Fréttablaðið - 04.11.2010, Blaðsíða 26

26 4. nóvember 2010 FIMMTUDAGUR
SEND IÐ OKK UR LÍNU
Fréttablaðið og Vísir hvetja
lesendur til að senda línu og
leggja orð í belg um málefni
líðandi stundar. Greinar og bréf
skulu vera stutt og gagnorð.
Tekið er á móti efni á netfanginu
greinar@frettabladid.is eða á
vefsíðu Vísis, þar sem finna má
nánari leiðbeiningar. Ritstjórn
ákveður hvort efni birtist í
Fréttablaðinu eða Vísi eða í
báðum miðlunum að hluta
eða í heild. Áskilinn er réttur
til leiðréttinga og til að stytta
efni.
Björgunarsveitir á Íslandi, sem allar starfa innan
vébanda Slysavarnafélagsins
Landsbjargar, eru mannað-
ar sjálfboðaliðum sem standa
vaktina allan sólarhringinn
árið um kring. Eitt helsta hlut-
verk sveitanna er vera til stað-
ar fyrir almenning þegar þörf
er á. Þannig starfa þær í þágu
almannaheilla og taka þátt í
björgun, leit og gæslu. Mikil-
vægi þeirra í íslensku samfélagi
verður vart dregið í efa en það
hefur sýnt sig í gegnum árin að
þær eru nauðsynlegur hlekk-
ur í almannavarnakerfi lands-
ins. Það sást til dæmis glöggt
við björgunar- og hreinsunar-
störf í kjölfar gossins í Eyja-
fjallajökli þegar björgunar-
sveitarfólk hvaðanæva að af
landinu lagði sitt af mörkum
vegna ýmissa verkefna sem þá
féllu til. Sveitirnar hafa einn-
ig sannað sig á erlendum vett-
vangi, eins og þegar rústabjörg-
unarsveitin sem hefur hlotið
sérstaka vottun Sameinuðu
þjóðanna hélt utan til að sinna
björgunarstörfum á Haítí fyrr
á þessu ári.
Mikilvægt er að hafa í huga
að rekstur björgunarsveit-
anna er afar kostnaðarsamur
en starfi þeirra verður ekki
sinnt án vel þjálfaðs mannafla
og góðs tækjabúnaðar. Björg-
unarsveitarfólk gengst undir
mikla og stranga grunnþjálfun,
auk þess sem gerð er krafa um
símenntun og sérfræðimenntun
á ýmsum sértækum björgunar-
sviðum eftir að grunnþjálfun
er lokið. Einnig eru ákveðnar
kröfur gerðar til þess um and-
legan styrk, líkamlegt atgervi
og tímafórn vegna þjálfunar
og æfinga á vegum sveitanna.
Sveitirnar þurfa einnig að vera
búnar sérstökum tækjakosti
sem hentar í hvers kyns björg-
unarstörf. Búnaðurinn þarf allt-
af að vera tiltækur, yfirfarinn
og í góðu lagi.
Til að standa straum af
rekstri björgunarsveitanna
standa þær fyrir ýmiss konar
fjáröflunarstarfi. Dagana 4.-
7. nóvember munu þær standa
fyrir árlegri sölu á Neyðarkall-
inum. Í ár er hann í líki rústa-
björgunarmanns til heiðurs
þeim sem stóðu vaktina vegna
verkefnisins á Haítí. Rústa-
björgunarsveitin skildi eftir
mikið af búnaði sínum ytra
svo hægt væri að nota hann í
áframhaldandi hjálparstarfi.
Ágóði af sölu Neyðarkallsins
í ár mun meðal annars ganga
upp í kaup á nýjum búnaði fyrir
sveitina.
Við björgunarfólk munum
bjóða Neyðarkallinn til sölu á
vinnustöðum og við verslan-
ir um land allt næstu daga og
vonum að þú takir vel á móti
okkur. Við stöndum vaktina árið
um kring fyrir þig og þína en
þurfum núna á stuðningi þínum
að halda. Því hvet ég þig til að
kaupa Neyðarkallinn í ár.
Nú þurfum við
á þér að halda
Rannsóknatengd nýsköpun er sú gerð nýsköpunar sem leið-
ir til mests virðisauka. Oftast á sú
nýsköpun uppruna í grunnrann-
sóknum á sviði verkfræði og raun-
og heilbrigðisvísinda. Staða þessara
vísinda á Íslandi hefur hins vegar
versnað að mun í kjölfar kreppunn-
ar. Vísindarannsóknir á sviði raun-
og heilbrigðisvísinda eru öflugustu
rannsóknir sem stundaðar eru á
Íslandi. Þetta hefur komið fram í
öllum úttektum sem gerðar hafa
verið á stöðu vísindarannsókna á
Íslandi, nú síðast í skýrslu Rann-
ís um ritrýndar birtingar og áhrif
þeirra. Þrátt fyrir þetta er staða
þessara fræðasviða veik í alþjóðleg-
um samanburði enda samkeppnis-
sjóðir á Íslandi veikir. Helsti sam-
keppnissjóðurinn sem styrkir
vísindarannsóknir er Rannsókna-
sjóður. Árið 2009 hafði hann sam-
tals 314 milljónir til úthlutunar í
ný verkefni. Meðalupphæð styrkja
var 6,1 milljón. Þessi upphæð dugar
vart fyrir launum og rekstrarkostn-
aði eins rannsóknarnema í eitt ár.
Rannsóknastofa með einum nem-
enda er hins vegar örrannsókna-
stofa og langt frá sambærilegum
rannsóknastofum í nágrannalönd-
unum þar sem stofur með 5-10
nemendum eru algengar. Sá árang-
ur sem hefur náðst í vísindarann-
sóknum á sviði raun- og heilbrigðis-
vísinda er einkum því að þakka að
erlendir samstarfsaðilar einstakra
vísindamanna greiða oft brúsann.
Það er hins vegar ekki hægt að reiða
sig á slíkt til langframa og raunar
má leiða líkur að því að niðurskurð-
ur á innlendu rannsóknarfé veiki
samkeppnisstöðu íslenskra vís-
indamanna á erlendum vettvangi.
Árangurshlutfall íslenskra vísinda-
manna í erlendum samkeppnissjóð-
um, s.s. 7. Rammaáætlun, hefur
verið gott en minni árangur heima
fyrir leiðir einungis til veikari sam-
keppnisstöðu erlendis. Þetta er vert
að hafa í huga, ekki síst í ljósi þess
að eitt af þremur meginstefjum í
stefnu Vísinda- og tækniráðs 2010-
2012 er einmitt að auka alþjóðlega
samvinnu.
Íslenska meðalstyrkinn má bera
saman við sambærilega styrki á
Vesturlöndum. Einfaldast er að
bera hann saman við meðal-styrk
í Bandaríkjunum þar sem styrkja-
kerfið er samræmt og gagnsætt en
þar er það National Ins-
titutes of Health (NIH)
sem einkum styrkir
rannsóknir á sviði heil-
brigðisvísinda. Flestir
ef ekki allir bandarísk-
ir vísindamenn á sviði
heilbrigðis- og lífvísinda
reiða sig á styrki frá NIH
en þeir eru mikilvægasta
fjármögnunin. Meðal-
upphæð verkefnastyrkja
frá NIH var 416 þúsund
dollarar/ár (50 milljónir
ísl. kr.) árið 2009. Þetta
er 9 sinnum hærri upp-
hæð en meðal-verkefnis-
styrkur frá Rannsókna-
sjóði. Frá Evrópu má
nefna nærtækt dæmi, en
samstarfsaðili annars okkar hlaut
nýverið styrk að upphæð 20 millj-
ónir sænskra króna (330 milljónir
ísl. kr.) til fimm ára frá Strategiska
Fonderna. Augljóst er að erfitt er að
keppa við vísindamenn í nágranna-
löndunum með hið íslenska styrkja-
kerfi að vopni.
Áhugaleysi stjórnvalda á rann-
sóknum á sviði verkfræði, raun- og
heilbrigðisvísinda kemur fram á
ýmsan hátt. Í fyrsta lagi má nefna
áhugaleysi gagnvart Rannsókna-
sjóði og takmarkaðan áhuga á að
breyta pólitískum vísindasjóðum
(t.d. AVS sjóðnum) í alvöru vísinda-
sjóð. Í öðru lagi má nefna að þrátt
fyrir endurteknar tilraunir hefur
enn ekki tekist að fá niðurfelldan
virðisaukaskatt af rannsóknavör-
um. Í þriðja lagi hefur mennta- og
menningarmálaráðherra nýlega
skipað Gæðaráð háskóla sem ætlað
er að tryggja gæði háskólastarfsemi
á Íslandi og bæta kennslu og rann-
sóknir á markvissan hátt.
Þetta skref er fagnaðarefni. Það
er hins vegar athyglisvert að eng-
inn þeirra erlendu sérfræðinga
sem skipaðir hafa verið í ráðið hafa
menntun eða reynslu á sviði til-
raunavísinda (verkfræði, raun- eða
heilbrigðisvísinda).
Það virðist því ætlun yfirvalda
að láta meta þessi vísindi, sem allir
mælikvarðar segja að séu þau sterk-
ustu á Íslandi, af einstaklingum sem
ekki þekkja til þessara vísinda.
Áhugaleysi stjórnvalda gagnvart
málaflokknum er áhyggjuefni. Það
er mikilvægt fyrir fram-
tíð Íslands að efla rann-
sóknatengda nýsköpun.
Fáir hefðu spáð því fyrir
20 árum að áhugaverð-
ustu fyrirtæki Íslands
árið 2010 störfuðu á
sviði stoðtækja, erfða-
fræði, tölvuleikja eða
lyfjaframleiðslu. Ef sam-
bærileg óvænt nýsköpun
á að geta orðið til í fram-
tíðinni, er mikilvægt að
stórefla samkeppnissjóði,
sérstaklega á sviði raun-
og heilbrigðisvísinda.
Í þessum greinaflokki
höfum við lagt áherslu á
samfélagslegt hlutverk
vísinda og nýsköpunar.
Vísindi geta skapað eina af stoð-
um nýs samfélags. Til þess að þetta
verði að veruleika verðum við að
endurskoða fjármögnun og gæða-
mat vísindarannsókna á Íslandi.
Við leggjum til að á aldarafmæli
Háskóla Íslands hefjist slík endur-
skoðun. Í þeim tilgangi mætti skipa
ráðgjafarráð alþjóðlegra vísinda-
manna og annarra sérfræðinga á
sviði nýsköpunar. Ráðgjöf slíks
hóps gæti hjálpað okkur að brjót-
ast úr viðjum stofnanafjárveitinga
og um leið leyst úr læðingi nýjan
kraft innan háskólasamfélagsins. Á
sama tíma þurfa stjórnvöld að gera
sér grein fyrir að raunveruleg verð-
mætasköpun byggir á þekkingu og
að slík fjárfesting er langtímafjár-
festing sem leggur grunn að öflugu,
frjóu og upplýstu samfélagi sem
skapar eftirsóknarvert umhverfi
fyrir komandi kynslóðir.
Háskólarannsóknir á krepputím-
um: Raun- og heilbrigðisvísindi
Menntamál
Eiríkur
Steingrímsson
Magnús Karl
Magnússon
prófessorar við
læknadeild HÍ
AF NETINU
Iðnaður og aflandskrónur
Samtök iðnaðarins
tala um aflands-
krónur eins og þær
hafi engin slæm
áhrif á hagkerfið.
Þær hafa auðvitað
slæm áhrif á hag-
kerfið því annars væri ekki bannað
að koma með þær til landsins.
Samtök iðnaðarins vilja að leyft sé
að nota þær í langtíma fjárfest-
ingar. Í raun skiptir ekki máli í
hvað þær eru notaðar. Þær auka
eftirspurn en auka ekki verðmæta-
sköpun á sama tíma sem mun
leiða af sér lækkun krónunnar og
hærri verðbólgu.
Visir.is
Lúðvík Júlíusson
Rekstur björgunarsveitanna er afar
kostnaðarsamur en starfi þeirra verður
ekki sinnt án vel þjálfaðs mannafla og
góðs tækjabúnaðar.
Erfitt er að
keppa við
vísindamenn
í nágranna-
löndunum
með hið
íslenska
styrkjakerfi
að vopni.
Neyðarkallinn
Íris Lind
Sæmundsdóttir
félagi í Hjálparsveit
skáta í Reykjavík
Meira í leiðinniWWW.N1.IS / SÍMI 440 1000
REYNSLUBOLTAR
MEÐ RÍKA
ÞJÓNUSTULUND
HJÓLBARÐAVERKSTÆÐI N1
KOMDU VIÐ Á NÆSTA
HJÓLBARÐAVERKSTÆÐI
N1. VIÐ TÖKUM VEL
Á MÓTI ÞÉR.
· Hjólbarðaþjónusta fyrir alla bíla, stóra, smáa, gamla og nýja
· Fagleg og skjót vinnubrögð
· Hagstætt verð
· Landsins mesta úrval af dekkjum og felgum
· Á dekkjahótelum N1 býðst þér að geyma sumardekkin
gegn vægu gjaldi
· Bjóðum vaxtalaus lán til allt að 12 mánaða, aðeins 3%
lántökugjald
Kynntu þér nýja vefverslun með hjólbarða á www.n1.is
N1 VEGAA
ÐSTOÐ
FYRIR REY
KJAVÍK O
G NÁGREN
NI
Hafðu sam
band ef bí
llinn bilar!
Opið allan
sólarhring
inn, alla da
ga.
Sími 660 3
350