19. júní - 19.06.1979, Blaðsíða 58

BÆKUR BÆKUR BÆKUR BÆKUR BÆKUR
Ursdir pilsinu
og peysunni
Magnea Matthíasdóttir:
HÆGARA PÆLT EN KÝLT.
Skáldsaga
Hókaútgáfa: Almenna
bókafélagið 1978. 150 bls.
„Hvaö er undir pilsinu og peys-
unni?“ spurðu ungir menn þegar
Þórbergur var ungur. Kvenþjóðin
gekk þá dúðuð í sjöl og leyndar-
dóma frá hvirfli til ilja. Hálfri öld
síðar skrifaði Guðbergur: „Karl-
manninum hefur tekizt gegnum
aldirnar að gera sig að algerlega
þekktri stærð. Konan er hins vegar
enn á stigi hinnar óþekktu stærð-
ar.“
Eitthvað stórkostlega spennandi
hlaut að vera undir silkinu, farð-
anum og ilmvatninu. Skáldkonur
juku enn á leyndardóminn, út-
skýrðu ekkert, bara dylgjuðu og
gerðu hið eilífa kvenlega enn tor-
ráðnara fyrir hugskotssjónum hins
óþreyjufulla karlkyns.
Þar til nú nýverið að ungar
skáldkonur eru teknar að varpa af
sér pilsinu og peysunni og sýna
hvað undir býr. Stendur það í
þjóðfélagslegu samhengi við þá
fyrirætlun kvenna að fara nú að
vinna fyrir sér í stað þess að töfra
karlmanninn til að sjá fyrir sér eins
og hingað til hefur tíðkast.
Magnea J. Matthíasdóttir er ein
þessara ungu, atorkusömu skáld-
kvenna. Fyrir fáeinum áratugum
hefði orðbragð hennar þótt óhæft
nema úti á rúmsjó eða i vega-
vinnutjöldum á heiðum uppi. Og
síst af öllu kvenlegt! Þó er skáld-
saga hennar, llœgara pœlt en kýlt,
alls ekki „djörf“ í nútímaskilningi.
Miklu fremur hlutlæg og raunsæ
— svona mestan part að minnsta
kosti. Það þrönga og takmarkaða
56
samfélag stráka og stelpna, sem
Magnea lýsir, er að mörgu leyti
dæmigert fyrir heildina; fyrir
þjóðfélagið; fyrir mannlífið.
En Magnea er ekki aðeins raun-
sæ. Hún er einnig dálítið róman-
tísk. Ein söguhetja hennar kveðst
hafa „of sterkt ímyndunarafl". Þau
orð má ef til vill heimfæra upp á
höfundinn sjálfan. Ævintýrainn-
skotin í sögunni eiga vafalaust að
þjóna einhverjum tilgangi, hugs-
anlega að sýna fram á hvílík skyn-
villa undirheimalífið, sem Magnea
segir frá, sé í raun og veru. En þessi
innskot rjúfa samhengið í sögunni,
leysa textann upp í smáparta og
drepa á dreif inntaki meginefnis-
ins. Að öðru leyti er kunnátta
Magneu á stíl og mál beinlínis
lofsverð. Og yfir heildina litið er
mannsbragur að sögunni. Magnea
sækir sjálfstraust sitt til eigin
kunnáttu og verðleika, en gerir lítið
til að bregða yfir verk sitt þeirri
óhlutkenndu dul sem fyrrum tald-
ist fremsta einkenni kvenlegs ynd-
isþokka. Þetta er saga gerð af holdi
og blóði og sýnir vel hvað leynist
undir pilsinu og peysunni.
Erlendur Jónsson.
„Víst lifi ég í
þröngum heimi“
Asa Sólveig:
EINKAMÁL STEFANÍU. Skáldsaga.
Bókaútgáfan Örn og Örlygur. Reykjavík
1978. 176 bls.
Margir hafa verið þeirrar
skoðunar að samfélaginu sé skipt í
tvo aðskilda heima, einkalif og
opinbert líf. Samkvæmt þeirri
skilgreiningu snerta Einkamál
Stefaníu ekki hinn síðarnefnda.
Enda segir Stefanía: ,,. . . víst lifi ég
í þröngum heimi, þar sem min
eigin fjölskylda fyllir veröldina“.
Á síðari árum hafa ýmsir hópar
unnið markvisst að því að opinbera
hið ósýnilega ,,einkalif“. Segja má
að fjölskyldan og lífshættir hennar
endurspegli þjóðfélagið hverju
sinni. Kvenfrelsishreyfingin nýja
hefur orðið mörgum konum
hvatning til að láta að sér kveða á
ýmsum sviðum, ekki síst i listum.
Bækur eftir konur, einkum þær
sem lýsa einkalífi kvenna, hafa
orðiö vinsælar, jafnvel metsölu-
bækur, og má þar nefna bók Ericu
Jong, „Fear of Flying“ og „Vinter-
born“ Deu Trier Morch. Þessi
fyrsta skáldsaga Ásu Sólveigar,
Einkamál Slefaníu, er grein á þessum
meiði.
Ása Sólveig er Reykvíkingur,
fædd árið 1945. Hún var því hálf-
þrítug þegar kvenfrelsishreyfingin
nýja barst hingað til lands. Áhrifa
hennar gætir í sögunni og með
augljósustum hætti í sjálfu efnis-
valinu. Meðgöngu og fæðingu er
hér nákvæmlega lýst, i fyrsta sinn í
íslenzkum bókmenntum að ég
hygg. Hér er jrví lýst reynslu sem
flestar konur upplifa, hver sem
staða jreirra i {Djóðfélaginu er.
„Ég á erindi í bæinn“. Þannig
hefst sagan formálalaust. Stefanía
er aöalpersónan og hún segir sög-
una. Allir aðrir eru aukapersónur
og auðséð að höfundi lætur mun
betur að lýsa konum en körlum.
Einkamál Stefaníu er samtímasaga
úr Reykjavik á tímum veröbólgu
og óróa á vinnumarkaði. Sögutími
markast af meðgöngu og fæðingu
sem fyrr var nefnt, en einnig af
flutningi fjölskyldunnar lil Svi-
jrjóðar jrar sem lífið á að vera
auðveldara og betra. Nýfædda
barninu er valiö nafn sem hvorki