Fréttablaðið - 05.03.2011, Blaðsíða 16

16 5. mars 2011 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SKOÐUN
Steinunn
Stefánsdóttir
steinunn@frettabladid.is
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Ic e s a v e - l ö g i n o g staðfestingar synjun forset-ans breyta nokkuð stöðunni á taflborði stjórnmálanna
með áhrifum á bæði stjórnina og
stjórnarandstöðuna.
Andstæðingar málsins í Sjálf-
stæðisflokknum fóru með hrak-
yrðum gegn formanninum og stað-
hæfðu að hann hefði losnað frá
grasrótinni vegna stuðnings við
það. Skoðanakönnun Fréttablaðs-
ins og Stöðvar 2 sýnir hins vegar
að nærri lætur að tveir þriðju hlut-
ar stuðningsmanna flokksins fylgi
forystunni. Þeir sem kenna sig við
grasrótina ná til
þriðjungsins.
Þetta
e r f y r s t a
styrkleika-
mæling á ólík-
um skoðunum
í Sjálfstæðis-
f lokknum. Á
þessu s t ig i
sýnir hún miklu
betri stöðu for-
ystunnar en mótherjarnir töldu
hana hafa. Ólíklegt er að það dragi
að marki úr andspyrnunni. En þó
má ætla að tungutakið verði yfir-
vegaðra á eftir. Hvað sem öðru
líður sýnir þetta að valt getur
reynst að eigna sér grasrótina.
Svo er spurning: Hver á gras-
rótina á kjördegi? Reynslan
erlendis frá kennir að afstaða til
ríkisstjórnar og annarra mála
getur ráðið miklu í þjóðaratkvæði.
Inni á Alþingi er erfitt að láta
afstöðu til einstakra mála ráðast
af öðru en málefninu sjálfu. Úti í
moldviðri samfélagsumræðunnar
er það hins vegar léttara. Munur-
inn er sá að enginn ber ábyrgð á
ákvörðun í þjóðaratkvæði eins og
á Alþingi.
Hver á grasrótina á kjördegi?
Könnunin sýnir að stjórnar flokkarnir hafa nú rúmlega 40 hundraðs-hluta fylgi. Við venjuleg-
ar aðstæður þarf ríkisstjórn ekki
að hafa áhyggjur af þannig stöðu
á miðju kjörtímabili. En þegar við
blasir að úrslit stærsta málsins
sem hún hefur glímt við ráðast í
þjóðaratkvæði getur slíkt misvægi
milli þingstyrks og fylgis sett strik
í reikninginn.
Ríflega 60 hundraðshlutar kjós-
enda ætla þó að styðja lögin. Við
greiningu á þeim hópi sést að rúm-
lega 40 hundraðshlutar hans koma
úr hópi fylgismanna Sjálfstæðis-
flokksins, rúmlega 30 frá þeim
sem styðja Samfylkinguna og
rúmlega 20 úr röðum VG. Stuðn-
ingur úr röðum annarra er óveru-
legur. Sjálfstæðismenn leggja því
mest af mörkum. Þegar svo litið
er á alla þá sem afstöðu taka bæði
með og á móti kemur í ljós að hlut-
ur stuðningsmanna laganna úr
röðum stjórnarflokkanna beggja
er aðeins þriðjungur.
Af þessu má ráða að málið er
óvinnandi fyrir stjórnarflokkana
eina. Þeir eru alfarið háðir stuðn-
ingi kjósenda Sjálfstæðisflokksins
eftir að þjóðaratkvæðagreiðslan
var ákveðin. Við það vakna tvær
spurningar. Önnur er: Hefur það
áhrif á samstarf og málflutning
á Alþingi? Hin er: Mun það hafa
áhrif á einhverja kjósendur Sjálf-
stæðisflokksins fram að kjördegi?
Varðandi fyrri spurninguna
má ætla að stjórnarflokkarnir
reyni að forðast átök. Þeir mýkja
umræðuna og forsætisráðherra
fer sjaldnar með textann um að
böl heimsins stafi af íhaldinu.
Engin teikn eru hins vegar um
raunverulega breikkun á pólitísku
samstarfi.
Strik í reikninginn
Varðandi síðari spurn-inguna er niðurstaða könnunarinnar um fylgi við endurkjör forseta
Íslands áhugaverð. Þar kemur í
ljós að ákveðinn hluti þeirra fylgis-
manna Sjálfstæðisflokksins sem
styður Icesave-lögin er jafnframt
hlynntur því að forsetinn bjóði sig
fram á ný. Ef aðeins þessi hluti
skipti um skoðun þannig að jafn-
margir sjálfstæðismenn og styðja
forsetann yrðu á endanum andvíg-
ir lögunum félli heildarstuðningur
við þau úr rúmlega 60 hundraðs-
hlutum í ríflega 50. Þar með væru
úrslitin orðin tvísýn.
Ekki kæmi á óvart að
andstæðingar laganna reyndu að
spila á vaxandi vantrú á ríkis-
stjórninni, óþol með kjaravið-
ræður og deilur um ESB. Þó að
stjórnin ætli að sitja hvernig sem
fer má ljóst vera að hún yrði full-
komlega lömuð eftir tap í þjóðar-
atkvæðagreiðslu. Hins vegar getur
hún ekki lagt allan þunga sinn í
málsvörnina því að hún segist geta
setið þótt málið falli. Þannig verð-
ur tilvera hennar ekki með öllu
óháð málinu sjálfu í kjörklefanum.
Formaður Sjálfstæðisflokks-
ins hefur lýst því að hann muni í
kosningaumræðunni standa við
þau málefnalegu sjónarmið sem
réðu afstöðu hans á Alþingi. Það er
bæði sterkt og skynsamlegt. Hann
dregur hins vegar ekki burst úr
nefi þeim sem telja að stundaglas
stjórnarinnar sé tæmt. Það er ein-
faldlega ekki hans hlutverk. Það er
ríkisstjórnarinnar.
Best er að rök og mótrök er
lúta alfarið að málinu sjálfu ráði
úrslitum þess. Líklegt er að svo
fari. Ekki er þó á vísan að róa í því
efni og lítil þúfa getur velt þungu
hlassi. Ríkisstjórnin sýnist vera
of dofin til að leika þá mótleiki
sem gætu styrkt stöðuna. Síðustu
daga hefur hún látið sókn og vörn
málsins hvíla á embættismönnum
og tveimur bönkum. Dýpri getur
pólitíska lægðin varla verið.
Litil þúfa og þungt hlass
ÞORSTEINN
PÁLSSON
www.seglagerdin.is
Ilusion i 690, háþekja.
Verð kr. 12.890.000
Ilusion i 760, lágþekja.
Verð kr. 12.890.000
Ilusion i 780, lágþekja.
Verð kr. 12.490.000
Ferðafélaginn í ár
R
étturinn til að tjá sig er einn af hornsteinum lýðræðisins
og skoðanaskipti um málefni, bæði brýn pólitísk málefni
og hversdagslegri mál, eru hluti af því að vera mann-
eskja. Forsenda þess að skoðanaskipti séu gjöful er þó
gagnkvæm virðing þeirra sem skiptast á skoðunum og
virk hlustun, sem því miður virðist á tíðum skorta, ekki síst þegar
tekist er á um pólitísk málefni.
Íslensk umræðuhefð á vettvangi stjórnmála er kappræða að mati
Ólafs Páls Jónssonar heimspekings, sem ritar áhugaverða grein um
efnið í síðasta tölublað Tímarits Máls og menningar. Eins og liggur í
orðinu sjálfu, kappræða, þá gengur hún út á að menn etja kappi með
orðum og sá hefur betur sem tekst að stela senunni. Þessi umræðu-
hefð stjórnmálanna hefur líka
stundum verið nefnd Morfís-
hefðin og er þá kennd við þekkta
mælskukeppni framhaldsskóla.
Meðal einkenna kappræðu-
menningarinnar er að draga
persónu andstæðingsins inn í
umræðuna, til dæmis að setja
á hann einkenni og gera honum
jafnvel upp skoðanir. Annað ein-
kenni er notkun gífuryrða en svo virðist sem mörk þess orðfæris
sem viðeigandi telst séu að færast út, hugsanlega vegna áhrifa af
nafnlausum skrifum í athugasemdakerfum á netinu.
Útvötnun hugtaka er einnig einkenni á kappræðumenningunni
sem einkennir pólitíska umræðu. Hugtakið mannréttindi er dæmi
um slíkt hugtak. Mannréttindi eru grundvallarréttindi sem hægt á
að vera að tryggja að allir njóti. Í umræðunni um staðgöngumæðrun
kom hins vegar fram það sjónarmið að það væru mannréttindi að
fá að eignast börn. Mannréttindi kvenna í fjarlægum löndum sem
af neyð vinna það verk að ganga með börn gegn greiðslu voru þá
ekki nefnd til sögu.
Landráðamaður er stimpill sem vinsælt hefur verið að klína á þá
sem telja að Ísland sé betur komið í samfélagi Evrópuþjóða í ESB
en utan þess. Á móti fá þeir sem andvígir eru Evrópusambandsaðild
iðulega stimpilinn einangrunarsinnar þrátt fyrir að margir þeirra
séu hlynntir margháttuðu samstarfi við aðrar þjóðir um tiltekin
málefni.
Þessa daga heyrist nokkuð hátt í hópi fólks sem vill fá að ferðast
hindrunarlítið á vélknúnum farartækjum og hestum um friðað
land í Vatnajökulsþjóðgarði. Regnhlífarsamtök þessa fólks nefn-
ast Ferðafrelsi. Þegar að er gáð er þetta nafnaval umhugsunar-
vert. Um hvað snýst ferðafrelsi og hvað felst í því að búa við skert
ferðafrelsi? Hugurinn leitar til Gasa þar sem íbúar komast hvorki
lönd né strönd. Lönd eins og Norður-Kórea og Kína koma einnig
upp í hugann. Svipting ferðafrelsis er þannig grafarlegt mál og
vissulega brot á mannréttindum en hefur ekkert með það að gera
hvort og þá með hvaða hætti má þeysa á ýmiss konar fararskjótum
um Vatnajökulsþjóðgarð eða önnur friðuð landsvæði.
Skoðanaskipti eru afar mikilvæg og rétturinn til að tjá sig telst
einmitt til grundvallarmannréttinda; ekki síst er mikilvægur
rétturinn til að tjá sig og skiptast á skoðunum um ákvarðanir
stjórnvalda. Hafa verður þó hugfast að orð hafa ábyrgð og hugtök
eins og mannréttindi og ferðafrelsi eiga eingöngu við í umræðu sem
snýst um grundvallarrétt fólks til lífs og frelsis.
Morfísstemning spillir umræðumenningunni.
Útvötnun orðanna