Fréttablaðið - 14.10.2010, Blaðsíða 30

30 14. október 2010 FIMMTUDAGUR
AF NETINU
Nýi umbinn í ólestri
Embætti umboðsmanns skuldara er í ólestri. Skuldarar
forðast embættið. Þeir kvarta yfir ómennsku í sam-
skiptum við sig. Auðvitað eru það ýkt viðhorf, en samt
tilefni áhyggja. Embættið afgreiðir fá mál og ofurhægt.
Viðskiptavinir embættisins eru vafalaust óráðsíumenn
sumir hverjir. Fólk, sem skuldsetur sig upp í topp, ef
það nær færi á því. Inn á milli hljóta þó að vera þeir, sem vilja koma sér
út úr vandanum. Umboðsmaður skuldara hefur ekki náð utan um stað-
reyndir málsins. Við fáum misvísandi upplýsingar um tegundir skuldara
og mismunandi möguleika þeirra. Er ekki hægt að koma stýringu á
embættið?
jonas.is
Jónas Kristjánsson Það lýsir vægast sagt óvenjulegu árferði að Egill Helgason skrifi
varnarræðu fyrir anarkista. Það
gerði hann í kjölfar umræðna um
„venjulega fólkið“ sem fjölmiðla-
menn kepptust við að eigna olíu-
tunnusönginn er hljómaði undir
stefnuræðu forsætisráðherra nú um
daginn. Egill vildi reyndar meina
að anarkistar væru hálfmeinlaus-
ir þegar upp væri staðið en bætti
því við að oft hefðu þeir haft á réttu
að standa síðustu árin. Sem dæmi
tók hann fjöldamótmælin gegn ráð-
stefnu Alþjóða viðskiptastofnunar-
innar í Seattle árið 1999; mótmæli
sem marka tímamót í gagnrýni og
andófi gegn alþjóðakapítalisma.
Ólafur Þ. Stephensen ritaði leið-
ara í Fréttablaðið þann 6. október
síðastliðinn. Á sama tíma og hann
sagði stjórnvöld verða að hlusta
á gagnrýni og kröfur almennings
sagði hann óhætt að „kippa út úr
dæminu [...] sértrúarsöfnuðunum
sem eru alltaf óánægðir hvort sem
er, burtséð frá því hvort kreppa er í
þjóðfélaginu eða ekki“. Samkvæmt
Ólafi eru anarkistar einn þessara
„sértrúarsafnaða“.
Oft er betur heima setið en af
stað farið. En ákveðnir karakterar
hafa ekki næga sjálfsvirðingu til að
þegja þegar þannig á við. Þess í stað
ræður hrokinn ferðinni og verður til
þess að skrif á borð við ofannefndan
leiðara birtast hinum almenna les-
anda. Fullyrðingar ritstjórans eru
ekki smávægilegar og ber ekki að
hunsa. Fyrir það fyrsta fela þær í
sér gildisfellingu á hugmyndum
og greiningum sem kafa dýpra en
gengur og gerist í samfélagsumræð-
unni almennt. Í öðru lagi eru þær
sögufölsun á hæsta stigi.
Samfélag án gagnrýni
Orðræðan og hugmyndafræðin sem
hér réð öllu síðustu áratugina hefur
verið normalíseruð: Plasthúðaður
kapítalismi, sem nefndur er góðæri,
er hið eðlilega. Skítug hlið hans, sem
nefnd er kreppa, er skekkja. Þessi
hugmynd endurspeglast best í orð-
ræðunni um „endurreisn“ íslensks
efnahagskerfis, sem á ensku heit-
ir back to business as usual. Sam-
kvæmt hugmyndinni er óánægja og
gagnrýni samþykkt í kreppu vegna
þess að þá finna fleiri lyktina af
skítnum. Samofin þjóðernishyggju
býr kreppan til ástand þar sem
fólk má kvarta og má vera óánægt.
Markmiðið með endurreisninni er
að endurheimta þögnina – endur-
heimta samfélag án gagnrýni.
Einhver hefði eflaust haldið að
slík viðhorf væru fokin út í veður og
vind. Að fleiri hefðu tekið popúlíska
U-beygju í anda Guðmundar Andra
Thorssonar, sem sumarið 2007 gerði
lítið úr anarkistunum í Saving Ice-
land, kallaði þá „al-kaída krútt-kyn-
slóðarinnar“ og „biluð sjónvörp“, en
tveimur árum, bankahruni og hall-
arbyltingu síðar, sagði þá vera hug-
rakka einstaklinga sem fært hefðu
til landsins hugmyndir Henry David
Thoreau um borgaralega óhlýðni og
mennsku ofar þegnskap. Raunveru-
lega hefur þó sáralítið breyst hvað
þetta varðar.
Samfélag án yfirvalds
Þegar Eva Joly mætti í Silfur Egils
og lýsti því hvernig allir hópar sam-
félagsins – almenningur, fjölmiðlar,
viðskiptablokkin, stjórnmálastéttin,
lögfræðingar, dómarar og stjórn-
völd – ættu erfitt með að skilja og
samþykkja að valda- og áhrifamiklu
fólki væri stefnt fyrir dóm, færði
hún stoðir undir þá grunnkenningu
anarkismans að yfirvald er óhollt
mannlegu samfélagi.
Saga mannfélagsins er saga
stéttabaráttu, eins og segir í vel
þekktu ávarpi, og ríkið hefur í gegn-
um söguna verið toppur píramíd-
ans, oft í samfloti við stórfyrirtæki
kapítalista. Alræði ríkis og auð-
magns tekur auðvitað á sig misjafn-
lega hrottalegar birtingarmyndir
eftir því hvar á hnettinum við erum
og á hvaða tímum. Í grunninn er það
þó alltaf hið sama og hafa anarkistar
– hreyfing sérstaklega fjölbreyttra
hugmynda – greint það og gagnrýnt
með orðum og verkum. Ólíkt öðrum
ismum hafa þau sem aðhyllast anark-
isma aldrei haft vald yfir ríkjum,
enda væri það í algjöru ósamræmi
við hugmyndafræðina. Það gerir
anarkismann líklega að þeirri pól-
itísku stefnu sem minnst blóð hefur
skilið eftir sig. Eins og Egill Helga-
son benti á í varnarræðunni hafa
anarkistar þvert á móti yfirleitt mátt
þola kúgun og harðræði.
Út með anarkista – út með þá alla!
Nú vilja einhverjir kippa út anark-
istum og þeim líkum. En þá þarf
að gera það almennilega. Þá ber
að kippa út málvísindamanninum
og rithöfundinum Noam Chomsky,
hvers fyrirlestur um kreppu kapít-
alismans fyllti stóran sal Háskóla-
bíós hér um daginn. Úr bókmennta-
sögunni má þá losna við höfunda á
borð við Leo Tolstoy, Oscar Wilde,
George Orwell og Philip K. Dick.
Arfleið verkalýðsbaráttunnar yrði
laus við starf Alexander Berkman
og Emmu Goldman og einnig þyrfi
að stroka út baráttu þeirra gegn
ofsóknum stjórnvalda Sovétríkjanna
á andófsfólki eftir byltinguna 1917.
Sjálfskipulögð samfélög katalónskra
smábænda á tímum spænsku borg-
arastyrjaldarinnar heyðu þá sög-
unni til og kvenréttindahreyfingin
myndi losna við Louise Michel og
Voltairine de Cleyre. Tónlistarsag-
an yrði frjáls undan pönki Crass,
krautrokki Can og verkum banda-
ríska tónskáldsins John Cage. Mynd-
listin slyppi við Marcel Duchamp
og líklega þyrfti að þurrka út súr-
realismann og situationismann. Það
sama gilti um samtímagagnrýnend-
ur á borð við John Zerzan og Derr-
ick Jensen, sem rekja þá krísu sem
gengur yfir jörðina til þess tíma er
maðurinn hætti að lifa í samhljómi
við náttúruna.
Þessi upptalning er örstutt, hún
inniheldur einungis nöfn sem feng-
ið hafa að lifa í gegnum menn-
ingu upphafningar á dægurstjörn-
um og á í þokkabót einungis við
um Evrópu og Bandaríkin. Þessi
nöfn eru aðeins agnarsmár dropi í
hafi anarkismans; hugmyndafræði
með ótal anga, sem þróast hefur í
meira en tvær aldir og á rætur að
rekja mun lengra, eða allt til Taó-
isma forn-Kína og láréttra sam-
félagsstrúktúra frá því fyrir tíma
siðmenningarinnar.
Sögufölsunarsöfnuðurinn
Það er kómískt að ritstjóri Frétta-
blaðsins skuli kenna anarkista við
sértrúarsöfnuði því sjálfur tilheyr-
ir hann hópi manna sem klæða
sig og hugsa eins, og fara fram í
blindri trú á samsuðu alþjóðakapít-
alisma og vestræns fulltrúalýðræð-
is. Í sjálfsköpuðu sjónleysi líta þeir
framhjá þeim ójöfnuði og kúgun
sem kokteillinn skilur eftir sig – en
eru á sama tíma forsendur þess að
hann virki – og þagga niður í þeim
sem rísa upp gegn honum.
Sögufölsunin er þó alls ekkert
fyndin. Hún er stórhættuleg. En hún
er hluti af starfi hinna ríkjandi afla
og hefur alltaf verið. Það að fjölmiðl-
ar ákveði að „kippa út“ anarkistum
er þó ekki einungis sögufölsun og
umræðuþöggun, heldur einnig tákn-
mynd þeirrar meðferðar sem anark-
istar og aðrir þeir sem „eru hvort
sem er alltaf óánægðir“ hafa feng-
ið frá yfirvöldum í gegnum mann-
kynssöguna og fá enn.
Að „kippa út“ anarkistum
og falsa söguna í leiðinni
Samfélagsmál
Snorri Páll Jónsson
Úlfhildarson
listamaður
Ólíkt öðrum ismum hafa þau sem að-
hyllast anarkisma aldrei haft vald yfir
ríkjum, enda væri það í algjöru ósam-
ræmi við hugmyndafræðina.
Gorenje
blástursofn
B07310AX
Fjölkerfa ofn með 8 stillingum.
Nýtanlegt rými í ofni: 60 l.
Klukka, snertiskjár og
hreinsibúnaður.
Ryðfrítt stál.
Gorenje
helluborð
EC630ASC
Keramik helluborð,
stækkanleg hella,
viðvörunarljós fyrir heitar
hellur og snúningsrofar.
Gorenje
veggháfur
DK450
60 cm veggháfur.
Afkastageta 450 m3/klst.,
ryðfrí stáláferð.
Tilboð
Allt saman verð 271.700
Tilboðsþrenna
Reykjavík . Skútuvogur 1 . Sími 562 4011
Akureyri . Draupnisgata 2 . Sími 460 0800
Reyðarfjörður . Nesbraut 9 . Sími 470 2020
199.900
Verð: 28.500 kr.
Stærðir: S-L
Verð: 33.000 kr.
Stærðir: S-2XL
L AUGAV EGUR LAUGAV EGUR
dúnúlpa dúnkápa
Hlý og lipur dúnúlpa úr vatnsfráhrindandi næloni með 90/10 dúnfyllingu.
Hægt að snúa við og nota á röngunni. * Mismunandi litaúrval í verslunum.
Létt og klæðileg dúnkápa úr vatnsfráhrindandi næloni. Kápan er með 90/10
dúnfyllingu og er mjög lipur og þægileg. * Mismunandi litaúrval í verslunum.
90% dúnn
90% dúnn
* *