Fréttablaðið - 21.05.2010, Blaðsíða 34

Frumkvöðlafræðsla í Úganda:
Tæplega sex þúsund hafa sótt námskeið
- eftir Einar Gunnarsson, ráðuneytisstjóra í
utanríkisráðuneytinu
Saga íslenskrar þróunarsamvinnu spannar nú næstum 40 ár. Á þessum tíma hafa miklar breytingar
orðið á umhverfi þróunarsamvinnu bæði
hérlendis og á alþjóðavettvangi. Fyrstu lögin
um þróunarsamvinnu Íslands frá 1971
endurspegluðu áherslur þess tíma, en þá
höfðu aðildarríki Sameinuðu þjóðanna nýlega
samþykkt ályktun um að iðnríkin skyldu
verja 0,7% af vergum þjóðartekjum í þágu
þróunarríkjanna. Tíu árum síðar voru samþykkt
lög um Þróunarsamvinnustofnun Íslands, en
með þeim var tvíhliða aðstoð við þróunar-
lönd komið í fastari skorður og Þróunarsam-
vinnustofnun hóf störf í núverandi mynd.
Í upphafi níunda áratugarins var jafnrétti
kynjanna, umhverfismálum og þróun
einkageirans gert hærra undir höfði og umhverfi
þróunarsamvinnu varð flóknara með þátttöku
fleiri ríkja, stofnana og frjálsra félagasamtaka
í þróunarstarfi. Kalda stríðið setti mark sitt
á þróunaraðstoð og við lok þess komu fram
raddir um að hennar væri ekki lengur þörf.
Það leiddi til þess að framlög til hefðbundinna
þróunarverkefna drógust saman en á sama tíma
jukust hins vegar vegar framlög til neyðar- og
mannúðaraðstoðar vegna náttúruhamfara og
ófriðar.
Samþykkt Þúsaldaryfirlýsingar Sameinuðu
þjóðanna árið 2000 markaði þáttaskil í
þróunarstarfi. Þar sammæltust aðildarríki
samtakanna um átta mælanleg markmið sem
vinna skyldi að fram til ársins 2015. Til að stuðla
að framgangi þúsaldarmarkmiðanna þarf betri
heildarsýn á málaflokkinn, efla þarf samræmingu
milli þróunarstofnana og laga aðstoð þeirra að
þörfum og getu viðtökuríkja. Parísaryfirlýsingin
frá 2005 inniheldur áætlun og markmið um
umbætur í störfum þróunarstofnana sem miða
að þessum markmiðum.
Ný lög um alþjóðlega þróunarsamvinnu
Íslands sem tóku gildi haustið 2008
grundvallast á þessum markmiðum. Lögin
ná til allrar þróunarsamvinnu Íslands, tvíhliða
samstarfs við önnur ríki, samstarfs við
fjölþjóðlegar stofnanir, störf í þágu friðar og
neyðar- og mannúðaraðstoðar. Þau taka mið af
þúsaldarmarkmiðunum og öðrum alþjóðlegum
yfirlýsingum og sáttmálum. Lögin styrkja einnig
hlutverk Alþingis og greiða götu samstarfs
félagasamtaka og stjórnvalda.
Í upphafsgrein laganna segir að
meginmarkmið þróunarsamvinnu Íslands sé að
styðja viðleitni stjórnvalda í þróunarlöndum til
að útrýma fátækt og hungri, stuðla að efnahags-
og félagslegum framförum, þar með talið
mannréttindum, menntun, bættu heilbrigði,
jafnrétti kynjanna, sjálfbærri þróun og sjálfbærri
nýtingu auðlinda. Það heyrir einnig til
markmiða þróunarsamvinnu að tryggja öryggi
á alþjóðavettvangi, m.a. með því að vinna að
uppbyggingu og gæslu friðar, og veita mannúðar
og neyðaraðstoð.
Með lögunum er brugðist við breytingum
sem hafa átt sér stað á þróunarsamvinnu
íslenskra stjórnvalda. Umfang hennar hefur
aukist og verklag verið aðlagað þeim alþjóðlegu
viðmiðum sem áður voru nefnd. Framlög til
þróunarsamvinnu jukust umtalsvert á síðasta
áratug, frá því að vera um 800 milljónir króna
árið 2000, í ríflega fjóra milljarða árið 2009,
sem svarar til 0,32% af vergum þjóðartekjum.
Vegna efnahagsþrenginga hafa framlög dregist
saman og nema þau 3,2 milljörðum króna í
fjárlögum þessa árs en vegna gengisþróunar
íslensku krónunnar hefur verðmæti framlaganna
gagnvart samstarfsríkjum og alþjóðastofnunum
dregist mun meira saman eða nálægt því um
helming.
Þróunarsamvinnulög kveða á um að
utanríkisráðherra leggi fram annað hvort ár
tillögu til þingsályktunar á Alþingi um áætlun
stjórnvalda um alþjóðlega þróunarsamvinnu
til fjögurra ára í senn. Í áætlunni skal greint
frá framlögum og hvernig þau skiptast á
grundvelli stefnumiða til lengri og skemmri
tíma litið. Utanríkisáðuneytið fer með yfirstjórn
og samræmingu þróunarsamvinnu Íslands.
Það fer jafnframt með fyrirsvar í samstarfi
við alþjóðlegar þróunarstofnanir, vegna
neyðar- og mannúðaraðstoðar og framlags
Íslands til friðaruppbyggingar og friðargæslu.
Um 40% framlags til þróunarmála rennur til
verkefna á vegum Þróunarsamvinnustofnunar
Íslands, sem annast tvíhliða samstarf í
umboði utanríkisráðherra og í samræmi við
langtímaáætlun stjórnvalda.
Mikilvægt markmið þeirra breytinga
sem ný lög hafa í för með sér er að stuðla
að betra samræmi í stefnu Íslands á öllum
sviðum þróunarmála og auka samhljóm á
milli þróunarsamvinnu og annarra málefna
utanríkisstefnunnar. Í því skyni starfar
sérstakur stýrihópur utanríkisráðuneytisins og
ÞSSÍ undir stjórn ráðuneytisstjóra. Hlutverk
stýrihópsins er að vinna stefnumarkandi
tillögur í þróunarmálum til ráðherra,
fjalla um og samhæfa fjárlagatillögur og
framkvæmdaáætlanir, og hafa eftirlit með að
fylgt sé samræmdum reglum og verklagi í öllu
þróunarstarfi Íslands.
Samkvæmt ákvæði laganna hefur
einnig verið skipuð sjö manna
Þróunarsamvinnunefnd sem kosin er af
Alþingi og sautján manna samstarfsráð um
alþjóðlega þróunarsamvinnu. Nefndin og
samstarfsráðið sinna ráðgefandi hlutverki
við stefnumarkandi ákvarðanir. Í ráðinu sitja
fulltrúar félagasamtaka, háskólasamfélagsins
og vinnumarkaðarins, auk hinna sjö fulltrúa
sem einnig sitja í Þróunarsamvinnunefnd.
Ráðið er vettvangur fyrir þá aðila sem láta sig
þróunarmál varða í íslensku samfélagi til að
miðla af þekkingu sinni, skiptast á skoðunum
um strauma og stefnur í þróunarsamvinnu og
til að fjalla um stefnumörkun stjórnvalda.
Þær breytingar og umbætur sem nýlega
hafa verið gerðar á lögum og skipulagi
þróunarstarfsins er staðfesting þess að við viljum
axla ábyrð og skyldur í samfélagi þjóðanna.
Tímabundnir erfiðleikar setja vissulega strik í
reikninginn, en þeir breyta ekki vilja okkar til
að leggja af mörkum til að útrýma fátækt og
stuðla að betri og friðsælli heimi. Starfsmenn
Þróunarsamvinnustofnunar vinna mikilvægt
starf fyrir Íslands hönd og bera hróður landsins
víða. Sú þekking og reynsla sem stofnunin býr
yfir er okkur afar mikilvæg og er einn helsti
grundvöllur þess að við verðum fær um að efla
og styrkja okkar þróunarstarf af fullum þunga
þegar betur fer að ára.
Tæplega sex þúsund einstaklingar hafa sótt
námskeið í frumkvöðlafræðslu í 36 héruðum
Úganda á síðustu árum en leiðbeinendurnir
hafa margir hverjir fengið frummenntun sína
á þessu sviði á Íslandi. Fyrsti hópurinn með
átta Úgandabúum kom sumarið 2006 og tólf
verðandi kennarar í frumkvöðlafræðum voru
á Íslandi síðasta sumar. Þessir einstaklingar
hafa síðan kennt „annarri kynslóð“ fræðara
og alls hafa nú 150 einstaklingar réttindi til
að kenna á frumkvöðlanámskeiðum.
„Ætlunin er að hefja innan tíðar eftirfylgni
í formi viðskiptaráðgjafar fyrir þá sem hafa
lokið frumkvöðlafræðslu,“ segir Leslie
Mutumba hjá Fjárfestingastofu Úganda en
hann var leiðtogi í námsferðinni á síðastliðnu
sumri þar sem Úgandabúar sóttu tveggja
vikna námskeið í frumkvöðlafræðslu í
Háskólanum í Reykjavík. Báðir hóparnir
sem komið hafa frá Úganda hafa verið á
vegum Þróunarsamvinnustofnunar en eitt
af samstarfsverkefnum í þróunarsamvinnu
við stjórnvöld í Úganda er á sviði
frumkvöðlafræðslu þar sem Fjárfestingastofa
Úganda er helsti samstarfsaðili.
Frumkvöðlanámskeiðin hafa verið mjög
vinsæl í Úganda en markmið þeirra er ekki
síst að efla atvinnutækifæri kvenna. Leslie
segir að konur séu í talsverðum meirihluta
þeirra sem sótt hafi námskeiðin, eða tæplega
sex af hverjum tíu þátttakendum.
Með fjölgun leiðbeinenda á frumkvöðla-
námskeiðum verður enn frekar hægt að herða
róðurinn og bjóða fleiri Úgandabúum að
sækja námskeið. Að sögn Leslie er á döfinni
að þýða leiðbeiningarit á fimm staðbundin
tungumál til að ná til þeirra sem ekki eru
læsir á ensku. -Gsal, Kampala.
Alþjóðleg Þróunarsamvinna Íslands
ÞRÓUNARMÁL
- upplýsingarit Þróunarsamvinnustofnunar Íslands
4
Meginmarkmið þróunarsamvinnu Íslands er m.a.
að stuðla að efnahags- og félagslegum framförum.
LJÓSMYND: GUNNAR SALVARSSON.
Konur eru í meirihluta þeirra sem
sótt hafa frumkvöðlanámskeiðin.
LJÓSMYND: GUNNAR SALVARSSON.