl. 9-17.
...góðar fréttir fyrir umhverfiðBlaðberinn...