19. júní - 19.06.1979, Blaðsíða 49

heldur sem sambýlisform fólks,
sem óaði við kjarnafjölskyldulifinu
og þeirri félagslegu einangrun og
hefðbundinni verkaskiptingu
kynjanna, sem svo erfitt er að yfir-
vinna innan vébanda þess.
Staðreyndin er nefnilega sú, að
kommúnusambýli er miklu við-
kvæmara fyrir allri óreglu heim-
ilismanna en kjarnafjölskyldan.
Hinn félagslegi þrýstingur sam-
býlisins agar menn og óhæfilegur
drykkjuskapur líðst ekki, leti við
hússtörf er illa séð og hvers konar
eigingirni. I þess konar sambýli
lemur enginn konuna sína og eng-
inn flengir börnin sín. Alla þessa
lesti geta menn auðveldlega rækt-
að með sér innan kjarnafjölskyld-
unnar.
Skólastræti
Svo menn haldi ekki að þetta séu
tómar huglægar vangaveltur hjá
mér, ætla ég að segja ögn frá eigin
i'eynslu af kommúnubúskap.
Kommúnan í Skólastræti var
stofnuð 1975 og blífur enn, þótt
mannaskipti hafi orðið innan
hennar.
Fyrsta vandamálið, sem menn
i'áku sig á þegar stofna átti komm-
únuna var það, hvað erfitt er að fá
hentugt húsnæði. Allt íbúðarhús-
næði, sem teiknað er og reist nú til
dags er miðað við þarfir kjarna-
fjölskyldunnár. Að lokum fékkst þó
húsið í Skólastræti, að vísu reist um
sl. aldamót, en herbergjaskipan var
nokkuð góð. Húsnæði hefur þó alla
tíð verið einn veikasti hlekkur
þessa sambýlis. Kommúnuhús-
næði verður að vera þannig að fyrir
utan rúmgóðar, sameiginlegar
vistarverur, svo sem eldhús, stofur,
bvottahús og snyrtingar þarf hver
einstaklingur eða par að hafa stórt
herbergi fyrir sig, þar sem bæði er
svefn og vinnuaðstaða, svo sem til
lesturs, skrifta og hannyrða,
þannig að hver maður geti verið út
uf fyrir sig, þegar honum sýnist svo.
Fyrsta árið okkar í Skólastræti
bjuggu þar 12 manns, þegar flest
var, 5 pör og 2 börn. Þetta var þó
meiri fjöldi en húsið bar með góðu
móti, enda hefur þar orðið færra
síðan.
Verkaskipting
Húsreglum og starfsskipulagn-
ingu við húsverk var til að byrja
með reynt að halda í lágmarki, t.d.
voru eldhússtörfin einu störfin,
sem fastákveðin voru, þannig að
tveir og tveir voru þar viku í senn.
Hreingerningum og þvottum
skyldi svo hver og einn sinna eftir
þörfum og getu. Fljótlega kom þó í
ljós, að slíkt skipulagsleysi dugði
ekki. Húsverkin hlóðust þá óhóf-
lega á þá samviskusömustu og
dugmestu. Aðrir sluppu ódýrt.
Þetta olli óánægju, sem þurfti að
eyða. Næsta ár var því tekin upp
ákveðin verkaskipting, þar sem
hver maður fékk ákveðið verk að
vinna, sem staðið skyldi skil á í
vikulok. Þetta jók bæði þrifnað og
starfsgleði í húsinu.
íbúarnir voru allir útivinnandi,
þannig að á virkum dögum var
aðeins ein sameiginleg máltið,
kvöldmáltíð. Sameiginleg mál
kommúnunnar voru því jafnan
rædd yfir kvöldmatnum og þar
voru allar ákvarðanir teknar.
Fjármálin voru þannig að tveir
sameiginlegir sjóðir voru stofnaðir,
matarsjóður og framkvæmdasjóð-
ur. Eins og nöfnin gefa til kynna
stóð annar sjóðurinn straum af öll-
um matarinnkaupum og nauðsyn-
legustu hreinlætisvörum. Hinn
sjóöurinn kostaði framkvæmdir,
sem stofnað var til og auk þess var
húsaleiga og orka greidd úr hon-
um. Þetta reyndist hin heppileg-
asta skipting og aldrei reis nein
óeining út af fjármálum né neins
konar eignarhaldi. Þó er það sá
þröskuldur, sem flestir virðast
halda að erfiðast sé að yfirstíga í
samvinnubúskap. Sambúðar-
vandamál risu lang helst út af því,
ef einhver stóð sig ekki í stykkinu
með húsverkin eða út af pólitisku
ósamlyndi. Allt það fólk, sem í
kommúnunni hefur búið, er
vinstrisinnað, enda eðlilegt, að svo
sé.
Sameignarfélag
Kommúnur eru sameignar og
samvinnufélög í eðli sínu og and-
stæðar hugmyndum einstaklings-
hyggjunnar. Félagsleg virkni fólks í
Skólastræti hefur verið mikil.
Sambýlisformið gefur mönnum,
sérstaklega þó fjölsky ldufólki,
miklu meira frjálsræði til þátttöku
í félagslífi en kjarnafjölskyldan
getur gert. Barnapíuhallæri er t.d.
sjaldgæft.
Ekki er vafi á því, að ýmis
vandamál í sambandi við jafn-
réttisbaráttu kynjanna eru mun
auðleystari i kommúnum en innan
veggja kjarnafjölskyldunnar, t.d. á
að vera tiltölulega auðvelt að ná
jafnræði við heimilishaldið eða svo
reyndist okkur í Skólastræti. En
þetta jafnræði næst ekki í eitt skipti
fyrir öll. Ég hef orðið þess var hjá
sjálfum mér og öðrum, að eftir að
fólk er flutt úr kommúnunni og
hefur hafið venjulegan fjölskyldu-
búskap hefur hin gamla hlut-
verkaskipting kynjanna stungið
upp kollinum á ný. Það er líka
hægara sagt en gert að sporna við
því, launamisrétti og annar ójöfn-
uður á vinnumarkaðinum, al-
menningsálitið, uppeldið og allt
skipulag kjarnafjölskyldunnar
þröngva þessari hlutverkaskipt-
ingu upp á fólk.
47