Fréttablaðið - 10.09.2010, Blaðsíða 19

FÖSTUDAGUR 10. september 2010 19
Niðurstaða svokallaðrar sátta-nefndar í sjávarútvegi er
nákvæmlega eins og það sem
búast má við þegar markaðstor-
tryggnir sveitasósíalistar láta
margreynda lobbýista gabba sig
til að halda að þeir séu að gera
rétt. Útkoman, svokölluð samn-
ingsleið, virðist í meginatriðum
vera sú að ríkið og hagsmunaaðil-
ar ætla að setjast niður og semja
um niðurgreidda langtímaleigu
á kvóta auk þess sem menn vilja
taka fyrir það sem er best við
kerfið og búa til einhverja dóta-
kvóta sem stjórnmálamenn geta
kubbað með.
Kvótakerfið er ekki vont kerfi.
Helstu kostir eru þeir að menn
eiga hlutdeild í heildarafla, og
þessa hlutdeild geta menn selt
eða leigt.
Þetta er allt saman hið besta
mál. Markaðurinn á þá að sjá um
að sá veiði fiskinn sem geti gert
það á sem hagkvæmastan máta.
Braskið svokallaða er þannig
það besta í kerfinu. Brask er bara
orð markaðshatara yfir viðskipti.
Brask er gott.
Þeir sem svekkja sig á því sem
þeir halda að kvótakerfið hafi
gert fyrir sumar byggðir lands-
ins eru að svekkja sig á því að
það sé niðurstaða markaðarins
að sumir staðir eru óhagkvæmari
vettvangur fyrir matvælafram-
leiðslu en aðrir. Ef eplarækt á
Hvammstanga bæri sig illa ætti
það að vera mönnum skilaboð um
að snúa sér að öðru. En það eru
óþægilegar fréttir að færa fólki
og við búum í landi sem stjórn-
málamenn hafa langa reynslu af
því að vilja þykjast lagfæra mis-
tök markaða. Þegar markaðurinn
klikkar þarf að leysa málið.
„Eplarækt skal tryggð. Standa
þarf vörð um landnámseplið,“
myndi fólk segja. Sama fólk
bjó til byggðakvóta. Með óhag-
kvæmni skal landið byggja.
Það er gott að einhver eigi
kvótann sem kunni með hann
að fara en einhvern veginn þarf
samt að selja hann til að byrja
með. Sú leið að bjóða hann upp
er bæði sanngjörn, hagkvæm og
gegnsæ, sem verður ekki endi-
lega sagt um þá úthlutunaraðferð
sem notuð var við uppsetningu
núverandi kvótakerfis. Uppboðs-
kerfi er, frá markaðslegum sjón-
armiðum einfaldlega miklu betra
kerfi til að koma kvóta frá rík-
inu og til einkaaðila. Væri ein-
hver flokkur markaðssinna hér á
landi þá ætti hann í það minnsta
að hugleiða slíka leið í stað þess
að einblína einungis á hagsmuni
og afkomu þeirra aðila sem nú
eiga veiðiréttindin. Menn ættu að
standa vörð um markaðinn í stað
þess að standa eingöngu vörð um
eignarrétt fólks yfir einhverju
sem það á eiginlega ekki alveg.
Auðvitað vilja þeir lobbýhóp-
ar sem nú eiga kvótann nú halda
honum.
Auðvitað munu þeir gera allt
sem þeir geta til að reikna það út
að allt fari í kássu ef þeir missa
kvótann smám saman yfir á
opinn uppboðsmarkað. En ein leið
til að meta skynsemi breytinga er
að snúa dæminu við. Ef 5% kvót-
ans væru boðin upp á hverju ári
nú, myndu margir krefjast þess
að því yrði hætt og þess í stað
komið á einhverjum föstum hálf-
eignarrétti í samræmi við veiði-
reynslu? Auðvitað ekki.
Meginniðurstaða nefndarinnar
er sátt kvótaeigenda sem vilja
eðlilega halda í það sem þeir
hafa og pólitíkusa sem óttast
að ef markaðsöflin fengju að
ráða þá færi allt í rugl. Í bókun
fulltrúa VG má þannig lesa þá
stórskemmtilegu skoðun henn-
ar að allt framsal á kvóta ætti
vera óheimilt nema þá hugsan-
lega með samþykki ríkisins, þá
bara ef kvótinn færist ekki milli
byggðarlaga og, hér er rúsínan í
pylsuendanum, allur ágóði myndi
renna til ríkisins. Hugtakið mar-
xísk viðskiptafræði kemur upp í
hugann: þú mátt bara selja dót ef
þú tapar örugglega á því.
Þau meginstef sem úr skýrsl-
unni berast eru semsagt óhag-
kvæmni og aftur óhagkvæmni.
Það á að setja núverandi kvóta-
stöðu á pásu og hindra að veiði-
réttindin færist til þeirra sem
gætu nýtt þau betur. Síðan verð-
ur búinn til einhver pottur til að
formgera línuívilnanir, byggða-
kvóta og aðrar vitleysur sem
Jónar Bjarnasynir framtíðar geta
dandalast með og lengt í snöru
óhagkvæmra fyrirtækja í þágu
eigin vinsælda.
Tækifæri til að auka hag-
kvæmni og stöðugleika í sjávar-
útvegi hefur glatast. En stór-
skuldugar útgerðir geta vissulega
dregið andann léttar í nokkur ár.
Samið um sama
Pawel Bartoszek
stærðfræðingur
Í DAG
Starfshópur skipaður af sjávar-útvegs- og landbúnaðarráðherra
sem hafði það hlutverk að endur-
skoða lög um stjórn fiskveiða hefur
nú skilað frá sér skýrslu til ráð-
herra, þar sem álitaefni eru greind,
tillögur lagðar fram til úrbóta og
valkostir kynntir. Starfshópurinn
var skipaður fulltrúum stjórnmála-
flokka og hagsmunaaðila og fór ítar-
lega yfir einstaka þætti núverandi
laga um stjórn fiskveiða, lét vinna
skýrslur um stöðu sjávarútvegsins
og hugsanlegar leiðir að breyttu
fiskveiðistjórnunarkerfi. Það gefur
að skilja að í starfshópnum voru
uppi ólíkar skoðanir og nálganir á
viðfangsefnið. Starfshópurinn náði
þó samstöðu um nokkur álitaefni en
það veldur vonbrigðum að LÍÚ gat
ekki skrifað undir niðurstöðu ann-
arra í hópnum um að skýrt ákvæði
verði sett í stjórnarskrá um þjóð-
areign á öllum náttúruauðlindum,
þ.m.t. auðlindum sjávar.
Það skal tekið skýrt fram að
ekki var mælt með ákveðinni leið
af hálfu starfshópsins þó mestur
stuðningur innan hans hafi verið
við svokallaða samningaleið. Aðrar
leiðir voru ræddar, s.s. innköllun og
endurúthlutun aflaheimilda á einu
bretti og endurráðstöfun með nýt-
ingarsamningi, tilboðsleið og potta-
leið. Fulltrúar VG og Samfylking-
ar telja að nýta þurfi það besta úr
fyrirliggjandi hugmyndum til að ná
fram markmiðum stefnuyfirlýsing-
ar ríkisstjórnarinnar um réttlátara
fiskveiðistjórnunarkerfi. Ég lýsti
ekki stuðningi við eina leið frek-
ar en aðra, því ljóst er að endanleg
útfærsla verður að liggja fyrir svo
hægt sé að taka afstöðu til hennar.
En í ljósi þess að mestur stuðning-
ur af hálfu starfshópsins var við
samningaleiðina lagði ég fram eft-
irfarandi bókun þegar skýrslunni
var skilað til sjávarútvegsráðherra
6. september sl.
„Starfshópur um endurskoðun
laga um stjórn fiskveiða hefur nú
skilað af sér skýrslu og er mestur
stuðningur af hálfu hópsins við svo-
kallaða samningaleið. Í skýrslunni
kemur hins vegar hvergi fram nein
endanleg útfærsla um samningsá-
kvæði svo sem um skilyrði um með-
ferð aflaheimilda. Undirrituð telur
því brýnt að í slíkum samningum
við opinbera aðila séu m.a. lögð til
grundvallar eftirfarandi atriði:
• Að framsal sé óheimilt nema
með samþykki beggja samningsað-
ila og að uppfylltum ákveðnum skil-
yrðum sem m.a. tryggja að hugsan-
legur ágóði renni til ríkisins.
• Framsal verði ekki heimilað hafi
það í för með sér byggðaröskun.
Ákvæði verði sett í samninga um
byggðatengingu aflaheimilda til
að styrkja búsetuskilyrði íbú-
anna og til að koma í veg fyrir
byggðaröskun og frekari sam-
þjöppun aflaheimilda.
• Skýr ákvæði séu sett um veð-
setningu samninga sem háð séu
samþykki beggja samningsað-
ila. Ef veðsetning verður heim-
iluð á annað borð þá verði hún
takmörkuð við þarfir sjávarút-
vegsins.
• Að við innköllun allra aflaheim-
ilda á einu bretti og endurúthlut-
unar á grundvelli nýtingarsamn-
ings gegn gjaldi verði byggt á
jafnræðissjónarmiðum.
• Að í samningum verði leigufram-
sal afnumið og tryggður opinber
leigumarkaður með aflaheimild-
ir sem nýtast m.a. til nýliðunar.
• Sett verði á aukin veiðiskylda
handhafa veiðiheimilda þó tak-
mörkuð tegundatilfærsla verði
heimiluð eftir sem áður.
• Að ráðstöfun á aukningu afla-
heimilda komi ekki sjálfkrafa
inn á gildandi samninga og geti
aukningin því nýst til nýliðunar
og byggðatengdra aðgerða ásamt
því að aflaheimildirnar verði
settar á opinberan leigumarkað.
• Að tryggt sé að handhafi afla-
heimilda samkvæmt samningi
starfi eftir gildum kjarasamn-
ingi og brot geti þýtt riftun
samninga.
• Setja verður almenn skilyrði fyrir
gerð samnings svo sem um til-
skilin rekstrarleyfi sem fela m.a.
í sér skil á opinberum gjöldum. Á
sama hátt verði sett ákvæði um
riftun ef samningsaðili brýtur
þau ákvæði sem sett eru.“
Fleiri atriði hefði mátt nefna, eins
og lengd samninga en í mínum huga
eru samningar til 10 ára hámark
með möguleikum á endurskoðun á
tímabilinu.
Nú reynir á kjark og hugrekki
stjórnmálamanna að gera þær
breytingar á fiskveiðistjórnunar-
kerfinu sem þjóðin hefur kallað
eftir til fjölda ára. Við höfum alla
möguleika á að skapa sjávarútveg-
inum öryggi til framtíðar og góð
rekstrarskilyrði, jafnframt því að
skapa íbúum sjávarbyggða traust-
ari búsetuskilyrði og að tryggja
að arðurinn af sjávarauðlindinni
renni til þjóðarinnar. Nú treysti
ég því að okkar góði sjávarútvegs-
ráðherra nýti vel þessi tímamót í
þeirri vinnu sem framundan er í
endurskoðun laga um stjórn fisk-
veiða. Þjóðin bindur vonir við að
vinstristjórn hafi hugrekki og þor
til að gera þær breytingar á fisk-
veiðistjórnunarkerfinu sem skapi
heilbrigðara og réttlátara fyrir-
komulag fyrir þjóðina alla.
Nú er tækifæri til breytinga
Sjávarútvegsmál
Lína Rafney
Magnúsdóttir
alþingismaður
Við höfum alla möguleika á að skapa
sjávarútveginum öryggi til framtíðar
og góð rekstrarskilyrði.
Verð frá kr.:
162.500
Elica háfar
Kynntu þér málið hjá sölumönnum Eirvíkur
Platinum, Isobella, Twin, Wave og Grace háfar á tilboði*
glæsileg hönnun
og fágað yfirbragð