Fréttablaðið - 05.03.2011, Síða 32

5. mars 2011 LAUGARDAGUR32
á hvítan flöt; hún er ekki hugsuð sem
afmarkaður ferningur heldur átti hún
að fylla út í rýmið.
Þá kom Steinar Sigurðsson, arki-
tekt banka, með þá skemmtilegu hug-
mynd að útfæra myndina á glervegg í
þessu nýja útibúi á Höfða. Við nánari
skoðun kom í ljós kom að allar stærð-
ir og hlutföll gengu upp.“ Ákveðið var
því að skanna myndina í tölvu, lita-
stilla hana, prenta á filmu og líma á
glerið.
Endurgerðin í anda Harðar
Klara og Pétur segja ekki sjálfsagt
mál að endurgera listaverk með þess-
um hætti og því var ekki farið af stað
nema að fengnu samþykki ættingja
Harðar.
„Þau voru mjög jákvæð fyrir þess-
ari tilraun,“ segir Klara, „og ekki
síður sátt við að fara þessa leið en að
mála verkið aftur. Þetta er auðvitað
ekki myndin sjálf, þetta er minning
um hana – tilbrigði við stef.“
Undir það tekur Pétur.
„Hörður var brautryðjandi í þess-
um efnum og á sínu síðasta skeiði not-
aði hann límbönd og bjó til úr þeim
fræga seríu. Ættingjum hans fannst
það þess vegna alveg í hans anda að
líma myndina á gluggann.“
Þegar loftið
var tekið
niður í af-
greiðslusaln-
um kom
efsti hluti
myndar-
innar í ljós
og var að
mestu leyti
óskemmdur.
LEIFAR DANSLILJUNNAR Pétur Ármannsson
skoðar leifar verksins, bak við þil í afgreiðslu
Tryggingastofnunar. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
TILBRIGÐI VIÐ STEF Frumgerð af endurgerð Dansliljunnar, sem verður sett upp á
glervegg í nýju útibúi Arion banka við Höfða síðar í mánuðinum. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
VIÐ ENDA LILJUNNAR Meðal þeirra heimilda sem til voru um Dansliljuna eru svarthvítar myndir sem Hjálmar Bárðarson tók á
sínum tíma. Hér situr listamaðurinn við enda verksins, sem var mun stærra, þrír metrar á hæð og sex metrar að lengd.
MYND/LJÓSMYNDASAFN REYKJAVÍKUR
Í
apríl 1954 opnaði Búnaðar-
bankinn nýtt útibú á Lauga-
vegi 114, í húsnæði sem nú er
afgreiðsla Tryggingastofnun-
ar ríkisins. Sérstaka athygli
vakti stór veggmynd á aðal-
vegg útibúsins eftir ungan listamann,
Hörð Ágústsson. Veggmyndin, sem
nefndist Dansliljan, var í stíl geometr-
ískrar abstraktlistar, sú fyrsta þeirr-
ar tegundar í opinberri byggingu hér
á landi; sex metrar á lengd og þrír
á hæð. Verkið hvarf sjónum eftir að
bankaútibúið flutti í núverandi hús-
næði sitt við Hlemm árið 1970 og hús-
rýmið við Laugaveg var tekið til ann-
arra nota.
Sá málað yfir eigin mynd
Fjörutíu árum síðar fékk Klara Steph-
ensen, forstöðumaður listasafns Arion
banka, símtal frá Listasafni Íslands,
sem vildi fá að vita um afdrif mynd-
arinnar fyrir væntanlega útgáfu á
íslenskri listasögu.
„Ég fór að grennslast fyrir um hvað
hefði orðið um myndina,“ segir Klara.
„Í safni bankans var til frummynd,
sem svipar mjög til myndarinnar á
veggnum.“
Klara leitaði til Péturs Ármanns-
sonar arkitekts og við nánari eftir-
grennslan kom í ljós hvað hafði orðið
um myndina.
„Hörður Ágústsson sagði sjálfur
þá sögu að hann hafi gengið þarna
framhjá einn góðan veðurdag og séð
hvar iðnaðarmenn voru að mála yfir
myndina,“ segir Pétur Ármannsson.
„Menn hafa gefið sér það að myndin
hafi verið glötuð, sem er mikil synd
því þetta er tímamótaverk í íslenskri
myndlistarsögu.“
Leifar af upprunalegu myndinni
Í framhaldinu fékk Klara þá hug-
mynd að minnast myndarinnar með
einhverjum hætti, jafnvel endurgera
hana, í tengslum við opnun á nýju
útibúi í Arion banka við Höfða síðar í
þessum mánuði.
„Þannig byrjar þessi rannsókn,“
segir Pétur. Auk frummyndarinnar af
verkinu í safni bankans voru til nokkr-
ar svarthvítar ljósmyndir af því eftir
Hjálmar Bárðarson.
„Að auki voru til mjög nákvæmar
teikningar af rýminu,“ segir Pétur.
„Og út frá þessum gögnum gátum við
fundið nákvæmlega hversu stór mynd-
in var og öll hlutföll. Þetta voru heim-
ildirnar sem við höfðum þegar við
lögðum upp með að endurgera mynd-
ina.“
Frummyndin gaf ákveðnar vísbend-
ingar um litasamsetninguna, en ekki
nákvæmar þar sem hún var máluð á
pappír sem var tekinn að gulna.
Klöru datt þá í hug að láta kanna
hvort hægt væri að finna leifar af
verkinu á vegg Tryggingastofnunar.
Hún fékk Viktor Smára Sæmunds-
son forvörð til verksins, og leit hann
á vegginn fyrir einni og hálfri viku.
„Þegar loftið var tekið niður í
afgreiðslusalnum kom efsti hluti
myndarinnar í ljós og var að mestu
leyti óskemmdur,“ segir Klara.
Þetta gaf von um að myndin gæti
verið heil undir klæðningu á veggnum.
„Það var ýmislegt sem benti til
þess,“ segir Pétur. „En því miður hafði
verið veggfóðrað yfir myndina og með
sterku gúmmílími sem hafði bundist
við litina. Neðri hluti myndarinnar,
um þrír fjórðu hlutar verksins, var því
gjörsamlega ónýtur.“
Heillegi hluti myndarinnar sýndi
hins vegar litasamsetningu myndar-
innar og var Garðar Erlingsson hjá
Litalandi fenginn til að litgreina verkið.
Vandinn að endurgera list
Pétur bendir á að þótt stærð, hlutföll
og litir myndarinnar hafi legið fyrir
sé ekki sjálfgefið hvernig verk skuli
endurgerð.
„Þessi mynd er til dæmis algjör-
lega sniðin inn í rými útibúsins og var
órofa hluti af því. Það skapar ákveð-
inn vanda, því það er ekki hægt að
einfaldlega endurmála hana og setja
Danslilja Harðar blómstrar á ný
Árið 1954 málaði Hörður Ágústsson fyrsta abstraktverkið í opinberu rými hér á landi á vegg í Búnaðarbankanum við Laugaveg.
Myndin hvarf sjónum þegar bankinn flutti árið 1970. Ákveðið var að endurgera verkið í nýju útibúi Arion banka. Við nánari
skoðun fundust leifar af þessu tímamótaverki í húsnæði Tryggingastofnunar. Bergsteinn Sigurðsson kynnti sér málið.
HÖRÐUR ÁGÚSTSSON
Hörður Ágústsson (1922-2005) nam myndlist við Handíðaskólann í byrjun fimmta
áratugarins og í Kaupmannahöfn og París að loknu stríði. Í París kynntist hann
nýjustu viðhorfum þess tíma í arkitektúr og myndlist og var í hópi fyrstu íslensku
listamannanna sem sýndu verk í anda geómetrískrar strangflatarlistar.
Hörður taldi að hin nýja óhlutbundna myndlist ætti ekki að takmarkast við ramma
málverksins og veggi listasafna, heldur vera hluti af daglegu umhverfi almennings.
Samhliða myndlistinni teiknaði hann íbúðarhús, hannaði innréttingar og veitti ráð-
gjöf um litaval í fyrirtækjum og heimahúsum.
Hörður vann nokkrar veggmyndir í opinberar byggingar en sú eina sem hefur varð-
veist er máluð veggmynd í aðalbyggingu Háskólans á Bifröst.
Hörður var einnig afkastamikill fræðimaður og ritaði margar greinar um bygg-
ingarlist. Eftir 1960 hóf hann skipulegar rannsóknir á íslenskri húsagerðarsögu og
var einn fyrsti baráttumaðurinn fyrir varðveislu gamalla húsa hér á landi.