Frjáls verslun - 01.05.2002, Síða 40

GESTAPENNI
Tafla 2. Eigið fé Markaðsverð Hagnaður Hagnaður/ Hagnaður/
1/1 2001 1/1 2001 árið 2001 / Eigið fé Markaðsvirði
Búnaðarbanki (slands 8.009 21.457 1.062 13,3% 4,9% Arðsemin sem
íslandsbanki 16.917 42.098 3.140 18,6% 7,5% eigendur i Búnaðar-
Landsbanki íslands 13.639 23.207 1.749 12,8% 7,5% bankanum fengu á
Sparisjóður vélstjóra 2.330 - 418 17,9% - árinu 2001 var 13,3 %
SPRON 2.813 - 238 8,5% - ef miðað er við eigið
SEB 371.152 655.804 49.419 13,3% 7,5%
Svenska Handelsbanken 378.797 1.001.969 81.109 21,4% 8,1% fé bankans, en ein-
Danske Bank 539.095 1.099.217 107.118 19,9% 9,7% ungis 4,9% ef miðað
Den Norske Bank 189.508 354.699 39.548 20,9% 11,1% er við markaðsverðið.
Nordea 878.072 1.908.685 143.597 16,4% 7,5% Þetta stendur til bóta

Allar fjárhæðir eru í milljónum ISK árið 2002.
dægurs. Algengt er í Evrópu að það taki tvo til þrjá daga að
greiðsla skili sér á áfangastað innan sama lands. Fjármála-
iyrirtækin liggja með peningana á biðtímanum, einstakling-
arnir og fyrirtækin fá ekki vexti af peningunum á meðan. I
samanburði kemur þetta þannig fram að kostnaðarhlutföll
eru lægri í viðkomandi löndum en hér hjá okkur, svo ekki sé
minnst á þjónustustigið.
Að öllum þessum fyrirvörum nefndum er fróðlegt að bera
saman hlutföll og stærðir hjá bönkum hér og á öðrum Norður-
löndum. Ef mikill munur kemur fram á hann sér oftast skýr-
ingar t einhveiju þeirra atriða sem gerð voru að umtalsefni
hér að framan, auk þess sem stuðst er við verðbólgureiknings-
skil hér á landi 2001 en ekki ytra. Einnig er til í dæminu að
óvenjuleg mál setji mark sitt á ársreikninga einstakra banka á
því ári sem hér er valið til skoðunar. (Sjá töflu 1.) Um leið og
samanburðurinn er um margt athyglisverður, er varlegt að
draga of miklar ályktanir í ljósi þess sem að framan er rakið og
að um einungis eitt ár er að ræða.
Hagnaður á islandi og erlendis Það hefur vakið athygli mína
hve umræðan um hagnað fyrirtækja hér á landi, þar með talið
bankanna, byggist oft á tíðum á lítilli þekkingu. Þó að okkur,
sem lifum og hrærumst í tölum og samanburði, finnist þetta tor-
kennilegt, má e.t.v. segja að við eigum nokkra sök á þvi hvernig
umræðan hefur þróast, því ekki er við því að búast að almenn-
ingur hafi til að bera sambærilega þekkingu á þessum málum.
Ég get vel skilið einstakling sem mælir allt út frá eigin efnahag
að honum blöskri að einhver banki eða fyrirtæki hagnist um
þrjá milljarða á ári og fyrsta hugsun hans sé að leggja þurfi
auknar kvaðir á eða lækka tekjur viðkomandi félaga. Hvað ætli
honum fyndist um hagnað Nordea á síðasta ári sem hagnaðist
um 143 milljarða, 143 þúsund milljónir króna?
Til að reyna að setja hlutina í samhengi fyrir hinn venju-
lega mann og jafnvel fá hann til að samþykkja að 143 milljarða
hagnaður á ári geti verið „eðlilegur", hefur mér reynst best að
spyrja hvað hann vildi fá í vexti ef hann ætti eina milljón á
bankareikningi. Algengt svar er að 10% vextir séu mjög góðir
(menn láta verðbólgustig ekki alltaf þvælast fyrir sér), eða
100 þúsund krónur á ári. Nú má líkja eign í fyrirtæki við
bankainnstæðu, munurinn er sá að það er meiri áhætta sam-
fara því að eiga eign í fyrirtæki en bankainnstæðu og því ættu
vextirnir af fyrirtækjaeigninni að vera hærri en af bankainn-
stæðunni að jafnaði. I stað þess að leggja peninga sína inn á
banka, getur einstaklingur annaðhvort keypt hlutabréf á
markaði eða lagt peninga sína í fyrirtæki. Hann mælir eign
sína því annaðhvort út frá markaðsverði eða eigin fé viðkom-
andi fyrirtækis og vill náttúrulega fá sanngjarna vexti af þeirri
tölu, því að hann hefði getað lagt sömu ijárhæð inn á banka.
Hafa verður í huga í þessu sambandi að ekki er fullrar sann-
girni gætt að bera saman hagnað félags og vexti af banka-
reikningi þegar til skemmri tíma er litið. Skoðum nú hagnað
nokkurra félaga í hlutfalli við eigið fé þeirra annars vegar og
í hlutfalli við markaðsverð þeirra hins vegar. (Sjá töflu 2.)
Taflan leiðir í ljós að arðsemin sem eigendur í Búnaðar-
bankanum fengu á árinu 2001 var 13,3 % ef miðað er við eigið
fé bankans, en einungis 4,9% ef miðað er við markaðsverðið.
Þetta þætti vini mínum sem vildi fá 10% vexti af bankainnstæð-
unni sinni frekar dapurt. Til þess að koma til móts við eigendur
hlutabréfa í bankanum gera áætlanir Búnaðarbankans vegna
ársins 2002 ráð fyrir 2.500 milljóna króna hagnaði, sem sam-
svarar 19,3% vöxtum af eigin fé 1/1 2002 og 11,3% vöxtum af
markaðsverði 1/1 2002.
Framtíðarhligleiðingar Samanburðurinn hér að framan, með
öllum sínum fyrirvörum, gefur til kynna þokkalega stöðu
íslenskra banka miðað við skandinavíska, þó að enn sé margt
óunnið. Framtíðarmarkmið okkar sem stöndum að rekstri
Búnaðarbankans er að gera bankann hagkvæmari, þannig að
neytendur fái betri þjónustu á hagkvæmari kjörum og að á
sama tíma fái eigendur bankans meiri arð af fjárfestingu sinni.
En er þetta gerlegt? Ég tel svo vera og nefni eftirtalin atriði sem
gætu stuðlað að þessari þróun:
• Stækkun eininga á markaði með innri vexti eða
frekari sameiningum. A árinu 2001 var t.d. veruleg
áhersla lögð á stækkun Búnaðarbankans og á ég von á að
þess sjáist merki í rekstri bankans á árinu 2002 og í þeim
hlutfallstölum sem fram komu í töflunni hér að framan.
• Yfirfærsla húsnæðislánakerfisins frá opinberri stofnun
yfir í bankakerfið myndi stuðla að aukinni hagkvæmni
jafnt hjá Búnaðarbankanum sem öðriun fjármálafyrir-
tækjum hér á landi. Þær raddir hafa heyrst að þessi breyt-
ing myndi hækka vexti fyrir lánþega, en þá er til þess að líta
að ríkisvaldið niðurgreiðir vexti í húsnæðislánakerfinu í dag
og hafa verið nefndir 10-15 milljarðar króna árlega í því sam-
bandi. Ríkið hefur ýmsa möguleika til að koma að fjár-
mögnun þessa mikilvæga málaflokks í gegnum banka-
kerfið, þannig að lántakendur yrðu jafnsettir og áður.
• Aukin sjálfvirkni og framleiðni innan fyrirtækjanna,
sem gerir rekstur þeirra hagkvæmari, er eilífðarverk-
efni sem væntanlega lýkur aldrei. Búnaðarbankinn
hefur t.d. markað þá stefnu að vera í fararbroddi í tölvu-
málum og netlausnum á ijármálamarkaði hér á landi. Þetta
geta þeir sem reynt hafa þjónustu bankans staðfest og
verður markvisst áfram haldið á sömu braut. SH
40