Morgunblaðið - 23.03.2009, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. MARS 2009
Ísbjörn? Nei, þetta er hundur, stór að vísu, miðað við hundinn sem fyrir utan grindina stendur. Sá horfir lotningarfullur á þann stóra, en báðir voru þeir á hundasýningu í Garðheimum um helgina.
Golli
Marta B. Helgadóttir | 22. mars
Enginn skýr valkostur
Þeim Íslendingum sem
hafa gert upp hug sinn og
vilja setja atkvæði sitt í
næstu kosningum á að Ís-
land hefji aðildarviðræður
við Evrópusambandið
stendur enginn skýr val-
kostur til boða.
Eini stjórnmálaleiðtoginn sem tjáð hefur
afstöðu sína er Bjarni Benediktsson, Sjálf-
stæðisflokki. Það verður spennandi að
fylgjast með hver verður niðurstaða lands-
fundar sjálfstæðisfólks um næstu helgi.
Ef Samfylking og Vinstri græn fá þannig
niðurstöðu í alþingiskosningum að grund-
völlur verði fyrir áframhaldandi stjórn-
arsamstarfi flokkanna í kjölfar kosninga þá
er nú sem stendur algjörlega óljóst hvert
stefna skal! Það hefur komið skýrt fram að
forystumönnum beggja flokka hugnast
áframhaldandi samstarf. Himinn og haf er
á milli þessara stjórnmálaflokka í Evrópu-
sambandsmálum! Steingrímur J Sigfús-
son nefndi ESB ekki einu orði í ræðu sinni
á landsfundi flokksins sem birt var í fjöl-
miðlum í vikunni. […]
Nýgræðingar í Framsóknarflokknum
hafa tiplað í kringum Evrópuumræðuna
eins og köttur í kringum heitan graut. […]
Önnur enn smærri framboð eiga fátt
eftir annað en að þurrkast út m.a. vegna
afstöðuleysis í þessum málaflokki, ég
nefni sem dæmi Frjálslynda flokkinn sem
mældist með 1,3% fylgi í vikunni.
Meira: http://martasmarta.blog.is
Bjarni Harðarson | 22. mars
Allir um borð
[…] er ekki tilvitnun í Árna
Pál í Samfylkingu eða Val-
gerði Sverrisdóttur heldur
Guðfríði Lilju Grét-
arsdóttur, þingmannsefni
VG. Flokkur hennar sam-
þykkti í dag tillögu sem
gengur nákvæmlega í sömu átt og tillögur
bæði Framsóknar og Samfylkingar, – Ís-
land skal á ESB-hraðlestina. Sú lest hefur
skilað öllum inn – nema Norðmönnum
sem eru tvisvar búnir að segja nei og nú
er talað um að þeir kjósi bara aftur, –
þannig er ESB-lýðræðið. Kosið aftur og
aftur þar til „rétt“ niðurstaða fæst fram.
Steingrímur J. svarar engu í Silfrinu
núna áðan nema að það sé vont að fara í
ESB-kosningar og tapa þeim!!!
Meira: http://bjarnihardar.blog.is
BANKAHRUNIÐ á Íslandi og sú
fjármála- og gjaldeyriskreppa sem
fylgt hefur í kjölfarið hefur sem von
er vakið spurningar um framtíð-
arskipan gjaldeyrismála í landinu.
Margir stjórnmálamenn og hag-
fræðingar tala eins og upptaka evru
muni leysa stóran hluta af vanda-
málum okkar og sé eina rauhæfa
lausnin á núverandi efnahags-
ástandi. Lítið fer fyrir efnislegum
rökum í þessari umræðu og lítið er
talað um þá ókosti sem upptaka evru
hefur í för með sér. Þar sem framtíðarskipan gjald-
eyrismála er ein mikilvægasta ákvörðun í hag-
stjórn næstu ára er mikilvægt að vel sé vandað til
verka og kostir og gallar þeirra möguleika sem til
greina koma séu vegnir og metnir.
Markmið í hagstjórn
Sagt að þeir sem stýra efnahagsmálum þjóðar
vilji ná þremur meginmarkmiðum með efnahags-
stjórn sinni. Í fyrsta lagi vilja þeir hafa yfir stjórn
peningamála að ráða, þannig að þeir geti barist
gegn efnahagssamdrætti eða verðbólgu. Í öðru lagi
vilja þeir hafa stöðugt gengi þannig að fólk og fyr-
irtæki búi við sem minnsta óvissu og í þriðja lagi
vilja þeir að flæði fjármagns og vinnuafls sé sem
frjálsast þannig að efnahagsleg hagkvæmni sem
leiðir af alþjóðlegri verkaskiptingu sé sem mest og
að fólki og fyrirtækjum séu sem minnstar skorður
settar í athöfnum sínum. Oft er talað um að ekki sé
hægt að ná öllum þessum markmiðum í einu. Þann-
ig má segja að Íslendingar hafi reynt að ná mark-
miðum eitt og þrjú en fórnað markmiðinu um stöð-
ugt gengi með því að láta krónuna fljóta. Þessi
stefna hefur raunar verið vinsæl meðal margra
þjóða undanfarna tvo áratugi með misjöfnum ár-
angri. Að taka upp evru væri að fórna markmiðinu
um sjálfstæða peningastjórn til að reyna að ná hin-
um markmiðunum tveimur.
Hagkvæm myntsvæði
Mikið hefur verið skrifað um hagkvæm mynt-
svæði. Til að myntsvæði teljist hagkvæmt þarf það
að uppfylla nokkur skilyrði, s.s. um hreyfanleika
vinnuafls þannig að vinnandi hendur geti flutt frá
svæðum þar sem er samdráttur til þeirra svæða
þar sem er uppgangur. Frelsi í fjármagnsflutn-
ingum, sveigjanleika í verð- og launamyndun og að
til sé tilfærslukerfi sem byggist á sköttum til að
jafna sveiflur innan svæðisins. Bandaríki Norður-
Ameríku er stærsta myntsvæði heims – og upp-
fyllir flest ofangreindra skilyrða, ef frá er talið að
laun eru tregbreytanleg niður á við þar sem annars
staðar. Öflugt tilfærslukerfi í gegnum alrík-
isstjórnina er til staðar. Hvað Evrópu
varðar er sveigjanleiki í launum lítill,
menningarlegur mismunur mikill og
hreyfanleiki vinnuafls lítill. Evrópu-
sambandið er ekki ríki heldur ríkja-
samband og ekki er til staðar til-
færslukerfi sem jafnar aðstæður innan
evrópska myntsvæðisins. Því hefur oft
hefur verið efast um að Evrópa sé
hagkvæmt myntsvæði. Evran er í
raun risastór félagsleg tilraun þar sem
myntsvæði nær yfir landamæri. Þar til
nú hefur efnahagur heimsins verið
nokkuð stöðugur síðan evrunni var
hleypt af stokkunum. Nú fyrst reynir
á þetta samstarf.
Kostir og gallar myntsvæða
Myntsamstarf og stór myntsvæði hafa ýmsa
óumdeilda kosti. Stærri hluti viðskipta er innan
myntsvæðisins og gengissveiflur hafa því minni
áhrif. Viðskiptakostnaður minnkar og öflugur
Seðlabanki er til staðar. Menn hafa mjög litið til
þessara kosta í umræðunni um valkosti Íslendinga
í gjaldeyrismálum. Ókostir eru líka til staðar, ekki
síst fyrir smáríki eins og Ísland með tiltölulega ein-
hæft atvinnulíf. Lítið fer fyrir mati á kostnaðinum
við inngöngu í slíkt myntsamstarf.
Stærsti gallinn við evrópska myntsamstarfið er
að einstök ríki glata möguleikanum á sjálfstæðri
gjaldeyris- og peningamálastjórnun og þar með
möguleikanum á að bregðast við utanaðkomandi
áföllum. Á hinu sameinginlega Evrópska mynt-
svæði er peningamálum stýrt í samræmi við þarfir
stærstu ríkjanna, einkum Þýskalands og Frakk-
lands. Ekkert tillit er tekið til efnahagsþróunar í
minni ríkjum og jafnvel ekki í stórum ríkjum eins
og Spáni og Ítalíu. Það er því ljóst að pen-
ingastefnan myndi í engu taka mið af þróuninni í
smáríki eins og Íslandi. Atvinnulíf á Íslandi er tals-
vert frábrugðið atvinnulífi stærstu landanna í
Evrulandi og fylgni hagsveiflunnar hér og á evru-
svæðinu er lítil.
Þrátt fyrir sameiginlegt myntsvæði kann eftir
sem áður að vera talsverður munur á hagvexti milli
landa svæðisins og þar með á launaþróun, verð-
bólgu og breytingum á eignaverði, til dæmis vegna
þess að sameiginleg peningamálastjórn á misvel
við ríkin. Þetta leiðir til þess innan tíðar verður ríki
ósamkeppnishæft vegna hækkandi launakostn-
aðar. Hafi land ekki möguleika til að bregðast við
slíku misvægi með gengisbreytingum verður að-
lögunin að fara fram í gegnum lækkun launa með
tilheyrandi félagslegum og pólitískum erfiðleikum.
Mismunandi samkeppnisstaða
Evrusamstarfinu er stýrt í gegn um svokallaðan
Stöðugleika og vaxtar sáttmála (Stability and
Growth Pact). Þar er er ekki minnst á launakostn-
að. Á síðasta áratug hefur þróunin innan Evru-
lands verið ólík milli ríkja, ekki síst hvað varðar
framleiðni og launakostnað. Þannig var launa-
kostnaður orðinn um 15-25% hærri í ríkjum eins og
Portúgal, Spáni, Ítalíu, Grikklandi og Írlandi en
hann var í Þýskalandi miðað við tölur frá árinu
2007 (sjá http://stats.oecd.org). Augljóst er að sam-
keppnisstaða þessara ríkja er mjög erfið en mörg
þeirra reiða sig mjög á útflutning. Þar sem mögu-
leikinn á að bæta samkeppnisaðstöðuna með geng-
isbreytingum – líkt og Bretland – er ekki lengur til
staðar verður aðlögunin að eiga sér stað í gegnum
vinnumarkaðinn, með lækkun launa. Sagan sýnir
okkur að slík aðlögun gerist á löngum tíma eftir
langvarandi verulegt atvinnuleysi. Hinn kosturinn
er millifærslukerfi í Evrópu líkt og í Bandaríkj-
unum. Ef marka má yfirlýsingar núverandi kansl-
ara Þýskalands er það ekki líklegt á næstunni.
Slíkt væri risaskref í átt að ríki sem forsvarsmenn
Evrópusambandsins hafa þrástagast á að sé ekki
markmiðið. Jan-Claude Trichet aðalbankastjóri
Evrópska seðlabankans hefur raunar sagt að í ljósi
reynslunnar hefði þurft að stýra myntsamstarfinu
með Stöðugleikasáttmála um launaþróun. Slíkt er
þó varla meira en draumórar skriffinns því illa
gengur að stjórna launaþróun innan atvinnugreina
og landa, hvað þá milli landa. Þetta er þó forsenda
fyrir því að evran virki til lengri tíma litið.
Er hægt að yfirgefa evruna?
En geta þessi ríki þá ekki yfirgefið evruna. Ef
marka má skuldatryggingarálög sem nú eru á
skuldum sumra þessara ríkja virðast fjárfestar á
þeirri skoðun. Það er hins vegar hægara sagt en
gert ef ríki er á annað borð komið inn. Þótt það
kosti blóð, svita og tár að vera inni, kann að kosta
enn meira að fara út. Allar skuldir bæði viðkom-
andi ríkis sem og fólks og fyrirtækja eru í evrum.
Upptaka sjálfstæðrar myntar myndi því framkalla
gjaldeyriskreppu samdægurs með skelfilegum af-
leiðingum. Löndin eru því föst þar sem kvalafull
aðlögun í gegnum vinnumarkaðinn með tilheyrandi
félagslegum óróleika virðist eina leiðin. Verði fé-
lagslegur óróleiki of mikill kann samstarfið að
springa eða að þjóðirnar verða neyddar til að taka
upp millifærslukerfi til að bjarga því. Aðeins fram-
tíðin mun leiða það í ljós.
Eftir Kára Arnór Kárason » Þótt það kosti blóð, svita og
tár að vera inni, kann að
kosta enn meira að fara út.
Kári Arnór Kárason
Höfundur er hagfræðingur.
Á að kasta krónunni? BLOG.IS