Morgunblaðið - 23.03.2009, Blaðsíða 14

Gátu fengið lán frá bankanum
Auk þessa kemur fram í fundargerð einkavæðingarn-
endar frá 12. desember 2002 að S-hópurinn fékk heimild
nefndarinnar til að fjármagna kaupin á Búnaðarbank-
anum „að mjög takmörkuðu leyti“ með lánum frá Bún-
aðarbankanum sjálfum. Sú takmörkun var ekki skýrð
frekar í fundargerðinni.
S-HÓPURINN greiddi
samtals 11,4 milljarða
króna fyrir 45,8 prósenta
hlut í Búnaðarbankanum
samkvæmt ríkisreikningi.
Egla hf. eignaðist alls 71,2
prósent af þeim hlut sem S-
hópurinn keypti.
Morgunblaðið hefur undir
höndum lánsloforð, dagsett
31. janúar 2003, þar sem
Landsbankinn, sem þá var
enn undir stjórn ríkisins,
heitir að lána Eglu fyrir hluta
kaupverðsins. Lánsloforðið
er gefið út tveimur vikum eft-
ir að kaupsamningur milli rík-
isins og S-hópsins var undir-
ritaður.
Í því kemur fram að Lands-
bankinn skuldbindi sig „til
þess að lána EGLU fjármagn
sem tekur til 35% af kaupverð-
inu [...] þ.e. þann hluta kaup-
verðsins sem í hlut EGLU
kemur að greiða.“
Öll bréfin lögð að veði
Lánssamningur, byggður á
ofangreindu loforði, var síðan
gerður 18. mars 2003. Hand-
veðslýsing vegna hans er dag-
sett daginn eftir, 19. mars.
Samkvæmt henni lagði Egla öll bréf sín í Búnaðar-
bankanum, að andvirði 8,3 milljarða króna miðað við
kaupverð félagsins, að veði fyrir láni frá Landsbank-
anum.
Í skjalasafni einkavæðingarnefndar voru engin önnur
skjöl um hvernig afgangur kaupverðsins var fjármagn-
aður né skjöl til staðfestingar þess að Hauck & Aufhau-
ser hafi í reynd greitt fé inn í íslenskt hagkerfi.
Eignarhluturinn sem
handveð fyrir láni
 Landsbanki Íslands lánaði Eglu fyrir hluta kaupverðsins
14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. MARS 2009
Einkavæðing bankanna
arinnar að þau yrðu seld á markaði
og þá væntanlega næsta vor.“ Þar
með fengu S-hópsmenn upplýsingar
um hvenær ætti að selja þau bréf
sem eftir voru, á undan öllum öðrum.
Þau voru á endanum seld 7. mars
2003, fimm mánuðum síðar.
Krosseignatengsl vandamál
Fyrsti formlegi viðræðufundur við
S-hópinn var haldinn 11. nóvember
2002.
Fjórum dögum síðar var skrifað
undir samkomulag (Head Of Agree-
ment) um kaupin. Þá um morguninn
fundaði einkavæðingarnefnd um ein-
stök atriði þess samkomulags. Sér-
staklega var rætt um verðhugmyndir
og eignatengsl innan S-hópsins. Í
fundargerð kemur fram að starfs-
menn nefndarinnar hefðu „verið í
sambandi við JS [innsk. blaðam. Jón
Sveinsson] vegna HOA sem hafði
verið fylgjandi því að gera tillögu til
ráðherranefndar um einkavæðingu
sem byggði á drögunum.“ Sam-
kvæmt heimildum Morgunblaðsins
ríkti engin sérstök gleði á meðal
stjórnenda Búnaðarbankans með
hina væntanlega eigendur. Sérstak-
lega átti það við Árna Tómasson, sem
þá var annar bankastjóra bankans.
Yfirtökuskylda stofnast
Miklar hræringar voru á íslenska
hlutabréfamarkaði eftir að sam-
komulagið var undirritað, sér í lagi
með bréf í Búnaðarbanka.
Kauphöll Íslands sendi einkavæð-
ingarnefnd bréf í lok nóvember þar
sem fram kom að hugsanlega hafi
skapast yfirtökuskylda í Búnaðar-
bankanum. Orðrétt segir að eftir
hræringar síðustu daga væri komin
„upp sú staða að Norvik ehf. er eig-
andi 22,53% hlutar í Keri hf., en for-
svarsmaður Norvíkur er Jón Helgi
Guðmundsson, stjórnarmaður í Bún-
aðarbankanum.“ Ker var einn af að-
aleigendum Eglu, stærsta aðila S-
hópsins. Eftir því sem Kauphöllin
komst næst voru „Jón Helgi og að-
ilar tengdir honum, það er Hannes
Smárason [innsk. blaðam. þáverandi
tengdasonur Jóns Helga] og Þórður
Magnússon, í forsvari fyrir félög sem
eiga stóra hluti í Búnaðarbankanum.
Um var að ræða fjögur félög sem
áttu samtals 8,65 prósent í bankan-
um. Síðar í bréfi Kauphallarinnar
sagði að „ef hlutur þessara félaga er
lagður við þann hlut sem ríkissjóður
fyrirhugar að selja[...]er ljóst að yf-
irtökuskylda stofnast.“ Þessu til við-
bótar var bent á að í nýlegri tilkynn-
ingu til Kauphallar frá Keri hefði
komið fram að „Hannes Smárason
hafi á hluthafafundi ... verið kosinn í
stjórn félagsins.“
Einkavæðingarnefnd ákvað hins
að bréfið krefðist ekki viðbragða af
sinni hálfu „heldur væri meira sent í
upplýsingaskyni.“
Bankinn að fjármagna kaupin
PriceWaterhouseCooper var
fengið til að vinna áreiðanleikakönn-
un á Búnaðarbanka á fyrstu vikum
desembermánaðar 2002.
Á fundi einkavæðingarnefndar
þann 12. desember leituðu starfs-
menn einkavæðingarnefndar eftir
afstöðu nefndarmanna „til ákveð-
inna atriða, m.a. hvort heimila ætti
að einhverju leyti að kaupin yrðu
fjármögnuð af bankanum sjálfum.
Nefndarmenn voru sammála um að
tekið yrði fyrir slíkt í samningum
nema að mjög takmörkuðu leyti sem
skýrðist af því að BÍ [Búnaðarbank-
inn] var viðskiptabanki nokkurra
fyrirtækja sem standa að kaupun-
um.“ Með þessu var ljóst að S-hópn-
um var að takmörkuðu leyti gert
kleift að fjármagna kaupin á Bún-
aðarbankanum með lánum frá Bún-
aðarbankanum. Þá var bókað í fund-
argerð að gert væri ráð fyrir því að
„aðild Soc.Gen yrði staðfest morg-
uninn eftir.“
Rætt um að hætta við
Í stað þess að Societe General
staðfesti aðild sína daginn eftir þá
var greint frá því að erlendi aðilinn í
S-hópnum myndi ekki tilkynna um
hver hann væri fyrr en skrifað væri
undir kaupsamninginn. Á fundi sín-
um þennan dag, 13. desember, ræddi
einkavæðingarnefnd um hvernig
ætti að bregðast við þessari beiðni. Í
fundargerð er bókað að „nefndin
taldi nauðsynlegt að vita hverjir
væru væntanlegir fjárfestar m.t.t.
markmiða ríkisins með sölunni.“
Greinilegt var á viðbrögðunum að
þessi afstaða kom nefndarmönnum í
opna skjöldu og samkvæmt fundar-
gerðinni var meðal annars rætt um
hvort hætta ætti við ferlið. Baldur
Guðlaugsson taldi þrjá kosti í stöð-
unni: að samþykkja beiðnina um
nafnleynd, að hætta við ferlið eða að
samþykkja að setja erlenda aðilann
út en að „gera hinum kleift að selja
hluta til erlendra fjármálastofnana
síðar.“ Ef síðasti kosturinn hefði ver-
ið valinn þá hefði ein grunnforsend-
an fyrir því að velja S-hópinn til við-
ræðna, aðkoma erlendrar
fjármálastofnunar, verið brostin.
Leiðirnar þrjár sem Baldur tiltók
voru ræddar og að lokum var bókað
að nefndarmenn teldu það mikilvægt
að „halda erlendri þátttöku inni til að
styrkja hópinn.“
Niðurstaðan varð síðan sú að
matsaðilinn HSBC myndi fá að vita
um hverja væri að ræða og að ráð-
gjafinn myndi síðan skýra nefndinni
frá því hvernig honum litist á, án
þess að tilgreina hver hin erlenda
fjármálastofnun væri.
Ekki haldinn fundur í 24 daga
Ef gengið er út frá því að Morg-
unblaðinu hafi verið afhent öll þau
gögn sem blaðið falaðist eftir þá var
næsti fundur einkavæðingarnefndar
ekki haldinn fyrr en 6. janúar, 24
dögum síðar og tíu dögum áður en
endanlega var gengið frá kaupsamn-
ingi. Þar sagði Ólafur Davíðsson frá
samtali sínu við Ólaf Ólafsson, fyr-
irliða S-hópsins, þar sem fram hafði
komið að „samningar við erlenda
fjármálastofnun væru langt komnir
og að vilji stæði til þess að klára
samninga sem fyrst. Ráðgjafar frá
Soc. Gen. væru á leið til landsins og
stefnt væri að því að fara í gegnum
samninga innan S-hópsins fyrir
næstu helgi.“ Næstu daga funduðu
fulltrúar nefndarinnar og S-hópsins
daglega.
Þann 9. janúar mætti Edward
Williams frá HSBC á fund einka-
væðingarnefndar til að fara yfir
stöðuna varðandi erlendu fjármála-
stofnunina sem átti að vera aðili að
S-hópnum. Williams sagðist telja
viðkomandi banka „góðan fjárfesti
og vel ásættanlegan fyrir íslensk
stjórnvöld. Óveruleg tengsl væru
milli bankans og annarra aðila í hlut-
hafahópnum. Einhver samlegðar-
áhrif væru á milli bankans og Bún-
aðarbankans.“ Samkvæmt
heimildum Morgunblaðsins var
nefndarmönnum í fyrsta sinn sagt á
þessum fundi að erlendi fjárfestirinn
væri þýski einkabankinn Hauck &
Aufhauser.
Seldur á 11,4 milljarða króna
Íslenska ríkið og S-hópurinn
skrifuðu síðan undir samning um
kaup þess síðarnefnda á 45,8 pró-
senta hlut ríkisins viku síðar, þann
16. janúar. Í bókhaldi ríkisins var
söluandvirðið bókfært á 11,4 millj-
arða króna. Samhliða því að skrifa
undir kaupsamninginn þá gerðu að-
ilar S-hópsins með sér hluthafasam-
komulag um meðferð hlutafjárins.
Samkvæmt því skuldbundu allir að-
ilar hópsins sig til þess að selja ekki
hluti sína í Búnaðarbankanum öðr-
um en hinum aðilum S-hópsins í 21
mánuð frá undirritun. Auk þess var
kveðið á um samvinnuskyldu og tek-
ið fram að „á aðalfundum/hluthafa-
fundum í BÍ [Búnaðarbankanum]
skulu samningsaðilar beita atkvæð-
isrétti með samræmdum hætti í
samræmi við hlutverk sitt sem kjöl-
festufjárfestar. Ef til ágreinings
kemur um beitingu atkvæðisrétt-
ar ... skulu þeir sem halda á stærri
eignarhluta atkvæða í BÍ ráða ferð-
inni og fá umboð frá minnihlutanum
til að fara með atkvæði þeirra.“ Með
því voru ráðandi öfl innan Eglu,
stærsta aðila S-hópsins, komin í lyk-
ilstöðu við stjórnun Búnaðarbank-
ans.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Búnaðarbankinn Ráðherrarnir vildu að kjölfestuhlutur í honum yrði aug-
lýstur samhliða sölu á slíkum hlut í Landsbankanum.
S-hópurinn tók nokkrum breytingum á meðan á söluferli Bún-
aðarbankans stóð. Upprunalega samanstóð hann af eignarhaldsfélag-
inu Andvöku, Fiskiðjunni Skagfirðingi, Kaupfélagi Skagfirðinga,
Samskipum, Keri hf, Samvinnulífeyrissjóðnum og eignarhaldsfélag-
inu Samvinnutryggingum, sem síðar varð að Gift. Allt fé Giftar átti að
vera í eigu fyrrverandi tryggingataka hjá Samvinnutryggingum og
stóð til að slíta félaginu til að hægt væri að greiða þeim út. Á meðan
var fjárfest fyrir féð, meðal annars í Kaupþingi, og í nóvember 2008
var tilkynnt að allt eigið fé félagsins væri uppurið og ekkert lengur til
að skipta milli rétthafa í Samvinnutryggingum.
Breyttist í lok október
Í lok október hafði hópurinn tekið nokkrum breytingum. Hinn nýi
S-hópur innihélt þá Societe General „eða annan alþjóðlegan fjárfesti“
(25-30 prósent),VÍS (20-25 prósent), Ker hf. (20-25 prósent), eign-
arhaldsfélagið Samvinnutryggingar (5-10 prósent), Kaupfélag Skag-
firðinga (0-5 prósent), Samvinnulífeyrissjóðinn (0-5 prósent) og eign-
arhaldsfélagið Andvöku (0-5 prósent).
Þann 14. nóvember stofnaði svo lögmaður S-hópsins, Kristinn Hall-
grímsson, einkahlutafélagið Eglu. Tilgangur félagsins var eignarhald
á hlutum í Búnaðarbankanum. Daginn eftir var síðan skrifað undir
samkomulag um kaupin við S-hópinn með Eglu í broddi fylkingar.
Hinn endanlegi hópur
Þegar kaupsamningurinn var undirritaður 16. janúar 2003 hafði S-
hópurinn loks tekið á sig endanlega mynd. Ráðandi aðili með 71,2
prósenta hlut í hópnum var Egla hf. Eigendur Eglu voru sagðir vera
þýski bankinn Hauck & Aufhauser (50 prósent), Ker (49,5 prósent) og
VÍS (0,5 prósent).
Aðrir þátttakendur í endanlegri útgáfu S-hópsins voru eign-
arhaldsfélagið Samvinnutyggingar með 7,6 prósent, Samvinnutrygg-
ingar með 8,5 prósent og auk þess átti VÍS beint 12,7 prósent fyrir ut-
an aðkomu sína að Eglu.
Samsetning S-hópsins
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Skrifað undir Ólafur Ólafsson og Peter Gatti ásamt ráðherrum.