19. júní - 19.06.1975, Side 10

til slíkra verkefna sem annarra hafa verið mjög
takmörkuð. Hefir gætt talsverðar tregðu af hálfu
stórveldanna og jafnvel annarra þjóða til þess að
leggja nægilegt fé af mörkum til þeirra stofnana SÞ,
sem annast aðstoð við þróunarlöndin, þar sem hin
einstöku ríki vilja gjarnan sjálf hafa hönd í bagga
með því, hvert aðstoðin fer, frekar en að leggja
ákvörðunarvaldið í þeim efnum í hendur alþjóð-
legum stofnunum.
Mestur hluti þeirrar aðstoðar, sem veitt hefir verið
þróunarlöndunum, hefir þess vegna verið á tvíhliða
(bilateral) grundvelli, það er byggt á samkomulagi
milli þess ríkis, sem aðstoðina veitir, og þess, sem
þiggur hana.
Aðstoð sú, sem veitt hefir verið, hefir einkum
verið þríþætt. f fyrsta lagi fjárhagsleg aðstoð í ýms-
um myndum, í öðru lagi tækniaðstoð og i þriðja
lagi leiðbeiningar um það, hvernig halda megi fólks-
fjölgun í skefjum (fjölskylduáætlanir).
Fjárhagsaðstoðin hefir verið bæði í mynd lána og
gjafafjár. Hefir það þá verið samkomulagsatriði milli
veitanda og þiggjanda, til hvers konar framkvæmda
láns- eða gjafafénu skuli varið. Eru framlögin stund-
um bundin þvi skilyrði, að þeim sé varið til vöru-
kaupa í þvi landi, sem aðstoðina veitir.
Hin svonefnda tækniaðstoð er jafnan í þeirri mynd,
að sendir eru sérfræðingar frá löndum þeim, er að-
stoðina veita, til þróunarlandanna til að annast þar
kennslu og þjálfun bæði almennt og í þágu einstakra
verkefna. Tækniaðstoðin hefir þann kost, að tiltölu-
lega ódýrt er að veita hana, en árangur hennar hefir
ekki ávallt orðið sá sem vonir stóðu til, þar sem þekk-
ingarskortur og frumstæðir framleiðsluhættir hafa
komið í veg fyrir það, að tækniaðstoðina mætti nýta.
Þriðja atriðið, fjölskylduáætlanirnar, hlýtur að
vera mikilvægt skilyrði þess, að takast megi að bæta
lífskjör íbúa þróunarlandanna, ekki sízt að leysa
þann vanda að auka matvælaframleiðsluna til sam-
ræmis við fólksfjölgunina. Árangur þessarar ráð-
gjafastarfsemi hefir þó oft orðið lítill, veldur þvf
bæði hið lága menntunarstig í þessum löndum ásamt
ríkjandi hleypidómum gegn ráðstöfunum til að tak-
marka tölu fæðinga.
Löggjöf um aÖstoð Islands viS þróunarlöndin.
Þvi miður verður ekki sagt, að íslendingar 'hafi verið
stórtækir, hvað snertir framlag aðstoðar við þróun-
arlöndin. Að því er snertir framlög af opinberri
hálfu, hefir fram undir 1970 ekki verið um að ræða
annað en framlög til þeirra stofnanna SÞ, sem fsland
er aðili að. Ekki mun þó yfirleitt hafa verið um fram-
lög til þeirra að ræða umfram skyldu. Áríð 1970
gerðist fsland „fyrsta flokks" aðildariki að IDA
(International Development Association), en það er
stofnun, sem tengd er Alþjóðabankanum, og veitir
fjárfestingarlán til þróunarlanda. Er aðildaríkjum
skipt í tvo flokka, fyrsta og annan, og eru framlög
þeirra landa, sem skipa fyrsta flokk allmiklu hærri
en hinna. Er framlag fslands samkvæmt fjárlögum
yfirstandandi árs 47 miljónir króna, og er það lang-
stærsti liðurinn i framlögum fslands til þróunar-
landa. Auk þess hefir verið um nokkurt framlag af
opinberri hálfu að ræða til Rauða Kross íslands og
nú siðustu árin til Hjálparstofnunar kirkjunnar, en
báðar þessar stofnanir sinna sem kunnugt er liknar-
starfsemi á alþjóðlegum grundvelli, þó að eðli máls-
ins samkvæmt hljóti starfsemi þeirra einkum að eiga
sér stað i þróunarlöndunum.
Haustið 1965 skipaði þáverandi utanríkisráðherra,
Emil Jónsson, þriggja manna nefnd, er gera skyldi
tillögur um það, hvernig aðstoð fslands við þróunar-
löndin vrði bezt aukin og skipulögð. Var það í sam-
ræmi við þingsályktun, sem samþykkt hafði veríð
á Alþingi vorið 1965. Nefnd þessi skilaði bráðabirgða-
áliti haustið 1966 og frumvarpi til laga um það, að
komið yrði á fót sérstakri opinberri stofnun, er ann-
aðist úthlutun þess fjár, er Alþingi veitti hverju
sinni til aðstoðar við þróunarlöndin, ásamt öðrum
veíkefnum, svo sem kynningu starfsemi í þágu að-
stoðarinnar. Vegna þeirra erfiðleika í efnahagsmál-
um, sem hófust árið 1967 og við var að etja fram á
árið 1969, var lítið i málinu gert af hálfu hins opin-
bera um skeið, þó var á Alþingi 1969 og 1970
borið fram af nokkrum þingmönnum frumvarp að
mestu samhljóða því, er fylgdi bráðabirgðaáliti áður-
nefndrar nefndar. Málið hlaut þó ekki afgreiðslu.
í febrúar 1970 skilaði nefnd sú, er Emil Jónsson
hafði skipað, endanlegu áliti og tillögum um skipan
þessara mála í næstu framtíð. Haustið 1970 báru
svo nokkrir þingmenn fram frumvarp til laga á
grundvelli álits nefndarínnar, og var það frumvarp
afgreitt sem lög frá Alþingi vorið 1971.
Aðalatriði hinna nýju laga voru þau, að komið
yrði á fót stofnun, er nefndist AðstöÖ Islands viÖ
þróunarlöndin. Skyldi stofnunin lúta fimm manna
þingkjörinni stjórn, en utanríkisráðherra skipa for-
mann nefndarinnar úr hópi hinna þingkjörnu stjóm-
armanna. Hlutverk stofnunarinnar er að ákveða í
samráði við utanríkisráðuneytið ráðstöfun þess fjár,
19. JÚNÍ
8