19. júní - 19.06.1975, Blaðsíða 24

Bókasafnsþjónusta við fólk í heimahúsum hófst
í Cleveland Puhlic Library árið 1941. Er starfsemin
þar afar víðtæk nú og bókasöfn um allan heim 'hafa
tekið hana sér til fyrirmyndar. f Bandaríkjunum
er þetta kallað Shut-in service. Svíar urðu fyrstir
Norðurlandaþjóðanna til að koma á heimsendingum
bóka. Þeir skýrðu þjónustuna Boken kommer og var
hún hafin i Málmey árið 1955. Reyndar var heim-
sendingaþjónusta skipulögð við Ludvika stadsbiblio-
tek áður.
Bókin heim
Síðast liðið vor hófst þessi starfsemi við Borgarbóka-
safn Reykjavíkur. Hún hlaut nafnið Bókin heim.
Frá þessari deild er veitt, ókeypis þjónusta þeim, sem
geta ekki sakir langvarandi vanheilsu eða fötlunar
komist að heiman. Hver lánþegi er heimsóttur einu
sinni fyrst til skrafs og ráðagerða. Siðan á hann kost
á bókasendingu mánaðarlega. Þettta starf er tíma-
frekt og hvert lán er dýrt, en þessi þjónusta er ekki
síður nauðsynleg en hið venjulega útlán úr safninu.
Hér er um að ræða fólk, sem oft hefur mikinn tíma
og veit ekki alltaf til hvers á að verja honum. Bókin er
ekki vinur allra, en þeir sem geta lesið, eiga þar vísa
mikla og gagnlega dægrastyttingu. Af reynslu minni
af þessu starfi í Svíþjóð, veit ég, að mörgum er þessi
litla heimsókn mikils virði, þótt stutt sé, og vitneskj-
an um, að alltaf er hægt að hringja eða skrifa. Þann
tima, sem ég hef unnið hér heima, hef ég orðið vör
við sömu tilhlökkun svo ég tali ekki um þakklætið,
sem streymir á móti okkur, sem við þetta vinnum.
Það er fötluðu fólki mikils virði að geta hjálpað sér
sjálft. Það er margt, sem þarf að biðja ættingja og
vini að hjálpa sér með og þeir hafa oftast nauman
tima. Ég vil einnig minna á það, úr hve miklu og
margs konar efni er að velja. f sendingunni kennir
margra grasa. Þama em auk skáldsögunnar, reif-
arans og sakamálasögunnar, ljóð, heimspeki, bækur
um trúarleg efni, kennslubækur í tungumálum, bæk-
ur um tómstundaiðju, handavinnu og jafnvel mat-
reiðslu. Þar má líta ættfræði, sagnfræði, listasögu
og svo má lengi telja. Að sjálfsögðu fer valið fram
í samræmi við óskir lánþegans. Ánægjan og gagnið
verður því meiri af lestrinum, sem sambandið milli
bókasafnsfræðings og lánþega er betra. Síminn kem-
ur að góðu gagni við pantanir, en þeir sem vilja,
skrifa bréf. Allur bókakostur safnsins stendur þess-
um lánþegum til boða á sama hátt og öðmm gestum
stofnunarinnar. Eina undantekningin era bækur,
sem ekki eru til útláns, heldur eru aðeins til sem
geymslueintök á lestrarsal. þá má taka Ijósrit af þvi
efni, sem óskað er eftir.
Talbækur
Hvað er talbók?
Orðið talbók eða hljóðbók er notað yfir segulband,
sem bók hefur verið lesin inn á og kemur það að
góðu gagni fyrir blinda og sjóndapra. Er ég hóf starf
við Borgarbókasafnið var borgarbókavörður Eirikur
Hreinn Finnbogason búinn að koma upp nokkra
safni talbóka. Ríkisútvarpið hefur látið okkur eftir
mikið af lestri og þaðan fáum við stöðugt nýjar bæk-
ur. Upptökuherbergi eru í smíðum í húsi Blindra-
félagsins við Hamrahlíð 17. Verða þau búin góðum
tækjum og frá þeim gengið að öllu leyti á fullkomn-
asta hátt. Blindrafélagið hefur boðið okkur þessi her-
bergi til afnota og er það mikið tilhlökkunarefni að
byrja þar innlestur. Það verður að öllu forfallalausu
nú í sumar. Vinnustofan verður einnig búin „fjölspól-
unartækjum“. Með þeim má ná mun meiri hraða
við framleiðslu talbókanna, en hægt er nú með þeim
tækjum, sem til eru. Meðal nágrannaþjóða okkar er
flest bókasafnsfólk sammála um, að kassettuspólur
séu það, sem hentugast reynist við talbókagerð. Það
er eflaust rétt, þar sem hinar svo kölluðu „compact
cassetter' eru auðveldari í meðförum en stórar spól-
ur. Eins og flestum er kunnugt, er kassettan lokuð
og þarf því aðeins að taka plastkassann og stinga
honum niður í til þess gert hólf í segulbandstækinu.
Það er oft mikið þolinmæðisverk að kenna öldruð-
um og blindum að nota segulbandstæki og því er
sjálfsagt að velja einfalda gerð af tæki.
Mestur hluti bóka okkar er á venjulegum bönd-
um, svokölluðum Masterspólum, en við höfum haf-
ist handa að flytja efnið yfir á kassettur. Reglan er
að alltaf er lesið inn í breiðu böndin. Eitt eintak
er gert að geymslueintaki enda verður að vera til
eintak, sem spóla megi af, ef skemmdir verða á bönd-
um eða þau týnast.
Á þessum vettvangi vantar miklu meira efni. Er
við hugsum um það, hve miklu við höfum úr að
velja er samanburðurinn erfiður. Bækur, tímarit og
dagblöð standa okkur til boða. tJrvalið er slíkt, að
við komumst aldrei yfir að lesa nema lítinn hluta
þess. Talhókasafnið verður að vera það stórt, að
hver lánþegi finni þar eitthvað við sitt hæfi, en þurfi
ekki að lesa af handahófi út úr neyð. Lausnin er
fundin hvað varðar bækurnar, þeim þarf aðeins að
22
19. JÚNÍ