Morgunblaðið - 23.07.2009, Blaðsíða 26

26 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. JÚLÍ 2009
ÞAÐ er grundvall-
arsiðferði í viðskiptum
að gera ekki samning
við annan aðila nema
að telja mjög góðar lík-
ur á að hægt verði að
efna samninginn. Þing-
menn þurfa nú að
ákveða hvort þeir geta
staðfest samningsdrög
þau sem liggja fyrir
þinginu um lausn á
Icesave-deilunni. Þetta eru samn-
ingsdrög, því það eru atriði í þessum
samningi af því tagi að hann öðlast
ekki gildi fyrr en Alþingi hefur sam-
þykkt hann. Það er því ekki verið að
vanefna nein loforð hafni Alþingi
þessum drögum og óski eftir því að
samningaviðræðum verði haldið
áfram til þess að finna lausn sem all-
ir málsaðilar geta sætt sig við og
sem góðar líkur eru á að hægt verði
að efna.
Efnahagslíf þjóðarinnar er í veru-
legri hættu á komandi áratugum og
þar með velferðarkerfið, mennta-
stofnanir og menningarlíf staðfesti
Alþingi drögin í núver-
andi formi. Það væri
líka siðferðislega rangt
því það eru verulegar
líkur á því að lýðveldið
vanefni samninginn
síðar á samningstím-
anum verði honum ekki
breytt, m.a. vegna þess
hve íþyngjandi hann er
fyrir þjóðarbúið.
Icesave-samning-
urinn er lausn á póli-
tísku vandamáli vegna
óljósra ákvæða í evr-
ópsku regluverki. Lýðveldið Ísland
féllst á að ganga til samninga þar
sem þjóðin myndi taka á sig veru-
legar fjárhagslegar skuldbindingar
til þess að leysa þetta pólitíska
vandamál. Það verður að teljast afar
ólíklegt að nokkurt annað evrópskt
ríki hefði samþykkt jafn miklar
skuldbindingar á hvern íbúa. Á móti
var það stefna ESB-ríkjanna að tek-
ið yrði tillit til efnahagsaðstæðna á
Íslandi við lausn málsins. Það er
þetta tillit til efnahagsaðstæðna á
Íslandi sem er ekki að finna í núver-
andi samningsdrögum.
Til þess að samningurinn verði
ásættanlegur þarf að:
a) tryggja að Ísland taki ekki á sig
meiri fjárhagslegar skuldbindingar
en kveðið er á um í tilskipun ESB
um lágmarkstryggingu innstæðna:
b) setja inn í hann skýr ákvæði,
sem setja hámark á árlegar
greiðslur vaxta og afborganna mið-
að við tekjur Íslendinga af útflutn-
ingi á vörum og þjónustu á ári
hverju;
c) fá inn í hann ákvæði um að ef
settur verður á fót sam-evrópskur
tryggingasjóður innstæðna, þá fái
Ísland framlag úr honum til þess að
draga úr kostnaði við uppgjör Ice-
save;
d) breyta vaxtakjörum samnings-
ins þannig að þau miðist við fjár-
mögnunarkostnað ríkissjóða Bret-
lands og Hollands, en ríkissjóðir
þessara landa séu ekki að hagnast á
þessari pólitísku lausn á kostnað ís-
lenskra borgara næstu 15 árin.
Hvað síðast nefnda atriðið varðar,
þá er það með öllu óásættanlegt að
Bretar og Hollendingar hagnist á ís-
lenskum skattborgurum með þess-
um samningum. Það er ekki í anda
þeirra viðmiða sem ESB setti fram
að Íslendingar greiði breska og hol-
lenska ríkissjóðunum annað en þann
beina fjármagnskostnað sem þeir
verða fyrir með því að leggja út fyrir
skuldbindingu íslenska inn-
stæðutryggingasjóðsins. M.v. nú-
verandi ávöxtunarkröfu breskra og
hollenskra ríkisskuldabréfa til 10
ára er hagnaðarálagið um 1,7% á lán
í sterlingspundum og rúmlega 2% á
lán í evrum. Með öðrum orðum m.v.
700 milljarða króna höfuðstól þá
mun hvert mannsbarn á Íslandi
greiða á bilinu 250-300 þúsund krón-
ur á næstu 7 árum í vaxtaálag til rík-
issjóða Bretlands og Hollands verði
núverandi samningsdrög samþykkt
– þá eru menn ekki byrjaðir að
borga vaxtakostnaðinn sjálfan eða
inn á höfuðstólinn.
Hið heiðarlega er að íslensk
stjórnvöld geri mótaðilum Íslands í
þessum samningum grein fyrir því
að ekki verði hægt að staðfesta
samninginn óbreyttan. Til þess að
hægt verði að staðfesta hann þurfi
að gera viðeigandi breytingar á efni
hans. Það er einnig mikilvægt að
þessi sjónarmið séu skýrð út fyrir
embættismönnum og fulltrúum
helstu stjórnmálaflokka í Bretlandi
og Hollandi. Það er líka mikilvægt
að sjónarmið Íslendinga komist
skýrt til skila til stjórnmálaleiðtoga í
Þýskalandi, Frakklandi, Svíþjóð,
Noregi og Danmörku. Utanrík-
isþjónustan, ráðherrar og þingmenn
stjórnar og stjórnarandstöðu þurfa
að sameina krafta sína og nýta sér
tengsl sín við stjórnmálamenn í
þessum löndum, helst með beinum
heimsóknum til þeirra. Einnig þarf
að skýra afstöðu okkar vel út fyrir
ESB, AGS og lánshæfismatsfyr-
irtækjunum. Við höfum góðan mál-
stað að verja og eigum að gera það á
skipulegan og yfirvegaðan hátt.
Afgreiðsla Icesave-samningsins
er mun stærra mál en afstaða
manna til tiltekinna stjórn-
málaflokka eða til ríkisstjórn-
arinnar. Menn verða að ná saman
þvert á alla flokka um að ná fram
viðunandi breytingum á samn-
ingnum. Óbreyttur er þessi samn-
ingur mesta ógn við fullveldi Íslands
frá því að lýðveldi var stofnað.
Samningurinn varðar framtíð
barnanna okkar í þessu landi.
Það er siðferðislega rangt
að staðfesta Icesave-drögin
Eftir Erlend
Magnússon »… það með öllu óá-
sættanlegt að Bret-
ar og Hollendingar
hagnist á íslenskum
skattborgurum með
þessum samningum.
Erlendur Magnússon
Höfundur er framkvæmdastjóri.
Í stöðugleikasátt-
málanum er ekki
minnst einu orði á
ferðaþjónustuna.
Samt er það sú at-
vinnugrein sem getur
aflað mestu gjaldeyr-
isteknanna og skapað
flest störfin með
minnsta tilkostn-
aðinum á skemmsta
tímanum. Þeim mun
meira er talað um fjármögnun líf-
eyrissjóða á stórframkvæmdum í
þessum sáttmála ríkisvaldsins og
ýmissa samtaka. Ofuráhersla á
stórframkvæmdir sýnir klassíska
þröngsýni á atvinnulífið. Það er
eins og stjórnvöldum og forsvars-
mönnum atvinnulífsins detti aldrei
annað í hug en veðsetning stein-
steypu til að skapa atvinnu. Samt
er þetta sama fólk alltaf að tala
um að fá auknar gjaldeyristekjur
af erlendum ferðamönnum.
En ferðamenn vaxa ekki á trján-
um. Þá þarf að sækja, ekkert síður
en fiskinn í sjónum. Leiðin til þess
er markaðsstarf erlendis. Und-
arlegt er að ríkisvaldið skuli ekki
minnast einu orði á að auka land-
kynningu til að ná í þessar bráð-
nauðsynlegu gjaldeyristekjur.
Þvert á móti hefur ríkisvaldið rætt
um að skerða þær litlu fjárveit-
ingar sem fara í landkynningu –
og leggja þar að auki nýjan skatt
á alla ferðamenn sem koma til
landsins.
Ferðaþjónustan getur sinnt mun
fleiri erlendum ferðamönnum en
koma hingað til lands. Innviðirnir
eru fyrir hendi, starfsfólkið er fyr-
ir hendi, getan er fyrir hendi. Það
eina sem þarf að gera er að
„sækja“ ferðamennina. Um allan
heim hefur fólk dregið úr ferðalög-
um. Slagurinn um hylli þess hefur
því harðnað og önnur lönd beita
sér af hörku í sínu markaðsstarfi.
Við hverfum í skuggann. Áhugi
ríkisins á komum erlendra ferða-
manna virðist harla lítill. Búið er
að leggja niður markaðsskrifstofur
Ferðamálastofu erlendis í sparnað-
arskyni. Sendiráð Ís-
lands eiga að taka við
þessu starfi, en geng-
ur hægt að ná tökum
á starfinu. Þessu má
líkja við að slátra
mjólkurkúnni og
byrja síðan að ala
kálfinn.
Eins og oftast áður
er það ferðaþjónustan
sjálf sem ber hitann
og þungann af kostn-
aðinum við markaðs-
starfið erlendis, með Icelandair og
Iceland Express í broddi fylk-
ingar. Staðreyndin er hins vegar
sú að mjög margir aðrir njóta
góðs af erlendum ferðamönnum,
ekki síst ríkið. Ekki er nema sjálf-
sagt að það leggi hönd á plóginn
til að fjölga komum ferðamanna
hingað til lands. Slík samvinna
skilar árangri.
Árið 2008 voru gjaldeyristekjur
af hverjum erlendum ferðamanni
um 220 þús. kr. Sama ár voru
gjaldeyristekjur af hverju tonni af
útfluttum fiski um 260 þús. kr.
„Stofnstærð“ erlendra ferðamanna
er þúsund sinnum meiri en fisk-
urinn í sjónum og það er enginn
kvóti á þeim. En það þarf að
sækja á þessi „mið“ með mjög öfl-
ugu markaðsstarfi. Umfram allt er
mikilvægt að stjórnmálamenn átti
sig á því að það er ekkert síður
ábatasamt að fjárfesta í fólki en
steypu. Í leiðinni má afstýra yf-
irvofandi atvinnumissi fjölda
starfsmanna í ferðaþjónustu næsta
haust. Það er sú staðreynd sem
blasir við vegna þess hvað mark-
aðsstarfið er farið að hökta illa.
Vonbrigði með
stöðugleika-
sáttmálann
Eftir Þóri
Garðarsson
Þórir Garðarsson
»Ríkisvaldið hefur
rætt um að skerða
þær litlu fjárveitingar
sem fara í landkynningu
og fara að skattleggja
ferðamenn.
Höfundur er sölu- og markaðstjóri
Iceland Excursions Allrahanda.
EF ÉG byggi á Sel-
fossi þætti mér tvö-
földun Suðurlands-
vegar eflaust
mikilvægustu sam-
göngubætur sem hægt
væri að ráðast í, en á
Akranesi væru þær
vafalaust tvöföldun
Vesturlandsvegar og
afkastameiri Hval-
fjarðargöng. Í Nes-
kaupstað væru ný göng til Eski-
fjarðar eða Seyðisfjarðar mér
líklega hugleiknust en í Djúpavogi
heilsársvegur um Öxi og þannig
mætti lengi telja. Blaðamenn lands-
ins eru flestir búsettir á höfuð-
borgarsvæðinu og þeim virðist
mörgum sem öll hagkvæmnis-, ör-
yggis- og sanngirnissjónarmið hnígi
að því að tvöföldun helstu þjóðvega
út úr borginni sé langbrýnasta
verkefnið í samgöngumálum þjóð-
arinnar og slá þurfi öllum öðrum
framkvæmdum á frest þar til þeim
er lokið. Viðfangsefni í samgöngu-
málum á Íslandi eru hins vegar
mörg og brýn og forgangsröðun
þeirra er langt því frá að vera ein-
falt mál.
Umferðarþunginn á suðvestur-
horni landsins er mikill og ráðast
þarf í framkvæmdir á borð við
Sundabraut og afkastameiri um-
ferðaræðar til og frá höfuðborg-
arsvæðinu. Jafnframt eru helstu
vegir á landsbyggðinni víða mjög
lélegir, fjallaskörð varasöm og brýr
einbreiðar. Þá búa einstakir
byggðakjarnar við afar erfiða ein-
angrun frá næstu nágrönnum sín-
um og nálægum þjónustukjörnum.
Víða hefur því lengi verið beðið eft-
ir úrbótum í vegamálum og margir
binda miklar vonir við sameiginlegt
átak ríkis og fjársterkra aðila á
borð við lífeyrissjóði landsmanna
um atvinnuskapandi vegafram-
kvæmdir um allt land á næstu
misserum.
Hættur leynast víða á þjóðvegum
landsins og stafar öllum vegfar-
endum þannig til dæmis bráð lífs-
hætta af ökuníðingum sem böðlast
fram úr á öfugum vegarhelmingi á
móti þungri umferð, á blindhæðum
og í blindbeygjum, jafnt í rigningu,
myrkri sem hálku.
Engin leið virðist önn-
ur til að verjast þeim
en tvöföldun þjóðvega
og hljóta umferðar-
þyngstu kaflarnir að
njóta þar forgangs.
Einnig stafar fólki víða
mikil hætta af sund-
urgröfnum, signum og
allt of mjóum vegum
þar sem örfáir senti-
metrar skilja milli lífs
og dauða þegar fjöl-
skyldubílar og flutn-
ingabílar mætast á miklum hraða.
Þá er sums staðar á þjóðvegunum
veruleg hætta á grjóthruni og snjó-
flóðum sem feykt geta foreldrum,
frænkum og framhaldsskólanemum
á haf út þegar minnst varir. Flest
verða umferðarslysin á umferðar-
þyngstu vegunum en oft er lífs-
hættan mest á þeim fáfarnari. Lífs-
hætta í umferðinni er þó ekki eina
réttlæting vegaframkvæmda. Síð-
ustu öldina hefur opinber stefna í
uppbyggingu landsins miðað að því
að byggja Reykjavík upp sem
þungamiðju opinberrar stjórnsýslu,
menntunar, verslunar, heilbrigðis-
þjónustu og menningar fyrir alla
landsmenn en styrkja jafnframt
smærri miðstöðvar í einstökum
landshlutum. Þrátt fyrir þá umtals-
verðu byggðaröskun sem af þessari
þéttbýlisstefnu hefur leitt eru flest-
ir sammála um að þetta sé skyn-
samlegri ráðstöfun en að dreifa
allri opinberri þjónustu jafnt og
þunnt milli stórra og smárra
byggðakjarna landsins. Íbúar
margra byggðarlaga greiða því
skatta sína til uppbyggingar fjöl-
breyttrar heilbrigðisþjónustu,
menntunar, verslunar og menning-
ar sem þeir þurfa síðan að sækja
langan veg um þjóðvegi landsins.
Hærri framlög til vegamála koma
þannig á móti mun lægri fram-
lögum til opinberrar þjónustu utan
Reykjavíkur og annarra þjón-
ustukjarna. Fjöldi þeirra sem sam-
göngubæturnar nýtast er ekki eini
mælikvarðinn á sanngjarna for-
gangsröðun. Þannig eru foreldrar
og börn á Kjalarnesi til dæmis afar
lítill hluti þjóðarinnar en hagsmunir
þeirra af undirgöngum undir Vest-
urlandsveginn afar brýnir. Að sama
skapi eru íbúar Norðurlands austan
Vaðlaheiðar minnihluti þjóðarinnar
en þeir hafa mikla hagsmuni af fyr-
irhuguðum göngum undir Vaðla-
heiðina og öruggum samgöngum
allan ársins hring til Akureyrar þar
sem börn þeirra fæðast, áætl-
unarflug þeirra lendir, háskólanem-
ar útskrifast og innkaupakerrur
fyllast í lágverðsverslunum. Þetta
eru nokkrar ástæður þess að
heimamenn hafa sjálfir lagt í mik-
inn kostnað við að láta vinna alla
rannsóknar- og undirbúningsvinnu
vegna fyrirhugaðra Vaðlaheið-
arganga og framkvæmdir við þessi
veggjaldsgöng geta nú hafist. Sann-
gjörn forgangsröðun í samgöngu-
málum byggist á því að við setjum
okkur hvert í annars spor.
Landsbyggðarfólk sem er búið að
skila börnum á barnaheimili og
mætt til vinnu tíu mínútum eftir að
eldhúsdyrnar lokuðust verður að
geta sett sig í spor Sunnlendinga
og Vestlendinga sem aka lands-
hluta á milli til vinnu og íbúa höf-
uðborgarsvæðisins sem sitja á
hverjum degi tiltölulega öruggir en
pikkfastir í seigfljótandi umferð-
artöfum borgarinnar. Á hinn bóg-
inn þurfa Reykvíkingar einnig að
ímynda sér augnablik að Landspít-
alinn, Háskóli Íslands og Þjóðleik-
húsið séu ásamt Bónus og öllum
bíóum og bókaverslunum borg-
arinnar staðsett handan við fjall á
borð við Esjuna og oft sé illfært
eða jafnvel ófært um fjallaskarðið
að vetrarlagi. Umfram allt þurfa þó
blaðamenn á fjölmiðlum allra lands-
manna í Reykjavík að vera færir
um að setja sig í spor okkar allra
og stuðla þannig að sanngirni og
jafnvægi í opinberri umræðu um
samgöngumál.
Af sanngirni í
samgöngumálum
Eftir Þórodd
Bjarnason » Blaðamenn allra
landsmanna í
Reykjavík verða að geta
sett sig í spor okkar
allra og stuðla þannig að
jafnvægi í opinberri um-
ræðu um samgöngumál.
Þóroddur Bjarnason
Höfundur er prófessor í félagsfræði
við Háskólann á Akureyri.