Morgunblaðið - 13.01.2009, Page 21

21
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. JANÚAR 2009
Nýárssól Daginn er tekið að lengja, um hænufet daglega eins og stundum er sagt, og í gær náði sólin að gylla húsin í Hafnarfirði í fyrsta sinn eftir áramót.
Golli
Baldvin Jónsson | 11. janúar
Carsten Valgreen í
rannsóknarnefndina
Já, eða bara einhvern er-
lendan aðila sem hefur til
að bera kunnáttuna og
einhvern skilning á ís-
lenska kerfinu fyrir og eft-
ir hrun. Það er bara svo
einfalt að í okkar litla samfélagi erum við
öll einhvern veginn tengd hvert öðru.
Hvernig á einhver Íslendingur að geta
verið fyllilega óháður í slíkum störfum.
Það hafa margir bent á þetta, nefndin
verður að hafa að minnsta kosti einn að-
ila, sem þá er í forsvari, sem er ekki
fæddur og uppalinn á Íslandi og á ekki
íslenska ættingja. Það er eina leiðin.
Á þessum síðustu og verstu þarf að
byggja upp trúverðugleika ásamt svo
mörgu öðru. Trúverðugleikinn verður
ekki til af því að nota okkar eigin aðferðir
áfram. Það mun ekki byggja traust ann-
arra þjóða á okkur. . . .
Meira: baldvinj.blog.is
Hallur Magnússon | 12. janúar
Þjóðkjörið stjórnlaga-
þing móti stjórnskipan
framtíðarinnar
Íslenska þjóðin á að kjósa
sér stjórnlagaþing sem
endurskoði stjórnarskrána
og geri tillögu um stjórn-
skipan framtíðarinnar. Til-
lögu sem síðan verði lögð
fyrir íslensku þjóðina í
þjóðaratkvæðagreiðslu.
Á stjórnlagaþinginu sitji ekki alþing-
ismenn né ráðherrar – heldur fulltrúar
sem kjörnir eru beint af íslensku þjóðinni.
Hugmyndin um þjóðkjörið stjórnlaga-
þing hefur lengi verið til umræðu í „gufu-
klúbbnum“ mínum og löngu ljóst meðal
þeirra sem þar sitja að brýn þörf sé á
slíkri stjórnlagaþingsvinnu á þingi sem
sæki umboð sitt beint til þjóðarinnar.
Þá er jafnljóst að stjórnarskrána þarf
að endurskoða.
Meira: hallurmagg.blog.is
Hjörtur J. Guðmundsson | 12. janúar
Norðmenn miðla
af reynslu sinni
í Evrópumálum
Undanfarnar vikur hafa
nokkrir Norðmenn, sem
mikla reynslu hafa af
Evrópumálum og þekk-
ingu á málaflokknum,
heimsótt Ísland að frum-
kvæði innlendra aðila.
Það er ekki um það deilt að Norðmenn
hafa meiri reynslu en Íslendingar af
þessum málum enda hafa þeir tvisvar
farið í viðræður um að Noregur verði
hluti af Evrópusambandinu og hafnað
þeim ráðahag jafn oft í þjóðaratkvæði,
síðast árið 1994. Það er því fengur að
því að fá hingað til lands aðila sem
geta upplýst okkur um reynslu Norð-
manna af þessum málum.
Meira: sveiflan.blog.is
UMRÆÐA undafarinna vikna
um efnahagsmál hefur að miklu
leyti snúist um mögulega aðild Ís-
lands að Evrópusambandinu og
upptöku evru í framhaldi af aðild.
Þessi spurning er mikilvægur hluti
af því verkefni sem blasir við okkur.
Að ákveða hvernig við viljum hafa
efnahagsstjórn landsins háttað til
framtíðar. Annað verkefni og
brýnna má þó ekki falla í skuggann.
Til lítils er að ræða framtíðina ef
ekki er samtímis tekist af fullum
þunga á við brýn úrlausnarefni sem brenna á
okkur öllum þessa dagana.
Frá hruni bankakerfisins í haust hefur atvinnu-
lífið þurft að laga sig að gerbreyttum aðstæðum.
Hrun hefur orðið í heildareftirspurn í hagkerfinu
samhliða því að kostnaðardrifin óðaverðbóga
geisar í kjölfar falls íslensku krónunnar. Hol-
skefla uppsagna hefur gengið yfir og á skömmum
tíma hefur atvinnuleysi aukist úr 2% í 6%. Fari
fram sem horfir munu 18 þúsund Íslendingar
ganga atvinnulausir í vor eða um 10% vinnufærra
manna.
Þrátt fyrir þessar efnahagslegu hamfarir bólar
ekkert á aðgerðum stjórnvalda til stuðnings at-
vinnulífinu. Lítil stoð var í yfirlýsingu ríkisstjórn-
arinnar frá því í byrjun desember um aðgerðir til
að bæta rekstrarumhverfi fyrirtækja. Sú yfirlýs-
ing snýr fyrst og fremst að því hvernig nýstofn-
aðir ríkisbankar skuli hátta ríkisvæðingu atvinnu-
lífsins með yfirtöku á eignum viðskiptavina sinna.
Lítið sem ekkert var þar að finna um áform rík-
isstjórnarinnar til örvunar á kólnandi hagkerfi.
Við svo búið má ekki standa.
Lækka þarf vexti verulega
Hér má engan tíma missa. Aðgangur að lánsfé
fyrir atvinnulíf og einstaklinga er takmarkaður.
Eingöngu innlent lánsfé er í boði og hver heilvita
maður sér að 18% stýrivextir við það ástand sem
nú ríkir valda stórkostlegum skaða í hagkerfinu.
Auk þess verður ekki séð hvaða tilgangi þessir
háu stýrivextir eiga að þjóna samtímis núverandi
gjaldeyrishömlum. Hér þarf að beita öðru hvoru
og af tvennu illu er mun betra að lækka vexti og
búa enn um sinn við gjaldeyrishömlur. Eina leiðin
til að halda því erlenda fjármagni sem bíður þess
nú að komast úr landi er að semja við eigendur
þess. Háir vextir munu þar einir aldrei duga til og
ástæðulaust að drepa atvinnulífið í þeirri árang-
urslausu tilraun.
Auka þarf peningamagn í umferð
Fjárskortur í hagkerfinu er alger og hefur
raunar verið um nokkurt skeið. Þær aðgerðir sem
gripið hefur verið til að forskrift Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins hafa aukið þann vanda til muna. Í öllum
löndum í kringum okkur hefur verið
gripið til gríðarlegra aðgerða af
hálfu hins opinbera til að auka fjár-
magn í umferð og vega upp á móti
áhrifum fjármálakreppunnar. Vextir
hafa verið lækkaðir verulega, fjár-
magni dælt inn í hagkerfin og reynt
með ráðum og dáð að örva eft-
irspurn. Hér á landi virðist eiga að
fara þá nýstárlegu leið að hækka
vexti og skrúfa nær algerlega fyrir
aðgengi að fjármagni. Þetta mun
verða til þess að dýpka kreppuna
verulega og má raunar líkja við að-
ferð Finna við að spara sig út úr
efnahagskreppunni á níunda áratugnum, nokkuð
sem ítrekað er bent á sem víti til varnaðar.
Fjármagna verður bankakerfið
Þrír mánuðir eru liðnir frá hruni bankakerf-
isins. Endurreisn þess er flókið og erfitt verkefni
sem tekur langan tíma. Það gengur hins vegar
ekki lengur að draga endurfjármögnun nýju rík-
isbankanna. Án eigin fjár eru þeir ekki starf-
hæfir. Fjöldi fjármögnunarverkefna bíður úr-
lausnar í bankakerfinu. Þrátt fyrir góðan vilja er
fjárskortur þar eins og annars staðar í hagkerf-
inu. Augljóst er að í kerfinu er ríkur ótti við að
taka ákvarðanir – taka af skarið. Það er skilj-
anlegt enda er tortryggnin mikil, nýjar leikreglur
óljósar og enginn stuðningur eða stefnumörkun
af hálfu stjórnvalda. Mikilvægt er að hinir nýju
bankar fái frið til að vinna úr þeim vandamálum
sem þar blasa við. Það er hlutverk stjórnmála-
manna að skapa þann frið í stað þess að auka á
óvissu og ótta við ákvarðanir með ábyrgðarlausu
og oft á tíðum lítt ígrunduðum ummælum.
Stuðla verður að jafnvægi
á fasteignamarkaði
Markaðurinn er frosinn í dag og skal engan
undra. Erfitt er að fá lán og spám um hrun á fast-
eignaverði er haldið að fólki nær daglega. Þá fæl-
ir verðbólgan frá enda bara verðtryggð lán í boði.
Það er ljóst af nýlegri samantekt Landsbanka Ís-
lands að birgðavandi nýs íbúðarhúsnæðis er stór-
lega ofmetinn. Sá vandi mun leysast hratt þegar
eðlileg eftirspurn myndast. Mikilvægt er að örva
viðskipti með því að auðvelda kaup á ódýrari fast-
eignum. Slíkt má t.d. gera með því að hækka há-
markslán Íbúðalánasjóðs enn frekar og leyfa að
önnur lán, t.d. lífeyrissjóðslán, fari fram fyrir
Íbúðalánasjóð í veðröðinni. Vert er að hafa í huga
í þessu sambandi að sú breyting sem varð á lána-
möguleikum á fasteignamarkaði var fyrst og
fremst fólgin í því að færa þá í svipað horf og
tíðkast í nágrannalöndum okkar. Vissulega leiddi
breytingin til verðhækkana en það getur ekki
verið ætlun stjórnvalda að þvinga markaðinn til
fyrra horfs. Það væri afturför sem myndi enn
auka vandann.
Forsendur núverandi kjarasamninga eru al-
gerlega brostnar. Tilraun til að endurreisa kaup-
mátt með miklum launahækkunum nú mun snú-
ast upp í andhverfu sína. Fyrirtæki geta ekki
mætt þeim með öðrum hætti en með uppsögnum
og verðhækkunum. Eftirspurn fellur hratt og því
líklegt að ekki sé neitt svigrúm til þess að velta
launahækkunum út í verðlagið og fyrirtæki
neyðist því til að grípa til frekari uppsagna.
Kaupmáttur verður ekki endurreistur nema
böndum verði komið á verðbólguna og augljóst
er að launahækkanir við núverandi aðstæður eru
ekki leið að því markmiði – þvert á móti.
Örva verður eftirspurn í hagkerfinu
Ríki og sveitarfélög verða að leggja hönd á
plóg með því að stuðla að auknum fram-
kvæmdum með beinum og óbeinum hætti. Stað-
festing iðnaðarráðherra á fjárfestingarsamningi
við Norðurál vegna Helguvíkur er mjög jákvætt
skref fyrir atvinnulífið og henni ber að fagna.
Bein erlend fjárfesting er mjög verðmæt fyrir
hagkerfið og mun draga úr þeim mikla sam-
drætti sem við blasir. Þetta dugir þó ekki til.
Ríkisstjórnin verður að skýra án frekari dráttar
frá því til hvaða atvinnuskapandi framkvæmda
hún hyggist grípa.
Koma verður böndum á verðbólgu
Áhrif kostnaðarhækkana vegna gengishruns
krónunnar fara nú dvínandi. Ríkisvald og op-
inberar stofnanir verða hins vegar að leggja sitt
af mörkum til að draga úr verðbólgu. Hækkanir
á öllum þjónustugjöldum eru ekki til þess falln-
ar. Það verður að ætlast til þess að ríki, rík-
isstofnanir og ríkisfyrirtæki mæti þörf fyrir
hækkanir á gjöldum sínum með hagræðingu og
niðurskurði í stað þess að skvetta olíu á verð-
bólgubálið og auka enn útgjöld fyrirtækja og
heimila.
Hér er aðeins stiklað á stóru í upptalningu
þeirra verkefna sem við okkur blasa. Úrlausn
þeirra þolir enga bið. Að öðrum kosti dýpkar
kreppan og verður illviðráðanleg. Í mínum huga
er enginn vafi á því að með samstilltu átaki mun
íslenska þjóðin sigrast á þessum vanda. Við eig-
um gnótt tækifæra, ríkulegar auðlindir og mann-
auð. Engin ástæða er því til að örvænta þegar
horft er til framtíðar. Því fyrr sem við ráðum
fram úr okkar brýnasta vanda, þeim mun fyrr
náum við vopnum okkar á ný.
Eftir Þorstein Víglundsson » Fjárskortur í hagkerfinu er
alger og hefur raunar verið
um nokkurt skeið.
Þorsteinn Víglundsson
Höfundur er varaformaður Samtaka
iðnaðarins og forstjóri BM Vallár.
Gleymum ekki verkefnum dagsins
BLOG.IS
Ómar Valdimarsson | 12. janúar
Í þágu flokks
en ekki þjóðar
Hugmyndin um að efna til
þjóðaratkvæðagreiðslu
um hvort eigi að ræða við
Evrópusambandið er
della. Hún er ekki sett
fram með hagsmuni þjóð-
arinnar í huga, heldur flokkakerfisins -
og þá fyrst og fremst Sjálfstæðisflokks-
ins. Hugmyndin er sem sagt sett fram til
að koma í veg fyrir klofning í stjórn-
málaflokki sem ekki getur horfst í augu
við nútímann, hvað þá framtíðina.
Um hvað ætti svosem að kjósa í þess-
ari fyrirfram þjóðaratkvæðagreiðslu?
Hversu margir eiga að vera í viðræðu-
nefndinni sem fer til Brussel? Á hvaða
hóteli þeir eiga að búa?
Hvers vegna ekki að ganga hreint til
verks, senda hóp sérfræðinga til Brussel
til að gera rækilega úttekt á því sem
kann að vera í boði, láta þá svo koma
heim með niðurstöðuna og leggja skýra
valkosti fyrir þjóðina?
Meira: umbiroy.blog.is