Morgunblaðið - 23.12.2008, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. DESEMBER 2008
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
HannaBirnaKrist-
jánsdóttir borg-
arstjóri mælti
fyrir frumvarpi
að fjárhags-
áætlun
Reykjavíkurborgar á borgar-
stjórnarfundi í gær.
Áætlunin tekur verulegt
mið af hinum nýja veruleika,
sem blasir við í efnahagsmál-
unum. Skatttekjur lækka og á
móti er gert ráð fyrir að draga
úr útgjöldum, þannig að
rekstur A-hluta borgarsjóðs
verði hallalaus. Engu að síður
mun borgin hækka stórlega
framlög sín til velferðarmála, í
ljósi þess að útlit er fyrir auk-
ið atvinnuleysi.
Nýr borgarstjóri hefur
áfram beitt nýjum vinnu-
brögðum við vinnslu þessarar
fjárhagsáætlunar. Hún bygg-
ist á þverpólitískri samvinnu
allra flokka, þar sem leitazt
var við að forgangsraða í þágu
þeirrar þjónustu borgarinnar,
sem mestu máli skiptir á
krepputímum. Reynt er að
verja grunnþjónustuna, störf
borgarstarfsmanna og að
hækka ekki verðskrár.
Lykilatriði í fjárhagsáætl-
uninni er að gert er ráð fyrir
að borgin nýti ekki
heimild til að
hækka útsvar. Hol-
ræsagjöld og fast-
eignaskattar munu
ekki hækka heldur.
Hér brestur hins
vegar samstöðu
meirihluta og minnihluta –
eða ættum við að segja minni-
hluta minnihlutans. Vinstri
grænir og frjálslyndir í
borgarstjórn hefðu fremur
kosið að hækka skattana.
„Þessi niðurstaða felur í sér
að meirihlutinn virðist al-
gjörlega ótengdur veru-
leikanum að því er varðar
tekjumöguleika sveitarfé-
lagsins á erfiðum tímum,“
ályktaði VG í gær.
Borgarbúar ættu að þakka
fyrir að eiga borgarstjóra,
sem stendur í ístaðinu við
þessar aðstæður, fer ekki auð-
veldu leiðina og hækkar
skatta heldur leitar fremur
allra leiða til að hagræða.
Borgarstjórinn og félagar
hennar í meirihlutanum horf-
ast líklega í augu við þann
veruleika, sem blasir við flest-
um borgarbúum; að flestir lið-
ir í heimilisbókhaldinu hækka.
Vörurnar í búðunum, greiðsl-
urnar af lánunum, skattarnir
til ríkisins. Það er nóg komið.
Borgarstjórinn horf-
ist í augu við þann
veruleika sem blasir
við flestum borg-
arbúum}
Staðið í ístaðinu
Íslendingarhafa sofnað á
verðinum. For-
varnarstarf
vegna alnæmis
virðist hafa legið í láginni og
ungt fólk gerir sér ekki grein
fyrir hættunni sem af sjúk-
dómnum stafar. Enn smitast
einn Íslendingur á mánuði af
veirunni.
Í Morgunblaðinu í gær var
rætt við fjögur ungmenni í 10.
bekk um alnæmi og þau beðin
að lýsa hvernig þau sæju HIV-
smitaða fyrir sér. „Mjór, föl-
ur, samkynhneigður maður,“
var svarið. Í þeirra huga og
áreiðanlegra fjölmargra jafn-
aldra þeirra, jafnt sem þeirra
sem eldri eru, er alnæmi
„hommasjúkdómur“ sem þau
þurfa ekki að leiða hugann að.
Þessi mynd er alröng. Kyn-
hneigð fólks segir ekkert til
um smithættuna. Gagnkyn-
hneigðir smitast af HIV-
veirunni við kynmök, rétt eins
og samkynhneigðu karlmenn-
irnir sem enn virðast tákn-
mynd veirunnar.
Í fréttaskýringu Unu Sig-
hvatsdóttur og Ylfu Kristínar
K. Árnadóttur kemur fram að
tilfellum meðal gagnkyn-
hneigðra hefur fjölgað á síð-
ustu árum, á meðan tilfellum í
hópi samkynhneigðra hefur
fækkað eða fjöldinn
staðið í stað. Í viðtali
við unga konu, sem
smitaðist af HIV-
veirunni með óvörð-
um kynmökum þegar hún var
aðeins 17 ára, kemur fram að
vinkonur hennar nota ekki
smokkinn, jafnvel þótt þær
viti að hún hafi smitast á
þennan hátt. Slíkt andvara-
leysi er óskiljanlegt.
Forvarnarfræðsla gegn
HIV er í dag fyrst og fremst á
höndum félagsins HIV-Ísland
alnæmissamtök. Samtökin
heimsækja skóla og ræða við
krakkana um hættuna. Hins
vegar er kynfræðsla mismikil
í skólum og ekki hefur verið
um skipulagðar herferðir að
ræða, líkt og var á fyrstu ár-
um HIV hér á landi. Nú virð-
ist hins vegar sem tími sé
kominn á slíka skipulagða
fræðslu og ekki bara í skól-
unum, heldur um samfélagið
allt. Smokkurinn er enn besta
vörnin.
Til að hindra útbreiðslu
HIV-veirunnar er mikilvægt
að fólk geri sér grein fyrir
hvort það er smitberar.
Heilsugæslustöðvar bjóða
hverjum sem er ókeypis HIV-
próf og ástæða er til að hvetja
fólk til að nýta sér þá þjón-
ustu.
Þörf er á skipulögðu
átaki gegn HIV}Sofið á verðinum
Í
dag er Þorláksmessa. Viku fyrir jól lít-
ur alltaf út fyrir að Þorláksmessa verði
mesti rólegheitadagur. Þá á allur und-
irbúningur jólanna að vera að baki og
ekkert að gera nema sjóða hangikjötið,
skreyta jólatréð og rölta aðeins um miðborgina
fyrir svefninn.
Raunin er oft önnur. Gjöfin fyrir Palla
frænda er enn ófundin og hvað í ósköpunum á
að kaupa fyrir hana Ásdísi sem á allt?
Þetta eru ekki stórvægileg vandamál miðað
við þau ósköp sem sumir standa frammi fyrir:
Að hafa ekki fundið gjöf fyrir makann og aðeins
einn dagur til jóla. Það verður að segjast eins
og er, hvað sem öllu jafnréttistali og pólitískri
rétthugsun líður, að karlmenn lenda mun oftar
í þeim hremmingum en konur. Og þegar aðeins
einn dagur er til jóla er freistandi að grípa til örþrifaráða.
Góður vinur minn byrjaði hjónaband sitt eins og svo
margir aðrir; á hverri skartgripagjöfinni eftir aðra. Konan
var hin lukkulegasta. Á fjórða hjúskaparári, þegar hann var
fullur sjálfstrausts eftir vel heppnaðar gjafir undanfarinna
ára, gerði hann þá reginskyssu að kaupa hentuga gjöf. Það
skal sagt, honum til varnar, að konan hafði nefnt að hún
vildi gjarnan eignast ákveðinn hlut. Hann stökk því til,
keypti hlutinn og til að pakkinn yrði veglegri og hlýlegri
bætti hann við vettlingum og trefli.
Mörg ár eru liðin, en konan minnir hann reglulega á að
þarna hafi hann slegið feilpúst. Hann segist hafa lært sína
lexíu og æ síðan miðað jólagjafakaupin við þrennt: Gjöfin á
að vera hæfilega dýr, úr fínni búð og það allra
mikilvægasta: Henni verður að vera hægt að
skipta eftir jólin.
Þessi saga er tíunduð hér til að karlmenn á
síðasta jólagjafasnúningi falli ekki í þá gryfju
að verða ofurpraktískir í innkaupunum. Þeir
kunna kannski að meta það sjálfir, eins og
gamall vinnufélagi sem var alsæll þegar frúin
gaf honum nýtt drifskaft í bílinn, en konur eru
einfaldlega miklu ólíklegri til að falla í stafi yfir
gjöf sem kemur sér mjög vel. Ekki taka mark
á því, þegar stór raftækjaverslun auglýsir að
ryksuga sé kjörin jólagjöf. Hún er það vissu-
lega ef Gunna frænka vill gleðja ungmennið
sem var að flytja að heiman, en hún er hin
versta gjöf sem hægt er að hugsa sér frá eig-
inmanni til frúarinnar.
Þegar ég var krakki þótti sjálfsagt að mamma fengi alls
konar búsáhöld í jólagjöf. Það var alsiða og mamma kvart-
aði ekkert þegar hún tók við rafmagnshandþeytaranum
eða ávaxtaskálinni. Hún kunni hins vegar miklu betur að
meta persónulegu hlutina, sem voru valdir með hana eina í
huga, en ekki hag heimilisins.
Nú eru auðvitað erfiðir tímar og vissulega hefur fólk
minna á milli handanna en áður. Ekki hvarflar að mér að
gera lítið úr því. En á erfiðum tímum er enn mikilvægara
en ella að sýna að við hugsum alveg sérstaklega til ástvina
okkar þegar við veljum gjafirnar; að hver og einn fái eitt-
hvað sem gleður hann og lýsir hug okkar til hans.
Gleðileg jól!
Ragnhildur
Sverrisdóttir
Pistill
Hann fékk bók, en hún . . .
Enn langt í land með
þorskeldi í stórum stíl
FRÉTTASKÝRING
Eftir Helga Bjarnason
helgi@mbl.is
E
rfiðleikar í efnahags-
málum heimsins hægja
á þróuninni í fiskeldi,
ekki síst á dýrari teg-
undum eins og þorski.
Þeir munu vafalaust leiða til þess að
lengri tími líður þangað til íslensk
þorskeldisfyrirtæki hella sér að fullu
út í aleldi, út frá kynbættum seiðum,
sem fiskeldismenn eru þó sammála
um að sé framtíðin í þorskeldinu.
Einn stór leikandi í þorskeldinu, Brim
í Eyjafirði, er að stíga af sviðinu.
Þorskeldi hér hefur að stórum
hluta byggst upp á áframeldi. Smá-
þorskur er fangaður til eldis í sjókví-
um og leiddur til slátrunar eftir eitt
ár. Undirstaðan er 500 tonna kvóti
sem sérstaklega er úthlutað til þessa
verkefnis. Meginhlutinn hefur farið til
Hraðfrystihússins – Gunnvarar (HG)
og Álfsfells í Ísafjarðardjúpi og nokk-
urra smærri fyrirtækja á Vest-
fjörðum. Einnig hefur verið úthlutað
til fyrirtækja á Norður- og Austur-
landi. Ef miðað er við að þorskurinn
tvöfaldi þyngd sína í sjókvíunum ætti
þessi kvóti að skila um þúsund tonn-
um af þorski upp úr sjó á ári. Það hef-
ur ekki náðst þar sem kvótinn hefur
ekki verið nýttur til fulls. Á árunum
2006 og 2007 voru fönguð um 400 tonn
af lifandi þorski.
HG og Álfsfelli hefur gengið einna
best að ná sínum skammti enda er
mikið af smáfiski við Vestfirði og sjó-
mönnum hefur gengið ágætlega að
fást við verkefnið þótt bátar og tækja-
búnaður mætti vera betri.
Valdimar Ingi Gunnarsson, sjáv-
arútvegsfræðigur hjá Hafrann-
sóknastofnuninni, telur að um 700
tonn af þorski verði fönguð í ár, það er
að segja kvóti ársins og eftirstöðvar
frá fyrri árum. Það þýðir að búast má
við heldur aukinni slátrun á næsta ári,
ef allt gengur að óskum, eða um 1500
tonnum.
Stöðnun í þrjú ár
Stöðnun hefur verið í þorskeldinu
síðustu ár, heildarframleiðslan verið á
bilinu 1400 til 1500 tonn og er búist
við svipuðum tölum í ár.
Samhliða áframeldinu hafa þrjú
fyrirtæki stundað seiðaeldi og fram-
leiðslu úr þeim, svonefnt aleldi. Það
eru HG, Brim og HB Grandi. Þau
hafa bæði látið veiða þorskseiði fyrir
seiðaeldisstöðvar sínar og keypt
ræktuð seiði. Þannig hafa HG og
Brim rekið saman seiðaeldisstöð á
Nauteyri.
Fyrirtækin eru að fara yfir stöðuna
um þessar mundir og meta fram-
haldið. Ljóst er að það mun fækka í
hópnum því Brim hefur ákveðið að
gera tímabundið hlé á fiskeldisrekstri
sínum. Er nú verið að slátra upp úr
sjókvíunum í Eyjafirði og ekki verður
settur þar út fiskur á næstunni.
Ágúst Torfi Hauksson fram-
kvæmdastjóri segir að ekki hafi feng-
ist nógu mikið af góðum seiðum hér á
landi. Mikil afföll eru á seiðunum þeg-
ar þau eru sett í sjókvíarnar. Það
vandamál hefur einnig hrjáð þorsk-
eldið í Noregi.
HB Grandi hefur einbeitt sér að
aleldi, eins og Brim, lætur framleiða
seiðin á Reykjanesi og elur áfram í
sjókvíum í Berufirði. Enginn bilbug-
ur er á forráðamönnum fyrirtækisins,
að sögn Kristjáns Ingimarssonar,
forstöðumanns fiskeldis.
Verðfall á afurðunum vegna minni
eftirspurnar eftir dýrari sjávaraf-
urðum veldur fiskeldismönnum
áhyggjum. Þeir hafa stílað inn á að
slátra þorskinum þegar gott verð
fæst fyrir afurðirnar og nýta þannig
sveigjanleika eldisins. Þetta góða
verð hefur hjálpað þeim að takast á
við erfiðleikana með seiðaeldið. Valdi-
mar metur stöðuna svo að það þurfi
að stunda kynbætur í mörg ár enn,
áður en fyrirtækin geti farið út í aleldi
á þorski í stórum stíl. Talar um miðj-
an næsta áratug í því efni.
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Slæging Starfsmenn slægingarfyrirtækisins Stál og hnífur slátra og slægja
eldisþorsk hjá HG í Súðavík. Fiskurinn fer blóðferskur til vinnslu.
ÍSLENSKU sjávarútvegsfyrirtækin
hafa ekki farið eins geyst af stað í
aleldi á þorski og Norðmenn. Þau
verða því ekki eins fyrir barðinu á
erfiðleikum í efnahagslífi heimsins
og norsku þorskeldisfyrirtækin.
„Norðmenn fóru allt of glanna-
lega í þetta. Þeir lenda því illa í
kreppunni,“ segir Valdimar Ingi
Gunnarsson sjávarútvegsfræð-
ingur. Hann tekur þó fram að á bak
við þorskeldið í Noregi standi öflug
fyrirtæki. Hann segir að íslensku
sjávarútvegsfyrirtækin hafi verið
varkár og sýnt meiri skynsemi.
Erfiðleikar við sölu á eldisþorski
frá Noregi hafa leitt til verðlækk-
unar, sem einnig þrýstir niður verði
á hefðbundnum þorskafurðum. Nú
er verðið á ferskum eldisþorski
orðið lægra en á villtum þorski. Við
þessu varar Norges Fiskarlag,
heildarsamtök norsks sjávarútvegs,
og rifjar upp hugmyndir um sam-
ræmt lágmarksverð.
FÓRU OF
GEYST
››