Fréttablaðið - 08.01.2011, Page 16

16 8. janúar 2011 LAUGARDAGUR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Vinsælasta staðhæfing dægurumræðunnar er sú að karp stjórnmála-manna sé allt að drepa.
Rökræður eru þó einn af horn-
steinum lýðræðisins. Þær eru því
ekki vandamál nema þegar ofvöxt-
ur hleypur í rýrt innihald þeirra.
Á gamlaársdag skrifuðu for-
menn stjórnmálaflokkanna sam-
tals tíu greinar bæði í þetta víð-
lesna dagblað og hitt sem minna
er lesið. Aukheldur ræddu þeir
saman í tvo klukkutíma á Stöð
2 og forsætisráðherra ávarpaði
þjóðina á ljósvakanum. Í allri
þessari umræðu
var stærsta og
flóknasta við-
fangsefni stjórn-
málanna ekki á
dagskrá. Það er
peningamála-
stefnan sem allt
annað veltur á.
Ríkisstjórnin
er þverklofin í
málinu og því
ráðlaus við val á leið úr þeim
ógöngum sem peningastefnan
leiddi þjóðina í. Í báðum stjórnar-
andstöðuflokkunum eru einnig
skiptar skoðanir. Þegar þannig
er jafnt á komið með öllum getur
þögnin vissulega verið vörn í
skamman tíma.
Í þessari áramótaþögn felst
hins vegar hvorki vörn né sókn
fyrir fólkið í landinu. Heimilin
og fyrirtækin eru eftir sem áður
í sömu óvissu um framtíðina. Þótt
fólk sé leitt á karpi er rökræða
um framtíðarstefnu á þessu sviði
óumflýjanleg.
Samstaða sem byggist á inni-
haldsríkum niðurstöðum er lofs-
verð. Aftur á móti er samstaða um
ráðleysi ámælisverð.
Það sem þeir þögðu um
Stjórnmálaflokkarnir hafa þó ekki alfarið leitt umræðuna hjá sér. Illugi Gunnarsson flutti þannig
afar athyglisverð erindi í nóvem-
ber í félagsskap hagfræðinga og
eins sjálfstæðismanna í Kópavogi
þar sem hann afmarkaði með
skýrum hætti í ljósi reynslunnar
líklegustu leiðirnar án útilokunar
á nokkrum kosti.
Efnahagsráðherra skrifaði í
desember áhugaverða Frétta-
blaðsgrein þar sem hann nálg-
aðist viðfangsefnið í ljósi nýrrar
skýrslu frá Seðlabankanum um
möguleikana í stöðunni og fylgi-
fiska þeirra. Sú skýrsla kom að
vísu fimm árum of seint. Það er
til áminningar um hversu afdrifa-
ríkt getur reynst að koma sér hjá
því að taka á pólitískt snúnum
viðfangsefnum.
Framsóknarflokkurinn birti
skýrslu um nýjar leiðir í peninga-
málum fyrir röskum tveimur árum.
Hún sýndi þá markvert pólitískt
frumkvæði. Sjaldgæft er að flokkar
láti það sem þeir gera best liggja í
þagnargildi eins og varð í þessu til-
viki. Ekkert ferskt hefur hins vegar
komið úr röðum VG um þessi efni.
Úr fræðasamfélaginu hefur
Ragnar Árnason prófessor
nýlega bent á að peningastefna
Seðlabankans á árunum fyrir
fall bankanna hafi skuldsett
landið svo mikið að hrun hafi
verið óumflýjanlegt. Hann stað-
hæfði einnig að íslensk fyrir-
tæki geti ekki staðist samkeppni
erlendis frá með áframhaldandi
fjármagnshöftum.
Um þessa skýringu á hrun-
inu og böli haftanna eru flestir
á einu máli nú. Spurningin er:
Hvaða leið á að velja inn í fram-
tíðina?
Vísir að málefnalegri umræðu
Færar leiðir eru nokkrar. Gylfi Zoëga hagfræðingur segir í nýlegri fræðigrein að líklegast sé að tvö kerfi
standi af sér áföll: Annars vegar
krónan í skjóli gjaldeyrishafta og
hins vegar evra með aðild að Evr-
ópusambandinu. Þetta hlýtur þó að
fara nokkuð eftir því hvaða mark-
mið menn setja sér. Minni áhersla
á stöðugleika fjölgar leiðunum en
eykur líkur á áföllum.
Stöðugleikamarkmiðið er helsta
kappsmál launþega. Atvinnufyrir-
tækin horfa á stöðugleika og sam-
keppnisstöðu. Fyrir hrun var ekk-
ert tillit tekið til samkeppnishæfni
venjulegra fyrirtækja við fram-
kvæmd peningastefnunnar. Fyrir
þá sök sætti hún gagnrýni frá tals-
mönnum þeirra og launþega. Hins
vegar voru hluthafar í eignarhalds-
félögum og bönkum afar ánægðir
meðan ævintýrið stóð sem hæst.
Króna með gjaldeyrishöftum
getur tryggt stöðugleika. Hún
dregur á hinn bóginn úr hagvexti
og rýrir kjörin. Þremur árum eftir
að hrun krónunnar fór af stað eru
enn engar horfur á útflutnings-
hagvexti. Eigi að tryggja stöðug-
leika með krónu án beinna hafta
þarf gífurlega öflugan gjaldeyris-
varasjóð og margs konar takmark-
anir á bankaviðskiptum og útlána-
starfsemi ásamt með mun harðari
aðhaldsaðgerðum í ríkisfjármál-
um. Við getum þá þurft að velja
milli gjaldeyrisvarasjóðs og mikil-
vægra velferðarviðfangsefna.
Evran krefst einnig viðvarandi
aðhaldssemi í stjórn peningamála
og í ríkisbúskapnum. Hún kallar
þó ekki á að velferðarverkefn-
um verði fórnað fyrir gjaldeyr-
isvarasjóð. Á hinn bóginn þarf
vinnumarkaðurinn að sýna fram
á sveigjanleika þegar breytingum
á samkeppnisstöðu verður ekki
mætt með gengislækkunum.
Öllum leiðum fylgja þrautir.
En hjá valinu verður ekki komist.
Þrautirnar verða mestar ef þegja á
málið í hel með staðhæfingum um
að önnur mál séu nú brýnni. Þeir
sem þannig tala segja ekki satt og
ráða ekki heilt.
Leiðirnar og þrautirnar
ÞORSTEINN
PÁLSSON
A
lþýðusambandið leggur upp með að auka kaupmátt
launafólks í nýhöfnum viðræðum um nýja kjarasamn-
inga á almenna vinnumarkaðnum. Samtök atvinnulífs-
ins hafa bent á að launahækkanir hér á landi hafi á
árabilinu 2005-2009 verið miklu meiri en að meðaltali
í OECD-löndunum, eða um 32 prósent í samanburði við um tíu
prósent. Á móti hefur ASÍ bent á að á sama tíma hafi kaupmáttur
almennings hrunið. Hann náði hámarki um leið og góðærið, árið
2007, en hrundi á árunum 2008 og 2009.
Gylfi Arnbjörnsson, forseti Alþýðusambandsins, sagði í Frétta-
blaðinu í gær að líklega hefðu
launamenn hvergi í heiminum
farið verr út úr bankahruninu
en Íslendingar. Hann benti jafn-
framt á þá staðreynd að stærstur
hluti kaupmáttarrýrnunarinnar
er vegna hruns krónunnar; það
þurrkaði upp 15 prósent af dag-
vinnulaunum fólks. Vegna minni
atvinnu hafa ráðstöfunartekjur heimilanna minnkað enn meira
en sem því nemur, eða um rúmlega tuttugu prósent.
Í umræðum um bankahrunið er stundum talað eins og það
sé raunhæft markmið að koma lífskjörum almennings fljótlega
aftur í sama horf og þau voru árið 2007. Það er því miður aðeins
óskhyggja. Þau lífskjör byggðust á útblásnu bóluhagkerfi og hátt
skráðum gjaldmiðli. Það mun taka langan tíma að ná aftur sama
kaupmætti og það viðurkennir forseti Alþýðusambandsins. Hann
segir að fyrir millitekjufólk, sem hefur orðið fyrir enn meiri
kaupmáttarskerðingu en fólk með lágar tekjur, taki sennilega
áratug að vinna upp skerðingu síðustu ára.
Gylfi bendir á það sem ætti að vera orðið augljóst fyrir þjóð
sem áratugum saman hefur búið við óstöðugt efnahagsumhverfi,
þar sem umsamdar kjarabætur hafa horfið út í buskann þegar
gengi krónunnar hefur fallið: „Það er engin launung að það efna-
hagsumhverfi og gjaldmiðill sem byggt verður á þarf að vera eitt-
hvað traustara en það sem tíðkast hefur hingað til svo að tryggt
verði að það sem vinnist hverfi ekki aftur tíu árum seinna.“
Þetta er lykilatriði við gerð kjarasamninga. Þar dugir ekki
að horfa til skamms tíma, heldur verður að skoða allt umhverfi
vinnumarkaðarins til lengri tíma. Launahækkanir munu enga
þýðingu hafa ef ný dýfa gjaldmiðilsins tekur þær aftur af fólki.
Allt tal um að skapa íslenzkum almenningi sambærileg lánakjör
og fólk í nágrannalöndunum býr við, með lægri vöxtum og afnámi
verðtryggingar, er sömuleiðis út í bláinn ef við ætlum áfram að
búa við lítinn, sveiflukenndan gjaldmiðil.
Þess vegna ætti það að vera skýr krafa bæði verkalýðshreyf-
ingar og vinnuveitenda að ríkisstjórnin haldi áfram vegferð sinni
í átt til ESB-aðildar og upptöku evrunnar. Engum hefur tekizt að
sýna fram á betri kost til að tryggja stöðugleika. Hinir mörgu
spádómar um hrun evrunnar og upplausn evrusvæðisins eru
ótímabærir. Þeir sem telja að allt sé að fara til fjandans á evru-
svæðinu mættu gjarnan skoða aðeins betur hvernig okkur hefur
farnazt hér á krónusvæðinu.
Hvernig tryggjum við kjörin til langs tíma?
Krónan og
kaupmátturinn
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN
Komdu í Yoga
Styrkur og jafnvægi
Góð slökun - rétt öndun
- njótum andartaksins og dveljum í núinu.
11. jan hefst nýtt námskeið í Sjúkraþjálfaranum
Strandgöta 75 Hafnarfirði.
Kennt þriðjudaga kl. 18.15 og fimmtudaga kl. 18.15.
Skráning í síma 6910381 - Sanngjarnt verð.