Fréttablaðið - 05.03.2011, Blaðsíða 22

22 5. mars 2011 LAUGARDAGUR
Þingsályktunartillaga mín og sautján annarra þingmanna
úr fjórum flokkum um staðgöngu-
mæðrun er nú til meðferðar á
Alþingi. Ég hef unnið að undirbún-
ingi þessa máls í vel á þriðja ár og
tengist tillagan því ekki á nokk-
urn hátt máli Jóels litla, íslenska
drengsins sem fæddist á Indlandi
eins og haldið hefur verið fram.
Ég vil beina umræðunni aftur
að því sem þingsályktunartillaga
okkar fjallar um, þ.e. að heimila
staðgöngumæðrun af velgjörð á
Íslandi, með öllum þeim skilyrð-
um sem íslenskar aðstæður krefj-
ast.
Mikill almennur stuðningur
Yfir 80% aðspurðra í nýlegum
könnunum eru hlynnt staðgöngu-
mæðrun. Ýmsir sem tjáð sig hafa
um þetta mál, siðfræðingar og
fleiri, hafa dregið þennan stuðn-
ing í efa og hafa gefið í skyn að
almenningur hafi ekki forsend-
ur til þess að mynda sér skoðun
á þessu máli. Ég er þessu allsend-
is ósammála og treysti Íslending-
um vel til þess að taka afstöðu til
þessa málefnis sem annarra.
Staðgöngumæðrun hefur verið
heimiluð víða um heim síðan á
níunda áratugnum. Því er haldið
fram að ekki sé hægt að heimila
staðgöngumæðrun sökum þess
að hún sé ekki leyfð á Norður-
löndunum. Það er rétt að stað-
göngumæðrun er ekki heimiluð
enn sem komið er á Norðurlönd-
unum. En við höfum ófeimin
tekið framúr öðrum Norður-
landaþjóðum við að tryggja jafn-
ræði milli kvenna þegar kemur
að frjósemis aðstoð. Við heimilum
eggjagjöf af velgjörð sem ekki
er leyfð alls staðar á Norður-
löndunum. Við höfum einnig
verið í fararbroddi við lagasetn-
ingu um önnur mikilvæg rétt-
indamál, eins og réttindi sam-
kynhneigðra. Ég tel okkur því
eiga að vera óhrædd við að taka
af skarið í þessu máli og vanda
okkur við lagasetningu sem gæti
orðið öðrum þjóðum fyrirmynd.
Álitamálin eiga einnig við önnur
leyfileg úrræði
Helstu álitamálin sem gagnrýn-
endur staðgöngumæðrunar hafa
nefnt einskorðast í flestum til-
fellum ekki við það úrræði. Við
Íslendingar höfum þegar tekið
afstöðu til margra þeirra álitamála
með því að heimila önnur úrræði,
svo sem eins og tæknifrjóvgun
einhleypra, giftra og samkyn-
hneigðra með gjafaeggi og gjafa-
sæði, þekktu og óþekktu, jafnt sem
ættleiðingar giftra, einhleypra og
samkynhneigðra.
Álitamálin sem nefnd eru snú-
ast m.a. um rétt barna til þess að
þekkja uppruna sinn – þau eiga
sérstaklega við þegar um er að
ræða tæknifrjóvgun með gjafa-
eggi og gjafasæði þar sem gef-
endurnir eru óþekktir. Samt sem
áður var slík frjóvgun heimiluð
með lögum í fyrrasumar, nánast
án umræðu í þinginu. Og merki-
legt nokk – hvorki Femínista-
félagið eða Alþýðusambandið sáu
ástæðu til að gera athugasemd-
ir við það. Í umsögnum til þings-
ins fögnuðu Kvenfélagasamband-
ið, Kvenréttindafélag Íslands og
Mannréttindaskrifstofan frum-
varpinu sérstaklega og töldu það
mikilvægt skref til þess að tryggja
réttindi allra kvenna til þess að
gangast undir tæknifrjóvgun og
eignast barn. Ég er sammála því
sjónarmiði að þarna beri okkur að
tryggja jöfn réttindi allra kvenna,
líka þeirra sem geta ekki gengið
með barn sitt sjálfar.
Félagslegar aðstæður staðgöngu-
mæðra verði tryggðar
Félagslegar aðstæður á Íslandi
eru góðar og allt aðrar en t.d. á
Indlandi. Auðvitað munum við
tryggja góðar félagslegar aðstæð-
ur íslenskra staðgöngumæðra
á sama hátt og við höfum verið
í fararbroddi hér á landi við að
tryggja jafnrétti kynjanna, jafna
stöðu karla og kvenna til töku fæð-
ingarorlofs og jafnrétti óháð kyn-
hneigð. Það er einmitt punkturinn
– við viljum heimila staðgöngu-
mæðrun á okkar eigin forsend-
um þannig að réttindi staðgöngu-
móðurinnar, barnsins og verðandi
foreldra verði tryggð í hvívetna.
Við treystum því að konan geti
sjálf, af fúsum og frjálsum vilja,
tekið ákvörðun um að ráðstafa lík-
ama sínum til staðgöngumæðrun-
ar alveg eins og við treystum því
að konan geti tekið aðrar ákvarð-
anir er varða líkama hennar, t.d.
eins og um að gefa úr sér egg eða
jafnvel nýra, eins og heimilt er
hér á landi, og hefur á sama hátt
og meðganga ákveðna áhættu í för
með sér fyrir viðkomandi.
Lagalega bindandi samningur
Staðgöngumæðrun af velgjörð með
ströngum skilyrðum þýðir að verð-
andi foreldrar og staðgöngu móðirin
ákveða af fúsum og frjálsum vilja
að gera með sér lagalega bind-
andi samning um að staðgöngu-
móðir gangi með barn fyrir for-
eldrana. Áður yrðu þau að hafa
gengist undir mat sérfræðinga-
teymis, lækna, félagsráðgjafa og
sálfræðinga sem úrskurðuðu um
hæfi þeirra til þess að fara þessa
leið. Auðvitað yrði liður í því mati
að útiloka að um einhvers konar
nauðung eða viðskipti með barn-
ið væri að ræða. Þetta samkomu-
lag yrði ekki frekar viðskiptatengt
en aðrir samningar sem snúast um
eggjagjöf, ættleiðingar eða forsjá
barna og miða að því að tryggja hag
barna og foreldra sem allra best.
Staðreyndin er sú að þetta er
enn eitt úrræðið sem er tæknilega
mögulegt til þess að aðstoða fólk
með skerta frjósemi við að eignast
barn. Við höfum alla möguleika til
þess að tryggja vandaða lagasetn-
ingu sem tekur á þeim álitamálum
sem upp geta komið. Einhendum
okkur í það verk.
Staðreyndir um staðgöngu-
mæðrun af velgjörð
Þetta samkomu-
lag yrði ekki
frekar viðskiptatengt
en aðrir samningar sem
snúast um eggjagjöf, ætt-
leiðingar eða forsjá barna.Það er mín einlæga skoðun að þær breytingar sem fyrirhug-
aðar eru í skóla- og frístunda-
málum Reykjavíkur séu af hinu
góða. Niðurstaða samráðshóps
um greiningu tækifæra til sam-
reksturs skóla og frístundaheim-
ila er tímamótavinna. Verkefni
hópsins er hluti af hagræðingar-
vinnu borgaryfirvalda til fram-
tíðar.
Breytingarnar sem nú eru
kynntar eru ekki tímabundn-
ar skyndilausnir og reddingar,
heldur uppbyggilegar breytingar,
hugsaðar til þess að tryggja góða
menntun reykvískra barna um
alla framtíð. Hópurinn horfði á
heildarþjónustu við börn og ung-
linga, óháð stofnunum og svið-
um. Það er hagur barnanna sem
hafður er að leiðarljósi. Við erum
að reyna að spara en um leið að
standa vörð um starfið með börn-
unum. Þess vegna erum við að
reyna að nýta húsnæði betur,
ekki síst fyrir þessi fjölmörgu
leikskólabörn sem við þurfum
pláss fyrir næsta haust. Með því
að endurskipuleggja frístunda-
heimilin og skólahúsnæðið þá
eigum við leikskólapláss fyrir á
fjórða hundrað börn sem væntan-
leg eru í leikskólana í lok sumars.
Með breytingu á skipulagi
skólastarfs getum við líka slegið
á frest nýbyggingum upp á rúma
tvo milljarða á næstu fjórum
árum.
Við eigum mjög gott skóla-
kerfi og mikil verðmæti í faglegu
starfi. Húsnæði er annað. Segj-
um sem svo að það væri ekkert
skólakerfi í Reykjavík og að við
fengjum það verkefni að byggja
það algjörlega upp frá grunni.
Myndum við þá byggja 40 skóla
og 100 leikskóla? Ég held ekki.
Við þurfum að sníða okkur stakk
eftir vexti.
Það erum við að gera. Við
erum líka að skoða yfirstjórn
borgarinnar og munum sameina
svið, skrifstofur og deildir.
Næsta haust er von á stærsta
árgangi Íslandssögunnar í leik-
skóla borgarinnar. Venjulega
fáum við 1.500 ný börn í leik-
skólana á haustin en nú verða þau
nítján hundruð. Samnýting hús-
næðis leikskóla og grunnskóla
skapar mörg tækifæri til þró-
unar á samfellu skólastiganna,
svo ekki sé minnst á samspil
við frístundastarf. Í þess konar
samstarfi gætu ólíkar fagstéttir,
leikskólakennarar og frístunda-
fræðingar skipulagt saman
skóladag yngstu barnanna.
Einnig skiptir gríðarlegu máli
að langflest börn halda áfram
í sínum leik- og grunnskóla og
ættu ekki að verða vör við nein-
ar breytingar.
Ég hef sjálfur reynslu af sam-
einingu leikskóla sonar míns,
Tjarnaborgar og Öldukots. Fag-
legt starf á leikskólanum er
jafngott og áður. Foreldrar eru
ánægðir. Ég ber sama traust til
starfsfólks og ég gerði fyrir sam-
eininguna og sonur minn er jafn-
ánægður með leikskólann sinn.
Ég hvet alla sem áhuga hafa
á menntamálum til að kynna
sér skýrslu starfshópsins. Hana
er að finna ásamt öllum nán-
ari upplýsingum á sérstökum
vef menntasviðs: www.rvk.is/
skoliogfristund.
Breytingar til góðs í
skólum borgarinnar
Reykjavík
Jón Gnarr
borgarstjóri
í Reykjavík
Við þurfum að
sníða okkur
stakk eftir vexti. Það
erum við að gera. Við
erum líka að skoða yfir-
stjórn borgarinnar og
munum sameina svið,
skrifstofur og deildir.
Óhætt er að segja að hróður íslenskra sérfræðinga á sviði
jarðvarmanýtingar fari víða. Víð-
tæk þekking, sem skapast hefur
í gegnum menntun og reynslu á
sviði orkunýtingar á jarðvarma,
hefur leitt til þess að íslenskir sér-
fræðingar eru eftirsóttir víða um
heim þar sem þeir miðla af þekk-
ingu og reynslu við framleiðslu og
nýtingu á orku frá þessari endur-
nýjanlegu orkuauðlind. Þessi sér-
fræðigrunnur kemur þó ekki af
sjálfu sér, eða öllu heldur hafa
íslensk fyrirtæki, sem starfa innan
jarðvarmageirans, þróað með sér
sterka samvinnu sem leitt hefur til
þess að grundvallarþekking á sviði
jarðvarma hefur sett íslenska sér-
fræðinga í fremstu röð í heiminum.
Í ljósi þessarar miklu samvinnu,
upplýsingaflæðis milli manna,
fyrirtækja og stofnana má segja að
jarðvarmageirinn hafi þróað með
sér öflugan klasa og þar með eflt
samkeppnishæfni greinarinnar.
Styrkur jarðvarmaklasans á
Íslandi hefur leitt til þess að þjóðir,
sem búa yfir þessari endurnýjan-
legu orkuauðlind, eru farnar að
horfa hingað í þekkingaröflun og
með það í huga að geta nýtt sér
íslenskt hugvit á þessu sviði. Vin-
sældir endurnýjanlegra orkugjafa
hafa aukist mikið og skipar jarð-
hiti veglegan sess þar á meðal. Því
má ætla að eftirspurn eftir mennt-
uðum sérfræðingum á þessu sviði
eigi eftir að aukast enn frekar þar
sem vinsældir náttúruvænna orku-
gjafa, eins og jarðvarma, eru mikl-
ar. Hér er auðsjáanlega vannýtt
forskot til frekari eflingar á sam-
keppnishæfni háskólanna í orku-
fræðum.
Sérhæfð jarðvarmamenntun
Jarðhitakerfi eru einstök í eðli
sínu og því mikilvægt að efla
rannsóknir á þeim innan háskóla-
samfélagsins. Nálægðin við auð-
lindina hér á landi gefur ákveðið
samkeppnisforskot þar sem auð-
velt er að blanda saman í náminu
starfsnámi og bóknámi. Háskól-
inn í Reykjavík og Háskóli Íslands
eru einu menntastofnanirnar hér á
landi sem bjóða upp á meistara- og
doktorsnám í verkfræði og skyld-
um greinum í tengslum við jarð-
varmafræði, en þess má geta að
verkfræði og önnur tæknimenntun
skipar einna veglegastan sess í sér-
hæfingu jarðvarmavísinda. Aðrar
greinar, eins og jarðfræði, eðlis-
fræði, efnafræði og umhverfis-
fræði, eru einnig mikilvægar
greinar á sviði jarðvarmavísinda
en minna hefur verið gert út á sér-
hæfingu í greinum eins og lögfræði
og viðskiptafræði. Stuðla mætti að
þverfaglegu námi sem miðar að
því að nemendur geti sérhæft sig á
fleiri sviðum eins og lögfræði, við-
skiptafræði og umhverfisfræði svo
eitthvað sé nefnt. Að námi loknu
ættu nemendur að geta tekist á við
margvísleg verkefni og skyldur
sem fylgja því að nýta jarðhitann
þjóðinni til hagsældar.
Ég tel að stjórnvöld geti nýtt
sér þetta samkeppnisforskot með
því að veita fjármagni inn í þess-
ar menntastofnanir í stað þess að
draga úr fjárframlögum til þeirra.
Það gæti leitt til frekari nýsköp-
unar og eflingar íslenskra fyrir-
tækja sem starfa í jarðvarmageir-
anum auk útflutnings á hugviti. Ef
vel tekst til má gera ráð fyrir að
íslenskt hugvit á erlendum vett-
vangi leiði enn frekar til eflingar
á samkeppnishæfni íslensks orku-
iðnaðar.
Efling menntunar innan
jarðvarmaklasans á Íslandi
Menntun
Kjartan
Sigurðsson
M.Sc í
alþjóðaviðskiptum
Hér er auðsjáan-
lega vannýtt
forskot til frekari eflingar
á samkeppnishæfni há-
skólanna í orkufræðum.
Staðgöngumæðrun
Ragnheiður Elín
Árnadóttir
þingflokksformaður
Sjálfstæðisflokksins