Fréttablaðið - 22.10.2010, Blaðsíða 54

30 22. október 2010 FÖSTUDAGUR30
menning@frettabladid.is
GUITAR ISLANCIO Á ROSENBERG Tríóið Guitar Islancio heldur tvenna tónleika á Café
Rosenberg við Klapparstíg á föstudag og laugardag. Efnisskráin samanstendur að stórum hluta af lögum
Johns Lennon og Bítlanna, auk djassstandarda, íslenskra þjóðlaga og frumsamins efnis. Tónleikarnir
hefjast klukkan 22.00 og kostar 1.000 krónur inn.
Leikhús ★★★
Þögli þjónninn
Leikfélag Akureyrar
Höfundur: Harold Pinter Leikstjóri: Jón Gunnar Þórðarson. Aðal-
hlutverk: Guðmundur Magnússon og Atli Þór Albertsson
Skilaboð að ofan
Í verkum breska leikskálds-
ins Harolds Pinter er einatt
að finna vanmátt okkar til
samskipta, ófullnægjandi
samskipti okkar við hvert
annað og það ófyrirséða í
gjörðum okkar. Um tilhneig-
inguna til að sækjast eftir
hinu smávægilega og mark-
miðinu sem við aldrei náum.
Hann setur fingur á það sem
við tjáum hvert öðru. Sendir
okkur skilaboð frá landa-
mærum þagnarinnar.
Með pennann að vopni getur
hann kallað fram hlátur sem
festist í hálsinum og breytist
í þöglan ótta. Á öldum létt-
leikans er áhorfandinn einatt
þrifinn í ferðalag þar sem hann sveiflast um í heimi ofbeldis og hræðslu.
Ferðalag kryddað svörtum húmor.
Á síðari árum ævi sinnar lét Pinter mikið til sín taka á opinberum vett-
vangi í mannréttindabaráttu. Hörð gagnrýni hans á ríkisstjórnir Bretlands og
Bandaríkjanna vegna stefnu þeirra í alþjóðastjórnmálum vakti mikla athygli.
Meðal annars tók hann virkan þátt í mótmælum gegn Persaflóastríðinu,
stríðsrekstri Bandaríkjanna í Afganistan og innrásinni í Írak.
Þögli þjónninn er dæmigerður Pinter og það er vel til fallið hjá Leikfélagi
Akureyrar að sýna Pinter nú. Andrúmsloftið í íslensku samfélagi og sam-
skipti ráðamanna og almennings eru stundum eins og í verki eftir Harold
Pinter.
Ég skemmti mér vel á sýningu Leikfélags Akureyrar á Þögla þjóninum.
Þrátt fyrir vankanta hennar. En hvort ég á að skrifa seigleika sýningarinnar
framan af á leikstjórann Jón Gunnar Þórðarson eða á leikarann Guðmund
Ólafsson veit ég ekki alveg. Eftir fyrstu mínúturnar – sem lofuðu svo góðu
– tók við kafli þar sem Guðmundur varð of mjúkur og ógnin of léttvæg
þannig að spennan fjaraði út á milli leikaranna tveggja, þeirra Atla Þórs
Albertssonar og Guðmundar. Eftir varð notalegt stofudrama sem tók nokk-
urn tíma að byggja upp á ný. Síðari hluti sýningarinnar var mun sterkari,
skilaboðin frá valdhöfunum að ofan urðu að hrollvekjandi ógn – bið eftir
endi. Guðmundur Ólafsson sótti í sig veðrið er líða tók á sýninguna og átti
marga mjög góða spretti. Atli Þór Albertsson skilaði sínu hlutverki með
prýði, einfaldur, óttalaus og auðtrúa. Leikmynd hópsins sem og hljóðmynd
Eyþórs Inga hæfði leikritinu mjög vel.
Sýningu Leikfélags Akureyrar á Þögla þjóninum er vel þess virði að sjá,
leikrit sem hæfir vel í þeim pólitíska ólgusjó sem íslenskt samfélag er í – þar
sem engu er að treysta. Sigurbjörg Árnadóttir
Niðurstaða: Brokkgeng sýning framan af en sækir í sig veðrið eftir hlé. Verk
sem talar inn í íslenskan samtíma.
Út er komin bókin Birgir Andrésson –
Í íslenskum litum eftir Þröst Helgason
Árið 2004 sagði Þröstur Helgason við Birgi
Andrésson myndlistarmann að hann vildi
skrifa bók um hann. Næstu misserin rakti
hann úr honum garnirnar og afraksturinn
má finna í Í íslenskum litum, sem Crym ogea
gefur út. Þar má finna sæg af skemmtileg-
um sögum, enda Birgir afbragðs sagna-
maður. Þetta er þó ekki hefðbundin ævi-
saga eða viðtalsbók, enda kveðst Þröstur
hafa snemma ákveðið að fara aðra leið. „Ég
komst snemma að þeirri niðurstöðu að þarna
þyrftu að vera tvær raddir sem töluðu,“
segir Þröstur. „Annars vegar Biggi, sem
fengi að segja sínar sögur ómengaðar. Biggi
var þannig að þegar maður reyndi að fá
hann til að ræða verkin sín vildi hann aldrei
útskýra neitt heldur sagði hann bara sögur.
Mér fannst liggja beinast við að miðla þeim
og þær komu af hans vörum.En mér fannst
líka mikilvægt að það yrði einhver samræða
í bókinni; ekki eins og í hefðbundinni sam-
talsbók þar sem ég myndi spyrja og hann
svara, heldur að mín rödd væri eiginlega
sjálfstæð. ég væri óhræddur við að koma
með minn farangur inn í umræðuna, það er
að segja bakgrunn minn sem bókmennta-
fræðingur og menningarrýnir. Þótt það sé
vissulega samræða á milli okkar í bókinni
erum við ekki alltaf að tala um það sama. Úr
þessu verður einhvers konar samkrull.“
Íslensk þjóðmenning var Birgi hugleikin,
eins og verk hans bera með sér. Bókin fjallar
því ekki aðeins um Birgi og list hans, heldur
um íslenska menningu á lýðveldistímanum.
„Ég sagði Bigga árið 2004 að ég ætlaði að
skrifa bók um hann. Næstu tvö ár fóru í að
hugsa um hvernig ég ætti að fara að því og
um hvað mér fyndist myndlist hans fjalla.
Eins og bent hefur verið á, og blasir við,
fjallaði hann mikið um íslenska þjóðmenn-
ingu og menningu. En mér fannst vanta
umfjöllun um hvað hann væri að gera með
þetta allt saman.“
Í bókinni gengur Þröstur út frá því að
Birgir hafi í verkum sínum verið að fjalla
um menningarsögu íslenska lýðveldisins.
„‚Ég held að hann hafi verið að segja sög-
una af því hvernig íslensk menning sé smám
saman að hverfa; hvernig við séum að missa
tengslin við nálæga fortíð, rætur okkar og
arfleið. Með því að flytja inn allan infra-
strúktúr og þýða evrópsku þjóðríkishug-
myndina yfir á íslenska bændasamfélag-
ið, var það sem kalla má íslenska menningu
smám saman kaffært.“
Birgir féll frá árið 2007, langt fyrir aldur
fram, áður en ritun bókarinnar var lokið.
„Bókinni lýkur á því að aðalsöguhetjan
deyr. En í raun og veru vorum við í miðju
ferlinu þegar hann dó. Síðasta setningin sem
hann sagði við mig var: „Svo höldum við
bara áfram.“ Ég átti eftir að tala meira við
Bigga en átti nóg af efni til að ljúka við bók-
ina. En ég hefði auðvitað viljað fá meiri tíma
með Bigga. Eins og við öll.“
bergsteinn@frettabladid.is
Menning sem er smám saman að hverfa
HÖFUNDURINN Þröstur Helgason
er höfundur bókarinnar Birgir
Andrésson – Í íslenskum litum
FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN