Morgunblaðið - 23.03.2009, Blaðsíða 12

Tímalína
5. júlí 2002: Einkavæðingar-
nefnd ákveður að selja 20
prósenta hlut í Búnaðarbankan-
um í september 2002.
8. júlí: Skýrt frá vilja viðskipta-
ráðherra um að það eigi að
selja kjölfestuhlut í Búnaðar-
bankanum í andstöðu við
afstöðu einkavæðingarnefndar.
10. júlí: Auglýst eftir áhuga-
sömum kaupendum.
25. júlí: S-hópurinn skilar inn
tilkynningu um áhuga á öðrum
hvorum bankanum, þó helst
Búnaðarbankanum,
10. september: Tilkynnt
að Samson hafi verið valinn
í einkaviðræður um kaup á
kjölfestuhlut í Landsbankanum.
13. september:
Einkavæðingarnefnd heldur
fund og ræðir um að hefja
ferli til að selja hlut ríkisins í
Búnaðarbankanum.
19. október:
Tilkynnt að rætt verði við
Kaldbak og S-hópinn um kaup
á Búnaðarbankanum.
22. október:
Project Bunbury, verkefni um
söluferli á Búnaðarbanka, lagt
fram.
23. október:
Einkavæðingarnefnd sendir
S-hópnum og Kaldbaki bréf
þar sem nánari grein er gerð
fyrir söluferlinu á Búnaðar-
bankanum.
4. nóvember:
Einkavæðingarnefnd ákveður
að ganga til samninga við S-
hópinn. Sama dag berst póstur
frá Societe General þar sem
stendur að annaðhvort bankinn
sjálfur eða norrænn banki verði
líklega með í S-hópnum.
11. nóvember:
Fyrsti formlegi viðræðufundur-
inn haldinn.
15. nóvember:
Skrifað undir samkomulag
um að selja S-hópnum 45,8
prósenta hlut í Búnaðarbank-
anum.
13. desember:
Einkavæðingarnefnd tilkynnt
að erlenda fjármálastofnunin
í S-hópnum vilji ekki gefa sig
fram fyrr en við undirritun
kaupsamnings. Rætt um að
hætta mögulega við ferlið.
6. janúar 2003:
Einkavæðingarnefnd tilkynnt
að samningaviðræður við
erlendu fjármálastofnunina séu
á lokastigi.
9. janúar:
Nefndin fær í fyrsta sinn að
vita að erlendi aðilinn sé
þýski einkabankinn Hauck &
Aufhauser.
16. janúar:
Formlegur kaupsamningur
undirritaður. Kaupverðið er
11,4 milljarðar króna.
Mars:
Tilkynnt um sameiningar-
viðræður milli Búnaðarbanka
og Kaupþings.
12. apríl:
Bankarnir tveir sameinast
undir nafninu Kaupþing
Búnaðarbanki. Sigurður
Einarsson verður starfandi
stjórnarformaður og Hreiðar
Már Sigurðsson forstjóri. Helstu
eigendur verða Ólafur Ólafsson
og Bakkabræðurnir Lýður og
Ágúst Guðmundssynir.
9. október:
Fjármálaeftirlitið tekur yfir
Kaupþing, skiptir bankanum
upp í nýjan og gamla banka
og eignarhlutur allra hluthafa
verður að engu
Búnaðarbankanum
 S-hópurinn eignaðist kjölfestuhlut í
Búnaðarbanka í janúar 2003  Sölunni
var ýtt af stað af Framsóknarflokknum
skyldi seldur með sama hætti og
Landsbankinn, sem skyldi þó seldur
á undan. Ágústmánuður ársins 2002
var enda að mestu undirlagður í sölu
á Landsbankanum til Samson. Stein-
grímur Ari sagði sig síðan úr einka-
væðingarnefndinni 10. september,
líkt og sagt var frá í Morgunblaðinu í
gær, og Baldur Guðlaugsson, ráðu-
neytisstjóri í fjármálaráðuneytinu,
tók sæti hans.
Boltinn rúllar að nýju
Á fundi þann 13. september, fjór-
um dögum eftir að Samson hafði ver-
ið valinn til að eiga Landsbankann,
hófst umræða um að „hefja ferli í
undirbúningi sölu á Búnaðarbankan-
um.“ Þar sem hlutir í báðum bönk-
unum höfðu verið auglýstir til sölu á
Um skemmri skírn að ræða
Ljóst var að þessi kúvending fór
misjafnlega í nefndarmenn og alls
engin eining var um hana. Stein-
grímur Ari gagnrýndi breytinguna
og Ólafur Davíðsson, formaður
nefndarinnar, tók undir með honum,
en þeir voru fulltrúar sjálfstæðisráð-
herranna í einkavæðingarnefndinni.
Ólafur sagðist hafa „áhyggjur af því
að gagnvart Búnaðarbanka væri um
skemmri skírn að ræða.“ Jón Sveins-
son svaraði því þá til að verið væri að
hefja nýtt ferli í tilviki beggja bank-
anna, ekki bara Búnaðarbankans.
Þó var ákveðið „að halda umræðu
um málið áfram á næsta fundi eftir
að ráðherrar hefðu fjallað nánar um
málið.“ Niðurstaða ráðherranna var
hins vegar skýr, Búnaðarbankinn
FRÉTTASKÝRING
Eftir Þórð Snæ Júlíusson
thordur@mbl.is
FORMLEGUR söluferill Búnaðar-
bankans hófst um leið og Lands-
bankans, með auglýsingu þann 10.
júlí 2002. Ákvörðunin átti sér þó
skamman aðdraganda, því ekki hafði
staðið til að selja kjölfestuhlut í
bankanum áður en Samson-hópur-
inn lýsti yfir áhuga á að kaupa
Landsbankann, líkt og sagt var frá í
Morgunblaðinu í gær. Heimildir
Morgunblaðsins herma að þar hafi
pólitísk afstaða ráðið ríkjum. Sam-
son-menn höfðu sóst eftir kaupum á
Landsbankanum með því að setja sig
í samband við Davíð Oddsson og
senda í kjölfarið bréf þess efnis til
einkavæðingarnefndar. Það var póli-
tískur vilji fyrir því að þeir eignuðust
bankann inni í Sjálfstæðisflokknum.
Því vildi baklandið í Framsóknar-
flokknum að Búnaðarbankinn færi
til aðila tengdra hinum ríkisstjórn-
arflokknum og farið var af stað við
að koma slíkum hópi saman.
Salan of flókið mál
Það sést bersýnilega á fundar-
gerðum framkvæmdanefndar um
einkavæðingu (hér eftir einkavæð-
ingarnefnd) að stefnan varðandi
Búnaðarbankann tók skjótum breyt-
ingum dagana áður en bankinn var
auglýstur til sölu.
Einkavæðingarnefndin tók málið
fyrst upp að nýju á fundi þann 5. júlí.
Þar veltu fundarmenn fyrir sér „í
hvaða röð ætti að nálgast sölu á
Landsbanka og Búnaðarbanka.“
Steingrímur Ari Arason, fulltrúi
fjármálaráðherra í nefndinni, velti
þá upp þeirri spurningu hvort sala á
Búnaðarbankanum á þessum tíma-
punkti væri ekki „of flókið mál.“ Jón
Sveinsson, fulltrúi utanríkisráð-
herra, taldi hins vegar að „svipuð
sjónarmið ættu við um sölu á Bún-
aðarbankanum.“
Nefndarmenn urðu að endingu
sammála um að klára sölu til kjöl-
festufjárfestis í Landbankanum sem
allra fyrst og síðan yrðu seld „20% í
Búnaðarbankanum í septem-
ber ... og þá yrði hafist handa við
sölu til kjölfestufjárfestis í Búnaðar-
bankanum.“ Þar sem ríkið átti á
þessum tíma um 55 prósenta hlut í
Búnaðarbanka var ljóst að ekki stóð
til að selja jafn stóran hlut og á end-
anum var seldur til S-hópsins á þess-
um tíma, fimm dögum áður en aug-
lýsingin birtist.
Stefnan breytist skyndilega
Þremur dögum síðar, þann 8. júlí,
hittist nefndin að nýju. Þar greindi
Jón Sveinsson frá því að „vilji við-
skiptaráðherra stæði til þess að aug-
lýsa báða bankana í einu. Hvað eign-
arhluta varðaði væri verið að tala um
25-33% í fyrsta áfanga með kauprétti
síðar.“
Þarna sendi Valgerður Sverris-
dóttir viðskiptaráðherra skýr skila-
boð um að það væri vilji ráðherranna
að fara gegn þeirri niðurstöðu sem
nefndarmenn höfðu komið sér sam-
an um nokkrum dögum áður. Nú átti
að selja að minnsta kosti fjórðung í
bankanum og veita viðkomandi
kauprétt á stórum hluta til viðbótar.
Með þessu var ferlið við sölu Bún-
aðarbankans samræmt við Lands-
bankaferlið, þó það væri nánast ekk-
ert undirbúið. Í svari
Ríkisendurskoðunar við fyrir-
spurnum fjárlaganefndar Alþingis
frá júní 2005 um einkavæðingarferli
Búnaðarbankans er þessi afstaða
staðfest, en þar kemur fram að
„frumákvörðun um sölu á BÍ hafi
verið tekin af ráðherranefndinni í
júlí 2002.“
12
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. MARS 2009
Einkavæðing bankanna
Í mati breska bankans HSBC á
bjóðendum í hlut ríkisins í Búnað-
arbankanum, S-hópnum og Kald-
bak, var þáttum sem tillit var tekið
til fækkað frá matinu á bjóðendum í
Landsbankann. Í stað þess að fyr-
irvarar væru reiknaðir inn í loka-
mat var vægi fjárhagslegrar stöðu
og verðs aukið og matsþáttum því
fækkað í fjóra.
Áttu hæsta tilboðið
Fjárhagsleg staða bjóðenda var
nú talin mikilvægasti þátturinn.
HSBC rökstuddi það með því að
góð fjárhagsleg staða mögulegs
kaupanda réði úrslitum varðandi
mat á kjölfestufjárfesti í „þjóðhags-
lega mikilvægri fjármálastofnun.“
Í mati sínu á stöðu S-hópsins tók
HSBC fram að hann hefði áhyggjur
af miklum krosseignatengslum
milli þeirra sem komu að fjárfest-
ingarhópnum því það gerði bank-
anum erfitt fyrir að meta raunveru-
lega stöðu hans. Þá var ráðandi
þáttur í mati á fjármögnun kaup-
anna í Búnaðarbankanum aðkoma
Societe General að verkefninu.
S-hópurinn átti hins vegar hærra
tilboðið, en hópurinn bauð á bilinu
4,2 til 4,7 krónur á hvern hlut sem
stefnt var að því að kaupa. Kalda-
bakur bauð hins vegar á bilinu 4,1
til 4,5 krónur fyrir hvern hlut og
báðir bjóðendurnir settu þann fyr-
irvara að áreiðanleikakönnun á
Búnaðarbankanum gæti breytt
verðtilboðum þeirra.
HSBC hafði áhyggjur af
framtíðarsýn S-hópsins
Greinilegt er að HSBC hafði
áhyggjur af framtíðarsýn S-hóps-
ins. Í mati bankans kemur fram að
„stjórnendur [innsk. blaðam. Bún-
aðarbankans] hafa lýst yfir áhyggj-
um af mögulegum hagsmuna-
árekstrum: hafa áhyggjur af því að
B [Búnaðarbankinn] verði talinn
vera mjög nátengdur S-hópnum og
pólitískum samböndum hans sem
muni gera varðveislu viðskiptavina
og öflun nýrra viðskiptavina mun
erfiðari.“
Þá kom einnig fram að þeir aðilar
sem mynduðu S-hópinn höfðu verið
í miklum lánaviðskiptum við Bún-
aðarbankann. Samtals námu lán til
þeirra 4,3 milljörðum króna, eða 2,9
prósentum af heildarútlánum
bankans um mitt ár 2002.
Við mat á þekkingu og reynslu S-
hópsins var sérstaklega tekið tillit
til aðkomu Societe General eða
annarrar erlendrar fjármálastofn-
unar og þess tengslanets sem
myndi fylgja slíkri aðkomu. Þá var
hópnum talið til tekna að vera
stærsti eigandi VÍS.
Niðurstaða HSBC
HSBC komst að endingu að því
að S-hópurinn væri líklegastur til
þess að uppfylla þau markmið sem
einkavæðingarnefnd hafði sett sér
með sölu á bankanum. Sú niður-
staða var rökstudd með aðkomu
Societe General eða annarrar er-
lendrar fjármálastofnunar að til-
boðinu, að S-hópurinn hefði boðið
hæsta verðið og að samsetning
hópsins lægi skýr fyrir. Hins vegar
mælti HSBC með því að einkavæð-
ingarnefnd myndi einungis bjóða S-
hópnum til einkaviðræðna „á
grundvelli þátttöku alþjóðlegrar
fjármálastofnunar og að einkavæð-
ingarnefnd myndi verða treg til að
framlengja þær einkaviðræður
fram yfir 15. nóvember, ef ske
kynni að á því stigi telji einkavæð-
ingarnefnd að Societe General eða
annar alþjóðlegur fjárfestir séu
ólíklegir til að taka verulegan hluta
í bjóðandahópnum.“ Þann 15. nóv-
ember lá ekkert fyrir um þátttöku
erlends fjárfestis og einkavæðing-
arnefnd vissi ekki fyrr en 9. janúar
2003, viku áður en kaupsamningur
var undirritaður, að um Hauck &
Aufhauser var að ræða.
Áhyggjur af pólitískum tengslum
Mat á tilboðum í kjölfestuhlut
í Búnaðarbanka Íslands
Fjárhagsleg Þekking
Bjóðendur staða Verðtilboð Framtíðarsýn og reynsla Alls
(Hámark) 30% 25% 25% 20% 100%
S-hópur 17 19 16-20 14-18 66-74
Kaldbakur 17 14 18 15 64