19. júní - 19.06.1979, Blaðsíða 10

Auður Eir Haraldur
Vilhjálmsdóttir. Ólafsson.
Ýmislegt fór ég að hugleiða
þegar mér hafði verið falið það
ágæta verkefni að ganga á fund
Haralds Ólafssonar dósents og
spyrja hann dálítið út úr um sögu
fjölskyldunnar. Eg fór að velta því
fyrir mér hvort þeir tímar hefðu
einhverju sinni verið að fjölskyld-
an var ekki til. Ég spurði Harald,
sezt í stofu fjölskyldu hans í
Skerjafirði við kaffi og dýrindis
smákökur dóttur hans.
Við þurfum þá fyrst að reyna að
athuga fjölskylduna meðal þjóða
heimsins, svarar Haraldur, helzt
utan Evrópu, í Afríku, Asíu ogekki
sízt hjá Indíánum í Ameríku. Við
verðum að reyna að draga álykt-
anir um frumform fjölskyldunnar
en raunar verður það aldrei annað
en ágizkanir. Undirstaðan er þó
sjálf ættaskipanin. Hjá okkur
táknar fjölskyldan þröngan hóp,
foreldra, börn þeirra og svo þeirra
börn. Sá hópur getur verið nokkuð
stór, sex til átta börn, sem stækkar
ntikið með jafnmörgum hjóna-
böndum. Liklega er þetta grunn-
mynd fjölskyldunnar. En við
finnum samt hvergi nokkuð það,
sem við getum með vissu sagt að sé
frummynd fjölskyldunnar og það
er mismunandi hvað er álitið fjöl-
skylda á hverjum stað og tíma.
Hver er staða hjúskapar í þess-
um samfélögum?
Hjúskapur er alls staðar fyrir
hendi. Hvergi er hægt að finna
samfélag án hjúskapar. Hvað er
þessi hjúskapur? Afkvæmi konu er
talið liennar afkvæmi og einhvers
manns. Afstaða þeirra lil barnsins
8
Foreldrarnir
- börnin um
Sögulegt yfirlit
og barnsins til þessarra foreldra er
ákveðin. Maðurinn þarf alls ekki
að vera raunverulegur faðir barns-
ins. En börnum er alltaf gefinn
faðir. Nútímasamfélag okkar er
líklega eina samfélagið, þar sem
faðir er ekki nauðsynlegur.
Hvaða orsakir liggja til þess að
börnum var alltaf gefinn faðir?
Krafan um föður og móður er
komin af því að skyldleiki þess við
alla í hópnum verður að vera
ákveðinn. Barnið verður að hafa
ákveðna afstöðu gagnvart öllum í
hópnum. Sú staðaákveður réttindi
og skyldur, t.d. erfðir og hverjum
það má giftast. Það var raunar aðal
atriðið hverjum það mátti giftast.
Sifjaspell voru óttaleg og strangar
reglur giltu um hjúskap.
Var siðferði þá á hærra stigi en
síðar?
Hjúskapurinn var ekki frekar en
nú trygging fyrir siðgæði. Þessar
ströngu reglur voru lagalega hlið-
in, það, sem raunverulega gerðist
var ekki alltaf samkvæmt lög-
unum. Stundum var ekki hægt að
finna barni löglegan föður. Þá gat
jtað skritna gerzt að einhver eldri
kona var skipuð sem faðir barnsins.
Það átti að vernda barnið gegn þvi
að giftast ættingja sínum, sem var
cins og ég sagði, talið viðbjóðslegt.
En óskilgetiö barn, sem aðeins á
ættingja gegnum móður, getur
alltaf átt á hættu að giftast fööur,
bróður, systur eða öðrum nánum
ættingjum.
Það stenzt þá ekki að börn hafi
verið talin eign hópsins?
Þvi hefur veriö haldið fram en
jtað er ekki rétt. Ekkert dæmi um
jtaö hefur fundizt. Alls staðar eru
einhverjar rcglur. Þær eru marg-
víslegar cn alltaf fyrir hendi.
Grundvallarreglan er sú að for-
eldrarnir sjá um börnin og börnin
um foreldrana. í Indlandi hcfur
fundizt undarlegt form á hópi
karla og kvenna. Þar voru ákaflega
frjáls mök milli kynja og karlar og
konur bjuggu sjaldnast saman. En
við nánari athugun áttu allir
maka. Þeir gátu búið saman en líka
gat verið að jDeir hefðu aldrci sézt.