19. júní - 19.06.1986, Qupperneq 10

- ÞiA hafið seni sagt bæði kunnað
að lesa?
„Já, já. Það hefur komið mér mjög
á óvart hvað ég hef haft gaman af að
búa til mat. Ég hefði ekki trúað því.
Ég hef hinsvegar ekkert gaman af því
að borða mat. En það virðist oft vera
þannig að þegar karlar fara að taka
þátt í matseldinni, verða þeir nokkurs
konar montkokkar, búa bara til fínan
mat á sunnudögum. Annað er að sjá
um að alltaf sé til matur í hádeginu,
þetta er líklega spurning um status,
munur á matargerðarlist og elda-
mennsku.
Annars eiga karlmenn ekki völ á að
taka fullan þátt í heimilisstörfunum,
jafnvel þó þeir vildu. Eins og allir vita
er launamisrétti á mörgum sviðum,
karlar hafa yfirleitt meiri möguleika á
að ná góðum tekjum og eins og efna-
hagsaðstæðum fólks er háttað er það
nánast lúxus að praktisera algjört jafn-
rétti á heimilum. Auk þess kemur oft
pressa frá umhverfinu t.d. frá foreldr-
um eða aðstandendum, sem finnst
ekki eölilegt að karlmaður fórni ein-
hverju úr sínum „karrier" til að vinna
t.d. heimilisstörf. Þetta er auðvitað
mjög misjafnt eftir því hvar og hvenær
fólk hefur mótast.
Ef maður veltir fyrir sér hvort það
færist í vöxt að karlar vinni heimilis-
störf og beri ábyrgð á börnum og búk-
sorgum, þá veit ég þaðekki, en ég held
þó að þaö hnígi frekar í þá áttina, það
er t.d. orðið fullkomlega eðlilegt að
foreldrar skipti með sér hver kemur
með börn á dagheimili og sækir þau.
Þetta er þróun sem snýst ekki við.
Svo má auðvitað ekki gleyma þeirri
staðreynd að um 80% kvenna vinna
utan heimilis. Það er þörf fyrir þennan
vinnukraft úti í þjóðfélaginu, ég tala
nú ekki um þegar hann er hafður jafn
ódýr og raun ber vitni. Og þá komum
við að því sem mér finnst einna sví-
virðilegast við það sem gerst hefur í
kjaramálunum á undanförnum ára-
tugum, hvernig tekist hefur að nota
þessa eðlilegu kröfu kvenna um að
komast út á vinnumarkaðinn til að
lækka tekjur. Það er nú meira og
minna sjálfsagt mál að tvo þurfi til að
framfleyta heimili, en fyrir 20 árum
IVirðist oft vera þannig að þegar
karlar fara að taka þátt í mat-
seldinni verða þeir nokkurs
konar montkokkar, búa bara til
fínan mat á sunnudögum.
10
var gengið út frá því að einn maður
gæti unnið fyrir venjulegu heimili, nú
er það ekki hægt. Auðvitað hefur
ýmislegt bæst við hjá okkur, við viljum
stærra húsnæði, vídeó, sjónvarp, græj-
ur og fínerí margs konar, en vinnu-
framlag hefur einhvern veginn gufað
upp, það sem einn vann fyrir áður
vinna tveir fyrir í dag. Þetta er auö-
vitað dálítið leiðinlegur hlutur, en
engin röksemd fyrir því að það hafi
verið skaðlegt fyrir konur að fara út á
vinnumarkaðinn. Ég held að karlar
taki meiri þátt í heimilisstörfum en
áður, þó veit maður aldrei hvað gerist
inni á heimilunum, maður er ekki með
nefið alls staðar.“
- I dagblöðununi fyrir skömniu var
haft eftir séra Ólafi Skúlasyni að fjöldi
skilnaða hefði aukist á síðustu áruni
vegna aukins sjálfstæðis kvenna. Þarna
er óhcint gefið í skyn að hjónaband og
sjálfstæði konu fari ekki saman. Hvað
viltu segja um þetta?
„Þetta held ég sé bara þvæla. Ég
held varla að fólk flykkist úr hjóna-
böndum vegna þess að einhverju slíku
sé um að kenna. Ef þetta er hins vegar
rétt, þá er hjónaband ekkert annað en
nauðung og því auðvitað ágætt að
henni sé aflétt. Ég held að ófrelsi
kvenna sé varla frumorsök að skiln-
aði, líklegra er að þetta sé notað sem
útgönguleið úr hjónaböndum sem
orðin eru ónýt af einhverjum öðrum
ástæðum, en þær geta svo sjálfsagt
verið margvíslegar.“
- Fegurðarsamkeppnir hafa notiö
talsverðra vinsælda að undanförnu, en
í byrjun kvennaáratugarins brugðust
kvenréttindakonur hart við og töldu
samkeppnir af þessu tagi byggöar á
aldagömlum fordómum um konur.
Hvað viltu segja um þetta?
„Kvenfrelsisbaráttukonur ganga út
frá því að fegurðarsamkeppnir og
þessháttar séu niðurlægjandi fyrir
konur og undrast að konur láti fara
svona með sig. Það má vel vera að
undirstaðan að þessu sé kvenfyrirlitn-
ing eða að þetta byggist á gömlum við-
horfum til kvenna, en ég hef nú engar
sérstakar áhyggjur af þessu, svona
hlutir koma alltaf upp annað slagið,
eitt árið þykir þetta voðalega sniðugt
IÉg held að ófrelsi kvenna sé ekki
Jrumorsök að skilnaði, líklegra að
þetta sé notað sem útgönguleið úr
h jónaböndum sem orðin eru ónýt
af einhverjum öðrum ástœðum.
og allar stúlkur vilja taka þátt í þessu,
en næsta árið er eitthvað annað meira
eftirsóknarvert. Það má ekki gleymast
að stúlkurnar ákveða þetta sjálfar,
mér finnst satt að segja Kvennafram-
boðið í Reykjavík vera með leiðin-
legar yfirlýsingar þegar þessi stúlka,
Hólmfríður, vann keppnina Ungfrú
heimur. Mér fannst þær konur sem
stóðu að þessum yfirlýsingum niður-
lægja kynsystur sína, þær gátu ekki
ineð nokkru móti respekterað að hún
hefði viljað gera þetta sjálf. Þær
töluðu um hana eins og hún væri mella
eða eitthvað álíka. Þarna er verið að
líta á einhver smáatriði sem í raun og
veru skipta sáralitlu máli. Það má
finna margt sambærilegt sem karl-
menn taka þátt í, það eru t.d. til feg-
urðarsamkeppnir fyrir karla. Mér
finnst þetta vera allt í lagi ef fólk
langar til að gera þetta, hvers vegna
ekki? Hitt ersvo aftur annað mál hvort
yfirvöld eigi að bakka þetta upp, þau
eiga ekki að bakka þetta upp frekar en
svo margt annað.
Hvort þetta byggist á fordómum?
Fordómar eru ljótt orð og ljótt að vera
fordómafullur. En í raun og veru
byggist allt á fordómum, það væri
varla til nokkurt vitsmunalíf ef ekki
væru til fordómar. Allur húmor er t.d.
meira og minna byggður á fordómum,
það er alveg á hreinu. Hitt er svo aftur
annað mál að starf sumra listamanna
og höfunda byggist á því að staðfesta
fordóma, meðan aðrir vinna að því að
afhjúpa fordómana. Það er mergurinn
málsins. Fordómar eru til, verða til og
þurfa alltaf að vera til. Einhver maður
sagði að besta ráðið til að staðfesta
fordóma sína um tiltekna þjóð eða
land væri að fara þangað, því þá fengi
maður staðfestingu á öllu sem maður
vissi fyrir. Fordómar byggja á alhæf-
ingum, á því að reyna að koma veröld-
inni í ákveðið kerfi, t.d. allir Frakkar
drekka rauðvín og svo framvegis."
- Þú átt enga dóttur, Þórarinn, mig
langar samt að spyrja þig hvort þú
myndir hafa aðrar væntingar til dóttur
þinnar, ef hún væri fyrir hendi, en
sona þinna?
„Já, ég held ég hlyti að hafa aðrar
væntingar til dóttur minnar en sonar,
IEf ég myndi ala upp stúlkubarn
er auðvitað margt sem ég hefði
engin tök á að skilja, einfaldlega
vegna þess að ég hef aldrei verið
stúlka sjálfur.