Fréttablaðið - 02.07.2011, Blaðsíða 6

2. júlí 2011 LAUGARDAGUR6
FRÉTTASKÝRING: Hver eru álitamálin um meðferð málsins í Vestmannaeyjum?
Tekist á um forræði kynferðisbrotamála
Forstjóri Barnaverndar-
stofu vill láta færa rannsókn
á alvarlegum brotum til lög-
reglunnar á höfuðborgar-
svæðinu. Sýslumaðurinn í
Vestmannaeyjum gagnrýn-
ir þessi orð harðlega og vill
umboð til rannsókna í Vest-
mannaeyjum.
Lögreglan á Selfossi sinnir rann-
sókn á kynferðisbrotamálum sem
eiga sér stað í Vestmannaeyjum.
Karlmaður á fimmtugsaldri, búsett-
ur í Vestmannaeyjum, var úrskurð-
aður í mánaðar gæsluvarðhald fyrir
viku síðan, grunaður um að hafa
níðst kynferðislega á ungri stjúp-
dóttur sinni mánuðum saman árin
2009 og 2010. Maðurinn er einnig
grunaður um að hafa misnotað tvær
stúlkur til viðbótar.
Málið kom fyrst inn á borð yfir-
valda vorið 2010. Samkvæmt heim-
ildum Fréttablaðsins varð talsverð
töf á rannsókn lögreglu á sínum
tíma vegna samgönguörðugleika,
en Landeyjahöfn var lokuð og því
komust rannsóknarlögreglumenn
ekki til Eyja svo dögum skipti. Að
fara í gegnum Þorlákshöfn var talið
taka of langan tíma og of kostnaðar-
samt þótti að fljúga.
Lögreglustjórinn á Selfossi,
Ólafur Helgi Kjartansson, hefur
verið gagnrýndur fyrir að hafa
ekki úrskurðað manninn í gæslu-
varðhald síðastliðið haust. Félags-
málayfirvöld í Vestmannaeyjum,
sýslumannsembættið og lögfræð-
ingur stjúpdóttur mannsins, mælt-
ust öll til þess að slíkt yrði gert, í
ljósi alvarleika málsins og þeirra
hörðu staðreynda sem lágu fyrir.
Þrátt fyrir það var maðurinn fyrst
úrskurðaður í gæsluvarðhald á
laugardaginn var, þegar Hér-
aðsdómur Suðurlands kvað upp
úrskurð sinn. Maðurinn er meðal
annars sakaður um nauðgun.
Maðurinn tók ofbeldisverk sín
upp á myndband og við leit lögreglu
fannst fjöldi ljósmynda og hreyfi-
mynda sem maðurinn hafði bæði
tekið sjálfur og aflað sér á netinu.
Málin betur sett í Reykjavík
Bragi Guðbrandsson, forstjóri
Barnaverndarstofu, segir að vitað
sé að brotamenn sem fremji ítrek-
uð og gróf brot gegn fleiri en einu
barni, séu afar hættulegir. Eðlileg-
ast hefði verið að úrskurða manninn
í gæsluvarðhald þegar rannsóknar-
niðurstöður lágu fyrir síðastliðið
haust. Þarna hafi yfirvöldum orðið
á mistök.
„Það sem við sjáum í Vestmanna-
eyjum er óréttlætanlegt,” segir
Bragi og bætir við að hann telji rétt
að skoða hvort rannsókn alvarlegra
mála sem þessa ættu frekar heima
hjá kynferðisbrotadeild lögreglunn-
ar í Reykjavík. „Það er óumdeilt að
kynferðisbrotadeild lögreglunnar í
Reykjavík býr, vegna stærðar sinn-
ar, yfir mestri sérþekkingu á þessu
sviði,“ segir Bragi. Hann ítrekar
þó að hann sé ekki að gera lítið úr
rannsóknarstarfi lögreglunnar ann-
ars staðar á landinu, þar sem erfið
mál séu oft leyst vel af hendi.
Rannsókn málsins í Vestmanna-
eyjum hefur tekið langan tíma og
eru liðnir átta mánuðir síðan sýslu-
maðurinn á Selfossi ákvað að krefj-
ast ekki gæsluvarðhalds yfir mann-
inum. Bragi hefur miklar áhyggjur
af því hvað rannsóknartími sé
almennt langur og telur að það að
flytja rannsóknina á höfuðborgar-
svæðið yrði liður í að stytta hann.
Nálægð geti skapað vanda
Í Vestmannaeyjabæ búa rúmlega
fjögur þúsund manns. Bragi segir
það borðliggjandi að í þeim sam-
félögum þar sem návígi er mikið
séu miklar líkur á að barn og nán-
ustu aðstandendur þurfi að umgang-
ast gerandann, hitta hann eða sjá.
„Þessi mikla nálægð rannsak-
enda við sakborninga er enn ein
ástæða þess að ég tel að það þyrfti
að koma á meiri fjarlægð. Þetta
getur verið erfitt fyrir lögreglulið,“
segir hann. „Reyndar voru gerðar
breytingar fyrir nokkrum árum og
rannsóknardeildum fækkað, sem
var spor í rétta átt.“
Umdæmi hafi forræði
Karl Gauti Hjaltason, sýslumað-
ur í Vestmannaeyjum, gagnrýn-
ir orð Braga harðlega og segir
þau sleggjudóma. „Mér finnst það
skjóta mjög skökku við að Bragi
setji fram fullyrðingar í þessu máli.
Hann kemst að þeirri niðurstöðu, án
þess að þekkja til málsins, að það
skipti máli hvar menn búi á land-
inu. Við erum með áratugareynslu
í lögreglurannsóknum,“ segir Karl
Gauti. „Svona sleggjudómar, að
ekki sé hægt að rannsaka neitt
nema í Reykjavík, eru algjörlega
tilhæfulausir og ég er mjög ósáttur
við þá. Það fer eftir reynslu mann-
anna, ekki búsetu þeirra.“
Karl Gauti segir rannsókn máls-
ins vissulega hafa tekið langan
tíma, en sá tími sé fullkomlega
rökstuddur vegna þess hversu
umfangsmikið og flókið málið var.
Tölvugögn mannsins hafi til að
mynda verið í fjóra mánuði í tækni-
rannsókn hjá lögreglunni í Reykja-
vík.
Karl Gauti er þeirrar skoðunar að
mál sem þessi séu betur komin hjá
rannsóknardeildum í viðkomandi
umdæmi og lögreglustjóri á við-
komandi svæði eigi að hafa yfir-
umsjón með þeim og eftir atvikum
með aðstoð mannmeiri embætta.
„Við verðum að hafa þann mannafla
í Vestmannaeyjum sem til þarf til
að bregðast við svona málum,“ segir
hann. „Löggæslu verður ekki sinnt í
gegn um áætlunarferðir.“
Framkvæmdastjóri félagsmála-
yfirvalda í Vestmannaeyjum, Jón
Pétursson, gerði athugasemdir í
mars við hvað málið tæki langan
tíma í vinnslu. „Við vildum að hags-
munir barnanna yrðu tryggðir og
því ætti að setja manninn í gæslu-
varðhald,“ segir hann. „Við ítrekuð-
um að það væri afstaða barnavernd-
aryfirvalda í bænum.“ Hann tekur
undir orð Karls Gauta, að fjarlægð-
in frá Vestmannaeyjum til Selfoss
hafi spilað inn í þann tíma sem tók
að rannsaka málið. Þegar tafir eigi
sér stað vegna manneklu eða erfið-
leika við samgöngur, sé það vissu-
lega áhyggjuefni. Þegar lá fyrir
að maðurinn yrði ekki úrskurðað-
ur í gæsluvarðhald, var því beint
til lögreglunnar í Vestmannaeyj-
um að hafa gætur á manninum og
ganga úr skugga um að hann væri
ekki í nágrenni við börn. Því var
fylgt eftir. Barnaverndaryfirvöld-
um hefur ekki borist vitneskja um
fleiri fórnarlömb mannsins.
Helgi Gunnlaugsson, afbrotafræðingur við
Háskóla Íslands, segir það ekki nýtt af nálinni
að meintir kynferðisbrotamenn séu ekki settir
í gæsluvarðhald eftir að kæra hefur verið lögð
fram. Fjöldann sé hægt að telja á fingrum
annarrar handar af tugum eða hundruðum mála.
Ítarleg skýrsla var gerð um stöðu kyn-
ferðisbrota á Íslandi árið 1989, eftir að miklar
umræður spunnust um málin í samfélaginu og á
Alþingi. „Þar kom meðal annars fram að gæslu-
varðhaldsúrskurði í kynferðisbrotamálum er
einungis beitt í örfáum tilvikum. Það virðist ekki
hafa mikið breyst í beitingu þess við rannsókn
mála af þessu tagi.“
Helgi segir að í ljósi þessa hafi málið sem
upp kom í Vestmannaeyjum ekki komið honum
mikið á óvart. „Þetta mál er þó með því verra
sem maður hefur heyrt um,“ segir hann. „Menn hafa þó greinilega metið
það svo að þar sé hvorki um rannsóknar- né almannahagsmuni að ræða,
sem er umhugsunarefni í ljósi alvarleika málsins.“
Afar fátítt að gæsluvarðhalds sé krafist
HELGI GUNNLAUGSSON
Sýknur
24
Ákært
95
Fjöldi ákæra eftir vitnisburði barna í Barnahúsi
285 börn
Ekki ákært
190
Greindu ekki frá
kynferðislegu
ofbeldi
65
Ónæg sakarefni
121
Fjársektir
3
Skilorðsbundnir og
óskilorðsbundnir
dómar
7
Skilorðs-
bundnir
dómar
23
Óskilorðs-
bundnir
dómar
29
Gerendur
ósakhæfir
4
Ögmundur Jónasson innanríkisráðherra hefur kallað eftir greinargerð um meðferð
Ríkissaksóknaraembættisins og lögreglustjórans á Selfossi á málinu í Vestmanna-
eyjum. Innanríkisráðherra er gert samkvæmt lögum að hafa eftirlit með framkvæmd
ákæruvalds og getur hann farið fram á að Ríkissaksóknari láti í té gögn og greinargerð
um meðferð einstakra mála.
Þá hefur ráðherra tekið þá ákvörðun að efla skuli kynferðisbrotadeild lögreglunnar
á höfuðborgarsvæðinu og gera hana ráðgefandi fyrir önnur embætti í landinu. Deildin
muni þó ekki taka yfir rannsóknir annarra umdæma, heldur vera þeim til halds
og trausts. Ögmundur sagði í Fréttablaðinu í gær að þetta væri liður í því að laga
brotalamir í kerfinu við meðferð kynferðisbrotamála.
Innanríkisráðherra vill skýringar
ÖGMUNDUR JÓNASSON
Sunna
Valgerðardóttir
sunna@frettabladid.is
Þórunn Elísabet
Bogadóttir
thorunn@frettabladid.is
Niðurstöður umfangsmikillar rannsóknar sem Þorbjörg Sveinsdóttir, starfs-
maður Barnahúss, vann sem lokaverkefni sitt í mastersnámi í sálfræði við
Háskóla Íslands, leiddu í ljós að af þeim málum sem Barnahús sinnti og
vörðuðu kynferðisofbeldi gegn börnum fóru 42 prósent fyrir dóm.
Ákærur voru gefnar út gegn 63 sakborningum. Alls voru 39 sakborningar
ákærðir fyrir brot gegn einu barni og 24 sakborningar voru ákærðir fyrir brot
gegn fleiri börnum (frá tveimur til sex).
Rannsókn á árunum 1998 til 2003
VESTMANNAEYJABÆR Sýslumaðurinn í Vestmannaeyjum telur mikilvægt að öll umdæmi landsins hafi þann mannskap sem til
þarf til að takast á við rannsóknir á afbrotum sem framin eru á þeim svæðum. FRÉTTABLAÐIÐ/ÓSKAR P. FRIÐRIKSSON
Karlmaður á áttræðisaldri,
búsettur í Vestmannaeyjum, var
sýknaður í Hæstarétti af ákæru
um kynferðisbrot gegn fimm ára
stúlku í mars síðastliðnum. Rúmur
mánuður leið frá því að stúlkan
greindi lögreglu frá meintu broti
þar til að hún var færð í Barnahús
til skýrslutöku.
Í millitíðinni var stúlkan ítrekað
yfirheyrð um atvikið hjá sálfræð-
ingi, auk þess sem móðir hennar
lét hana segja frá því sem gerst
hafði. Héraðsdómur taldi þessa
málsmeðferð rýra sönnunargildi
frásagnar stúlkunnar.
Forstjóri Barnaverndarstofu
gagnrýndi vinnubrögð yfirvalda í
Vestmannaeyjum á sínum tíma
og sagði þau ekki í samræmi við
verklagsreglur.
Nítján konur í Vestmannaeyjum
kærðu manninn í kjölfar kæru
stúlkunnar, en mál þeirra voru
fyrnd.
Fleiri mál í Eyjum