Morgunblaðið - 30.05.2009, Page 30
30 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. MAÍ 2009
Á ANNAN dag
hvítasunnu verður
Dalai Lama, andlegur
og veraldlegur leiðtogi
Tíbeta og friðarverð-
launahafi, viðstaddur
samkomu í Hallgríms-
kirkju þar sem for-
svarsmenn annarra
trúarbragða á Íslandi
halda sameiginlega
friðar- og kyrrðar-
stund. Þetta er mikill viðburður í
trúarlífi Íslendinga og ástæða til að
fagna því að forystumenn þjóðkirkj-
unnar og helstu trúfélaga á Íslandi
skuli með þessum hætti vilja leggja
áherslu á frið, sátt og samlyndi
hinna ýmsu trúarbragða mannkyns.
Fyrr á þessu ári efndu friðar- og
mannúðarsamtök búddista til um-
ræðufundar í Ráðhúsinu um hvernig
við öll í sameiningu getum gert
heiminn að betri stað. Þar var rætt
um hvernig skapa megi nýtt sam-
félag sem byggist á virðingu fyrir
öðrum, þjónustu við mannkynið,
virðingu fyrir náttúrunni og um-
hverfi mannsins, eflingu jafnréttis og
almennra mannréttinda.
Framlag okkar bahá‘ía til þessa
fundar í Ráðhúsinu kristallaðist í eft-
irfarandi tilvitnun:
„Það sem Drottinn hefur ákvarðað
sem æðsta læknisdóminn og máttug-
asta meðalið til græðingar alls
heimsins er eining allra þjóða hans í
einum allsherjarmálstað, einni sam-
eiginlegri trú.“
Þessi orð eru úr ritum bahá’í-trú-
arinnar. Þetta eru orð Bahá’u’lláh
sem við lítum á sem opinberanda
Guðs fyrir okkar tíma.
Mig langar til að
deila skilningi mínum á
þeim með lesendum
Morgunblaðsins. Ég
held að þau séu upphaf-
ið á þeirri vegferð sem
þessi heimur í upplausn
á fyrir höndum. Ég tel
að þau séu forsenda
þess að hægt sé að
bæta heiminn og gera
hann að stað þar sem
ríkir friður, réttlæti og
gagnkvæmur skiln-
ingur. Virðing fyrir
menningarlegri fjölbreytni. Virðing
fyrir móður jörð og gjöfum hennar.
Það er ekki hægt að græða sár
heimsins og gera hann að betri stað
með því að einblína á velferð eins
lands eða hamingju einnar þjóðar.
Allt mannkynið er eins og einn lík-
ami, ein lífheild. Ef sár opnast á ein-
um stað líkamans þjáist allur lík-
aminn. Að ímynda sér að við sem
þjóð eða kynþáttur getum haft það
gott meðan aðrir hafa það slæmt er
mesta blekking tilverunnar. Það er
líka orsök mestu meinsemdanna í
heiminum: Fátæktar. Fordóma. Arð-
ráns. Ofbeldis. Glæpa. Hver er
lausnin? Mér virðist hún koma fram í
fyrrnefndri tilvitnun: „… eining allra
þjóða heimsins í einum allsherjar-
málstað, einni sameiginlegri trú.“
Með sameiginlegri trú er ekki átt
við „sameinuð trúarbrögð“ eins og
skilja hefði mátt af fyrirsögnum dag-
blaða. Með sameiginlegri trú er átt
við að öll trúarbrögð mannkyns eigi
sér sömu uppsprettu og þess vegna
eigi allt mannkynið sér einn og sama
málstað.
Í þessum allsherjarmálstað við-
urkenna menn að mannkynið er eitt
og trú þess ein. Trúin er eins og
regn sem fellur af himnum í ým-
iskonar keröld. Eitt keraldið gæti
hugsanlega heitið kristindómur.
Annað islam. Þriðja gyðingdómur.
Þessi keröld eru öll ólíkrar gerð-
ar. Þau eru af ýmsum uppruna, úr
mismunandi efni. En það er sama
vatnið í þeim öllum.
Hugsum okkur heim þar sem
menn hafa gleymt sínum gömlu
hleypidómum og hugarfóstrum.
Þeir sjá andlega leiðtoga mannkyns-
ins, Búdda, Móse, Jesú Krist, Mú-
hameð sem ljós frá einni og sömu
sól. Ljósið kann að skína inn um
ýmiskonar glugga, en eiginleiki þess
er að upplýsa, veita birtu, uppljóma
umhverfi mannsins og manninn
sjálfan.
Hvað er að slíkri hugmynd? Hvað
illt gæti hún haft í för með sér?
Hvaða skaða gæti hún valdið?
Myndi hún valda stríði í nafni trúar,
hermdarverkum, hörmungum, sorg
og dauða?
Þvert á móti. Hún myndi opna
augu mannanna fyrir því að þeir eru
ein fjölskylda, ein og sama ættkvísl.
Þeir myndu skilja að þeir bera
ábyrgð hver á öðrum og öllu heims-
samfélaginu með öllu sem því fylgir
fyrir umhverfi okkar, menntun,
jafnrétti, frelsi, einingu og frið.
Dalai Lama og
eining trúarbragða
Eftir Dagbjart
Ágúst
Eðvarðsson
Dagbjartur Ágúst
Eðvarðsson
»… máttugasta með-
alið til græðingar
alls heimsins er eining
allra þjóða hans í einum
allsherjarmálstað, einni
sameiginlegri trú.
Höfundur er nemi og er bahá’í.
Fylgismenn aðildar
að Evrópusambandinu
hafa hrakist úr einu
vígi í annað í rök-
semdafærslum sínum
tengdum landbúnaði
síðustu vikur. Reykja-
víkurbréf Morg-
unblaðsins 24. maí sl.
er gott dæmi um slíkt.
Einnig stefnuræða for-
sætisráðherra rík-
isstjórnar Samfylk-
ingar og Vinstri grænna þar sem
blekkingunni um lægra matvælaverð
við inngöngu í ESB var haldið á lofti.
Ein helstu rök aðildarsinna fyrir
inngöngu er lækkað matvælaverð og
batnandi hagur neytenda. Hins veg-
ar er þess í engu getið að verðlag
matar er í takti við annað verðlag í
landinu. Það er fráleitt að halda því
fram að hér á landi getum við boðið
upp á suður-evrópskt matvælaverð
en haldið íslenskum launum. Betri
mælikvarði er að miða við hversu háu
hlutfalli ráðstöfunartekna Íslend-
ingar verja í matvæli en þar erum við
á svipuðu reki og nágrannaþjóðir
okkar. Íbúar suðlægra þjóða í Evr-
ópu greiða sumar hverjar mun
hærra hlutfall launa sinna til mat-
arkaupa en við Íslendingar – og eru
þó í Evrópusambandinu! Þrátt fyrir
aðild getur aldrei orðið sérstakt verð
á landbúnaðarvörum úr takti við
annað verðlag í landinu.
Fullyrt er að við inngöngu í Evr-
ópusambandið verði landbún-
aðarkerfi okkar bylt til hagsbóta fyr-
ir bændur og að tekinn verði upp
óframleiðslutengdur stuðningur líkt
og ESB hefur gert. Gjarnan er vitn-
að til að vegna væntanlegra samn-
inga Alþjóðaviðskiptastofnunar-
innar, WTO, þá blasi slík breyting
við íslenskum bændum. Um þessi
rök má segja tvennt: Viðræðulota
WTO hófst fyrir mörgum árum. Búið
er að reikna með niðurstöðu hennar í
langan tíma. M.a. hafa samningar um
mjólkurframleiðslu frá árinu 2004 og
sauðfjárrækt frá 2007 endurspeglað
væntanlegar niðurstöður sem ekki
eru enn komnar. Reyndar er ekki
orðin sú niðurstaða sem ætluð var
þegar árið 1990 um niðurfellingu á
útflutningsbótum sem Ísland hefur
fyrir löngu lagt af. Doha-viðræðulot-
an hófst við allt aðrar aðstæður en
eru í heiminum í dag. Þá var offram-
leiðsla en nú stefnir hraðbyri í að
vandi verði að fæða alla jarðarbúa.
Við upphaf viðræðna voru t.d. Kína
og Indland ekki talin stórir leikendur
á sviðinu, en voru í aðalhlutverki
þegar viðræðurnar strönduðu sl.
sumar. Slík hafa hlutverkaskipti orð-
ið. Baráttan innan WTO snýst um að
ríki vilja verja rétt sinn til mat-
vælaframleiðslu til eigin þarfa og
vilja ekki eiga á hættu að kremjast
undir stórveldi eins og
Bandaríkjunum eða
Evrópusambandinu.
Indverjar eru einmitt í
forystu þeirra ríkja sem
vilja verja slík réttindi.
Sú röksemd að breyta
þurfi íslenskri landbún-
aðarstefnu vegna vænt-
anlegrar niðurstöðu
WTO er villuljós og ekki
gild rök fyrir aðild að
ESB. Það er líkt og að
það þurfi að rífa hús
vegna þess að e.t.v. eigi
einhvern tíman að breyta skipulag-
inu. Þegar til breytinga kemur er
farsælla að gera slíkt á íslenskum
forsendum en forsendum ESB.
Annað atriði sem þarf að huga að
er landbúnaðarstefna ESB, CAP.
Landbúnaðarstefna ESB hentar
ekki íslenskum aðstæðum, einfald-
lega vegna hnattlegu landsins. Mark-
viss aftenging stuðnings frá fram-
leiðslu hefur skapað nýja stétt innan
ESB-ríkja, svokallaða „töskubænd-
ur“. Það eru eins konar landgreifar
sem ekkert þurfa að framleiða eða
leggja af mörkum en ganga út með
milljónir úr sjóðum ESB. Stórfyr-
irtæki og alþjóðasamsteypur græða
á tá og fingri með því að sölsa undir
sig landbúnaðarstyrki ESB. Ef ís-
lenskir „fiskikvótaeigendur“ eru sak-
aðir um að arðræna almenning, hvað
kallast þá landbúnaðarstefna ESB í
sama ljósi? Vill einhver svara því?
Reyndar má hugsa sér þá stöðu að
örfáir núverandi íslenskir bændur,
landeigendur fyrst og fremst, hefðu
talsverðar tekjur af slíku kerfi með
því leggja af búskap. Skýrir það
kannski þann mikla áhuga á að
„safna“ bújörðum undanfarin ár?
Stórtækir jarðakaupendur seinni ára
hljóta að hugsa sér gott til glóð-
arinnar. En hverju hinar mörgþús-
und fjölskyldur, sem í dag eru hluti
af íslenskum landbúnaði og vinna
þjónustu- og úrvinnslustörf, eiga að
hafa lífsviðurværi sitt af hefur eng-
inn viljað svara.
Þá er það fagurgalinn um sér-
stakan áhuga og stuðning ESB við
norðlægan landbúnað. Hin gömlu að-
ildarríki ESB halda á sinni hendi
margföldum framlögum til sinna
bænda, umfram nýju aðildarríkin.
Þetta gera þau til að halda aftur af
landbúnaði nýrra aðildarríkja og
verja sinn eigin. En vegna góð-
mennsku sinnar fá Svíar og Finnar
að greiða „norðlægan“ stuðning til
sinna bænda úr eigin vasa, í ofanálag
við greiðslur þeirra til sameiginlegra
sjóða ESB, eftir reglum sem ESB
setur. Slík er góðmennska þeirra.
Þrátt fyrir þetta standa bændur
þeirra ekki jafnfætis við nágranna
sína í gömlu ESB-ríkjunum, sína
helstu keppinauta.
Umræðan um stórkostlega mögu-
leika íslenskra bænda innan ESB er
tilraun til að setja upp leiktjöld.
Leiktjöld sem eiga að gera lítið úr
sjónarmiðum bænda í umræðu um
hina nýju sjálfstæðisbaráttu þjóð-
arinnar. Sjónarmið bænda eru þó
byggð á margra ára rannsóknum og
þátttöku í evrópsku og norrænu
samstarfi samtaka bænda. Þau eru
ekki reist á vonum og væntingum
eins og speglast vel í málflutningi
sem vitnað er til í upphafi grein-
arinnar.
Eftir Harald
Benediktsson
Haraldur
Benediktsson
» Stórfyrirtæki og
alþjóðasamsteypur
græða á tá og fingri
með því að sölsa undir
sig landbúnaðarstyrki
ESB.
Höfundur er formaður
Bændasamtaka Íslands.
Leiktjöld
í ESB-umræðu
um landbúnað LEIKSKÓLAR ogdagforeldrar í
Reykjavík bjóða 7.400
börnum nám og
umönnun á hverjum
degi. Faglegt starf er
með því besta sem
gerist og foreldrar
koma börnum sínum í
leikskóla á öðru ald-
ursári. Þjónusta við
foreldra er fram-
úrskarandi, foreldrar
sýna í þjónustukönnunum að þeir
eru afar ánægðir og yngstu Reyk-
víkingarnir fá menntun og umönn-
un sem þeir búa að til framtíðar.
Vegna nýrrar stöðu í efnahags-
lífinu lagði borgarstjórn strax
áherslu á að verja grunnþjón-
ustuna. Við afgreiðslu fjárhags-
áætlunar í janúar sl. var því ein-
sýnt að standa vörð um
grunnþjónustu leikskóla og dagfor-
eldra, átta stunda vistun, en draga
frekar úr niðurgreiðslum fyrir þá
viðbótarþjónustu sem veitt er.
Þetta er sú tillaga sem talin er vera
minnst íþyngjandi fyrir foreldra.
Fyrsti hálftíminn
hækkar minnst
Gjaldskrá leikskóla Reykjavík-
urborgar fyrir grunnþjónustu, átta
stunda vistun, mun haldast
óbreytt. Áfram verður veittur
100% systkinaafsláttur en Reykja-
víkurborg er eina sveitarfélagið
sem veitir þannig afslátt fyrir
barnmargar fjölskyldur. Allir aðrir
afslættir fyrir einstæða foreldra,
námsmenn og öryrkja haldast
óbreyttir. Fæðisgjald er einnig
óbreytt. Foreldrar í Reykjavík
munu því áfram greiða lægstu leik-
skólagjöld á Íslandi fyrir átta
stunda dvöl eða skemmri í leik-
skóla eða að meðaltali
5-13% af raunkostnaði.
Líklegt er að ein-
hverjir foreldrar þurfi
að kaupa hálftíma um-
fram átta stundir til að
komast til og frá
vinnu. Gjaldskráin
endurspeglar það og
hækkunin því minnst
fyrir þennan hálftíma.
Þannig hækkar gjald-
skráin fyrir þessa for-
eldra aðeins frá 1.077
kr. til 2.598 kr. eftir
stöðu foreldra. Vakin er athygli á
því að alls eru 7.400 börn í leik-
skólum borgarinnar og þar af eru
aðeins tæplega 200 börn, eða
minna en 3%, í 9,5 stunda vistun.
Dvelja rúmlega sjö tíma á dag
Kannaður hefur verið raunveru-
legur dvalartími barna í leikskólum
til samanburðar við þann tíma sem
foreldrar greiða fyrir. Foreldrar
hafa alltaf keypt lengri vist-
unartíma en þeir nýta í raun. Fram
kom í könnun sem gerð var í febr-
úar á þessu ári að þessi munur er
að verða enn meiri. Foreldrar
greiða nú að jafnaði fyrir klukku-
stund lengur en börnin dvelja í
leikskólanum, þ.e. þeir kaupa að
meðaltali 8,4 klst. vistun fyrir börn
sín en daglegur dvalartími þeirra
er að meðaltali 7,14 klst. Foreldrar
eru þannig að kaupa öryggisventil,
tíma umfram það sem nýtt er, að-
eins til öryggis. Mjög kostn-
aðarsamt er fyrir sveitarfélagið að
niðurgreiða þjónustu sem ekki er
nýtt. Sum sveitarfélög hafa kosið
að veita ekki þjónustu eftir að
grunnþjónustu lýkur en borgin vill
fremur bjóða viðbótarþjónustuna
áfram, en hækka kostnaðarhlut-
deild foreldra í staðinn.
Tími ákvarðana
Það standa allir frammi fyrir erf-
iðum ákvörðunum, hvort sem þeir
eru hjá hinu opinbera, í fyr-
irtækjum eða á heimilum. Efna-
hagsástandið þrengir að. Ein-
hverjir hafa gagnrýnt, þó
sérstaklega fulltrúar ríkisstjórn-
arflokkanna í borgarstjórn, að
þessi aðgerð bitni á þeim sem síst
skyldi þrátt fyrir að átta tímarnir
séu lægst verðlagðir á landinu.
Leikskólarnir í Reykjavík taka til
sín um níu milljarða af útsvar-
stekjum Reykvíkinga eða nærri
20%. Til að tryggja að grunnþjón-
usta sé varin verður að skoða allar
mögulegar leiðir og stórir dýrir
málaflokkar geta ekki verið und-
anskildir. Án skýrrar forgangsröð-
unar eða upplýsinga um heildar-
hugsun byrjar ríkisstjórn Íslands
hins vegar á því að leggja álögur á
neyslu allra Íslendinga sem leggj-
ast á barnafjölskyldur ekki síður
en aðra. Álögur sem hafa tvöföld
áhrif enda hækkar vísitalan mjög
við þessar fyrstu skattahækkanir.
Ríkisstjórnin velur að hækka gjöld
og skatta, byrjar á að leggja álögur
áður en skilgreint er hvort hægt sé
að skera burt þjónustu eða umsvif
hjá hinu opinbera. Forgangsröðun
ríkisstjórnarinnar er alls ekki í
þágu þeirra sem minna mega sín.
Eftir Þorbjörgu
Helgu Vigfúsdóttur
Þorbjörg Helga
Vigfúsdóttir
» Foreldrar í Reykja-
vík munu áfram
greiða lægstu leik-
skólagjöld á Íslandi fyr-
ir átta stunda dvöl eða
skemmri í leikskóla eða
að meðaltali 5-13% af
kostnaði.
Höfundur er borgarfulltrúi og
formaður leikskólaráðs.
Grunnþjónustan varin
@
Fréttir
á SMS