Fréttablaðið - 21.05.2010, Blaðsíða 39

Einhvern næstu daga verða teknar ínotkun heimavistir og ný eldhúsvið tvo grunnskóla á Ssese-eyjum á
Viktoríuvatni í Úganda en nýju byggingarnar
eru hluti af þróunarverkefni á eyjunum.
Þróunarsamvinnustofnun Íslands vinnur með
héraðsstjórninni að margvíslegri samfélagslegri
uppbyggingu við eyjasamfélögin, m.a. í
menntamálum. Þriðja heimavistin verður
tekin í notkun síðar á árinu. Aðeins 23
grunnskólar eru starfræktir á eyjunum en á
sjöunda tug eyjanna eru byggðar. Skólasókn
er afar bágborin sem sést best á því að aðeins
40% barna á grunnskólaaldri sækja skóla.
Við hvern skóla eru byggð tvö heimavistar-
hús, annað fyrir stelpur og hitt fyrir stráka,
og með tilkomu heimavistanna verður í fyrsta
sinn unnt að bjóða nemendum sem eiga heima
á afskekktum eða fámennum eyjum að sækja
skóla og búa við góðar aðstæður fjarri heimili.
Tveir skólanna eru á stærstu eyjunni, Buggala,
en þriðji skólinn á eyjunni Kachanga. Að
sögn David Tusuumbira, skólastjóra Kibanga-
grunnskólans á Buggala, hefur fyrirspurnum
um skólavist fjölgað á byggingartímanum
og hann er ekki í neinum vafa um að
heimavistarhúsin nýju auki skólasókn á
eyjunum. „Við eigum eftir að sjá mörg ný
andlit,“ segir hann.
Hingað til hafa þeir tiltölulega fáu nemendur
sem þurfa á heimavist að halda þurft að
kúrast í einni kennslustofu sem breytt var í
bráðabirgðahúsnæði. Nýju heimavistarhúsin
munu gerbreyta aðstöðunni en þau munu
rúma 40 nemendur hvert auk þess sem
„húsmóðir“ verður ráðin við hverja heimavist
til að gæta barnanna utan skólatíma.
Rúmlega 500 nemendur eru í Kibanga-
skólanum og kennarar eru ellefu, sem þýðir
að hver kennari hefur að jafnaði umsjón
með um 50 nemendum. Skólastjórinn segir
erfiðleikum bundið að fá menntaða kennara
til starfa. Hann bendir einnig á hátt brottfall
úr námi, segir að langflestir nemendanna séu
í fyrsta bekk en eftir því sem nemendur eldist
fækki í árgöngum og tiltölulega fáir ljúki
grunnskólanum eftir sjö ára nám. Skýringin
er sú að lífið er fiskur á eyjunum og strax
þegar krakkar, einkanlega strákar, hafa getu
til að vinna sér inn aura í fiski er náminu
kastað fyrir róða. David segir að skóla- og
héraðsyfirvöld reyni eftir fremsta megni að
aftra því að börn séu tekin úr skóla vegna
atvinnu.
David segir samfélagið allt mjög ánægt
með framlög ÞSSÍ til skólamála á eyjunum,
ekki aðeins byggingar nýju húsanna, heldur
ekki síður stuðning við innra starf skólans.
Hann nefnir í því sambandi kaup á fyrstu
hljóðfærunum sem skólinn eignast og fæst
barnanna höfðu áður augum litið, einnig
þátttöku í landskeppnum í íþróttum milli
skóla í Úganda, m.a. í fótbolta, blaki og
frjálsum íþróttum, sem hafi í mörgum
tilvikum gefið börnunum tækifæri í fyrsta
sinn til að ferðast út fyrir eyjuna og upp á
meginlandið. „Íslendingar hafa líka stuðlað
að endurmenntun fyrir kennara og greitt
fyrir vinnubúðir til að bæta skólastarfið,
einnig keypt kennslubækur sem ekki var
vanþörf á því síðustu kennslubækurnar frá
stjórnvöldum bárust árið 2004. Við reiðum
okkur á áframhaldandi stuðning ykkar í þágu
barnanna á eyjunum,“ segir David að lokum.
-Gsal, Ssese-eyjum.
ÞRÓUNARMÁL
- upplýsingarit Þróunarsamvinnustofnunar Íslands
Eyjasamfélögin á Viktoríuvatni:
Heimavistir byggðar
við þrjá skóla
Í viðræðum við fulltrúa héraðsstjórnarinnar á
Ssese-eyjum eru þeir spurðir um framfarir á
síðustu árum á þeirra sviðum, almennt séð,
og tekið fram að það þurfi alls ekki að miðast
við verkefni sem Þróunarsamvinnustofnun
Íslands styður. „Fyrirgefðu,“ segir Florence
Bbosa sem stýrir menntamálum á
eyjunum. „Ég get ekki rætt um framfarir í
menntamálum án þess að nefna ICEIDA,
því allar þær umtalsverðustu hafa orðið fyrir
tilverknað ykkar.“
Florence segist ekki vilja draga neina dul
á að ástand menntamála á eyjunum hafi
verið mjög slæmt áður en ICEIDA - eða
Þróunarsamvinnustofnun Íslands - kom
til sögunnar. Síðan hafi talsverðar framfarir
orðið. „Ef við byrjum á skólasókninni,“ segir
Florence, „voru áður um 3.000 börn sem
sóttu skóla en núna eru þau 4.250, þannig
að miklu fleiri börn fá nú formlega menntun.
Annað atriði sem breyst hefur til batnaðar er
eftirlitshlutverkið með skólastarfinu, fulltrúar
frá héraðsstjórn Kalangala geta nú sinnt því
hlutverki betur vegna þess að samgöngur
voru engar, ICEIDA keypti vélhjól fyrir
eftirlitið og greiðir fyrir bát og eldsneyti til
fjarlægari eyja. ICEIDA hefur einnig styrkt
okkur með kaupum á námsbókum, áður
þurftu fimm nemendur að deila með sér
hverri námsbók en nú eru þrír um hverja
bók. Og við væntum þess að innan tíðar
verði aðeins tveir nemendur um hverja bók
og það er ágætt.“
Viðhorfin til menntunar í fiskimanna-
samfélögunum hefur að sögn Florence
löngum verið lituð af þeim hugsunarhætti
að framtíðin sé í fiski og nám sé ekki sérlega
mikilvægt. Hún segir að nú séu þessi viðhorf
að breytast. „Þessi viðhorfsbreyting tekur
langan tíma en það er gleðilegt að við
sjáum jákvæð dæmi um breytt viðhorf til
menntunar,“ segir hún. „Við sjáum til dæmis
foreldra sýna menntun barna nokkurn áhuga
með því að kaupa skóladót og greiða örlítið
fyrir fæði. Þetta er mikil breyting frá því sem
áður var þegar foreldrar vildu alls ekki senda
börn í skóla. Stóra vandamálið er hins vegar
það hvort foreldrar hafi efni á því að greiða
lítilræði fyrir menntun barna sinna og sem
stendur getum við í héraðsstjórninni ekki
tekið á okkur allan kostnaðinn, foreldrar
verða að leggja sitt af mörkum.“
Ssese-eyjarnar eru sumar hverjar án
grunnskóla og því hefur stór hópur barna á
eyjunum alist upp án þess að ganga í skóla.
Með nýjum heimavistum við þrjá grunnskóla
sem byggðir eru fyrir íslenskt þróunarfé eru
líkur á því að börn á þessum afskekktu eyjum
fái tækifæri til að sækja skóla og búa í ágætri
heimavist. „Við vitum nú þegar að börnin
koma þegar þessi aðstaða hefur skapast,“ segir
Florence. „Fiskimannafjölskyldur eru mikið
á ferðinni og elta fiskinn. Börnin hafa að
sjálfsögðu fylgt foreldrunum þegar þeir hafa
tekið sig upp og flutt. Með heimavistunum
vonumst við til að börnin geti áfram sótt
skólann þótt fjölskyldan flakki á milli eyja.“
Í eyjasamfélögunum hefur reynst erfitt
að fá fagfólk til starfa, meðal annars hafa
grunnskólarnir átt í örðugleikum með að
fá menntaða kennara til starfa. Florence
nefnir að með stuðningi Íslendinga hafi
verið gert átak í því að veita starfandi
kennurum tækifæri til endurmenntunar til
að auka hæfni í starfi. Námskeið hafi verið
haldin um námskrárgerð og samkennslu
mismunandi aldurshópa og einnig hafi
framkvæmdanefndir við skólana átt þess
kost að sækja sér fræðslu um hlutverk þeirra
og skyldur. -Gsal, Ssese-eyjum.
Viðhorfsbreyting til menntunar í fiskimannasamfélögum
Verið er að taka í gagnið nýjar heimavistir við
þrjá grunnskóla fyrir íslenskt þróunarfé.
Þátttaka í landskeppnum í íþróttum hefur gefið mörgum börnum tækifæri til að ferðast út fyrir
eyjarnar. LJÓSMYNDIR: GUNNAR SALVARSSON
Florence Bbosa. LJÓSMYND: GUNNAR SALVARSSON.
9