19. júní - 19.06.1975, Blaðsíða 9

*
ÞátUaka Isleiidinga
■ aðstoð
við þróunarlontlin
eftir Olaf Björnsson prófessor
Hver er tilgangur aðstoðar við þróunarlöndin?
Síðustu áratugi eða frá lokum síðari heimstyriald-
ar hafa vandamál þróunarlandanna verið mjög ofar-
lega á baugi á vettvangi heimsmálanna. En með
þróunarlöndum verður hér átt við hinar fátæku
þjóðir heimsins, þannig að efnahagslegur mælikvarði
verður fyrst og fremst á það lagður, hvort tiltekið
land teljist þróunarland eða ekki. Hvar í þvi efni
eigi svo að draga markalínumar, er álitamál eða
með öðmm orðum, hve háar þurfa rauntekjur á
íbúa að vera tU. þess, að hlutaðeigandi land teljist
ekki til þróunarlanda? Hér verður ekki reynt að
draga neina ákveðna markalínu í því efni, en al-
mennt er þó talið, að öll lönd Suður- og Mið-Ameríku,
ef til vill að Venezuela og Argentínu undanskildum
teljist til þróunarlanda, ennfremur öll lönd Afríku,
að Suður-Afríku undantekinni, svo og öll lönd Asiu
nema Japan, fsrael og að minnsta kosti hluti þeirra
Asiulanda, sem tilheyra Sovétríkjunum. Miðjarðar-
hafslönd Evrópu mega og teljast til þróunarlanda
nema Frakkland, ftalía og ef til vill Spánn.
Samkvæmt þeirri skilgreiningu, sem hér hefir ver-
ið notuð, eru vandamál þróunarlandanna þau sömu,
sem alltaf sigla í kjölfar fátæktar, bágborin lífskjör,
menntunarskortur og lélegt ástand í heilbrigðismál-
um. Þessi vandmál em auðvitað ekki ný af nálinni,
hvorki þar né annars staðar. En ástæðan til þess, að
ekki hefur verið um neitt alþjóðlegt samstarf að
ræða í þessum efnum, fyrr en eftir síðari heimstyrj-
öld er sú, að flest þeirra landa, sem til þróunarlanda
teljast, hafa fram að þeim tima lotið einhverju stór-
veldi sem nýlendur. Þess vegna var það talið mál
hvers nýlenduveldis fyrir sig að veita nýlendmn sín-
um forsjá bæði í efnahagsmálum og öðmm málum.
Að lokinni síðari heimstyrjöld öðluðust flestar ný-
lendurnar hins vegar sjálfstæði, þar eð nýlendu-
veldin komust yfirleitt að þeirri niðurstöðu, að hags-
munum þeirra væri betur borgið með því að afsala
sér yfirráðum yfir nýlendunum en með því að halda
þeim til streitu, en það kostaði þá gjaman að halda
uppi öflugum her í nýlendunum til þess að halda
sjálfstæðishreyfingum þar í skefjum. öllum var þó
ljóst, að hið nýfengna sjálfstæði gat út af fyrir sig
ekki leyst vandamál fátæktarinnar í hinum gömlu
nýlendum. Þær vom einnig vegna fátæktar sinnar
ekki þess umkomnar að standa straum af kostnaði
við uppbyggingu atvinnuvega sinna, þannig að bæta
mætti lífskjör íbúanna. Til þess þurfti að koma fjár-
hags- og tækniaðstoð eríendis frá.
Þegar Sameinuðu þjóðunum var komið á fót eftir
lok heimstyrjaldarinnar, varð það fljótlega talið eitt
af meginverkefnum þeirra að hafa forystu um að
skipuleggja aðstoð við þróunarlöndm, eins og það
siðan hefur veiið nefnt. Hefir síðan verið komið á
fót fjölda stofnana á vegum SÞ, og 'hafa þær annast
margvísleg verkefni á þessu sviði. Sumar þessara
stofnana starfa eingöngu í þágu þróunarlandanna,
en aðrar, eins og Matvælastofnun SÞ og Alþjóða-
heilbrigðismálastofnunin starfa að vísu í þágu allra
þjóða, en þar sem þörfin fyrir starfsemi þessara
stofnanna er meiri í þróunarlöndunum en annars
staðar, hefir hún að vemlegu leyti verið í þeirra þágu.
En aðeins litill hluti þeirrar aðstoðar, sem þróunar-
löndunum er veitt, er á vegum SÞ. Fjárráð þeirra
19. JÚNX
7