Morgunblaðið - 23.07.2009, Blaðsíða 27

Umræðan 27BRÉF TIL BLAÐSINS
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. JÚLÍ 2009
LÍKLEGA hefur titill þessarar
greinar náð athygli þinni, annars
værir þú ekki að lesa þetta. Fyrir þá
sem ekki skildu
er fyrirsögnin
skrifuð á „leet“
og þýðir „Tungu-
mál internets-
ins“.
Það hefur ver-
ið haft á orði að
netið sé áttunda
heimsálfan. En
hvað er netið? Er
það land? Hefur
það ríkistjórn? Eða tungumál? Hinn
almenni netnotandi veit ekki að rétt
undir yfirborðinu er annar heimur,
netheimurinn, og íbúum þar fer sí-
fellt fjölgandi. Allir tölvunotendur
hafa komið þangað, flestir eiga er-
indi þangað en fæstir gera sér grein
fyrir því hversu viðamikill þessi
heimur er orðinn.
Hver einasta vefsíða er hýst í
tölvu sem tilheyrir einhverju landi.
Vissir einstaklingar sjá um að halda
uppi lögum og reglum á netinu. En
hvaða tungumál er talað þar? Jú,
það er líka til staðar. Það tungumál
er kallað LEET/1337 og það breið-
ist hratt út meðal leikja- og
spjallborðanotenda netsins.
Talið er að upprunalega hafi þetta
„tungumál“ verið búið til í þeim til-
gangi að komast fram hjá orðasíum
á netinu, en eins og flestir vita er
hægt að sía í burtu t.d. klúr orð eða
annað sem ekki þykir viðeigandi.
Það hafa aðallega verið tölvu-
leikjaspilarar sem hafa tekið upp
þennan sérkennilega skrifhátt. Leet
virkar þannig að stöfum er t.d. skipt
út fyrir tölustafi, orð eru stytt all-
mikið og einnig eru ýmis tákn og
merki, sem hafa ákveðinn framburð
og líkjast venjulegum bókstöfum,
notuð í staðinn fyrir bókstafi.
En eru einhver praktísk not fyrir
leet? Jú, til að koma löngum skila-
boðum frá sér á sem stystum tíma
fóru leikjanotendur ómeðvitað að
þróa „in-game“ leet. Fól þetta í sér
styttingar á orðum og notkun tákna
til að spara fingrasláttinn á lykla-
borði. Flestir tölvunotendur þekkja
t.d. að orð eins og „you“ (þú) eru
stytt niður í eitt einfalt „u“, to/too
(til/líka) eru skrifuð sem „2“. Á
ensku væri leet-setningin „þú líka“
bara skrifuð sem „u2“, en þekkt
hljómsveit heitir einmitt þessu
nafni.
Það eru einnig ótal frasar og
stikkorð sem að leikjanördar nota
sín á milli sem hljóma eins og mesta
bull í eyrum almennings en hvaða
nörd sem er myndi skilja þau og
svara fyrir sig með meira „bulli“. Til
er fólk sem getur lesið hinar flókn-
ustu setningar leet-speak jafn auð-
veldlega og sitt móðurmál, þótt það
hafi það ekki fengið neina beina
þjálfun í þessu nýja tungumáli. Því
auðvitað má kalla þetta nýja mál
„tungumál“, leet er ekki bara sam-
ansafn af bulli og afbökuðum texta, í
því gilda einnig málfræðireglur rétt
eins og í okkar fögru íslensku.
Hægt er að fræðast og læra þetta
merkilega tungumál betur á netinu
á síðum eins og t.d. wikipedia.
(http://en.wikipedia.org/wiki/Leet)
INGÞÓR HARALDSSON
nemi.
„7μn9μmᣠ1n73rn37$1n$“
Frá Ingþóri Haraldssyni:
Ingþór Haraldsson
Á JÓNSMESSUDAG birtist grein
eftir mig í vefritinu Smugunni þar
sem ég gagnrýndi frumvarp fjár-
málaráðherra um
Bankasýslu rík-
isins fyrir að í því
er gert ráð fyrir
einkavæðingu
bankanna. Grein-
in birtist einnig
heldur ítarlegri á
bloggsíðunni
http://ein-
arolafsson.blog.is.
Þar lauk henni á
þessum orðum:
„Ef einhverjir einkaaðilar hér á
landi ráða yfir svo miklu fjármagni
að þeir geti keypt bankana, þá má
kannski spyrja: Væri ekki nær að
gera þetta fjármagn hreinlega upp-
tækt án þess að afhenda handhöfum
þess bankana fyrir það, meðan hluti
tekna venjulegs launafólks, öryrkja
og ellilífeyrisþega er gerður upp-
tækur með ýmis konar aðgerðum í
skatta- og lífeyrismálum, verðhækk-
unum, niðurskurði og frestun um-
saminna kauphækkana, jafnvel
kauplækkunum, án þess að nokkuð
komi í staðinn annað en óljós von
um að landið rísi einhvern tíma í
framtíðinni? Væri ekki nær að gera
fjármuni stóreignamannanna upp-
tæka en láta almenning halda bönk-
unum sem smáþóknun upp í fórnir
hans?“
Í athugasemdum við blogggrein-
ina var lýst efasemdum um þessa
lokaklausu hennar. Ég fór því að
skoða málið aðeins betur og setti
inn þetta svar, sem mér finnst
ástæða til að koma betur á fram-
færi, bæði til umræðu um þann
efnahagslega vanda sem við stönd-
um frammi fyrir og handa fyr-
irhuguðu stjórnlagaþingi að ræða:
„Það er vissulega hægara sagt en
gert að framkvæma þessa hug-
mynd. Það má auðvitað spyrja hvar
eigi að draga mörk ríkidæmisins,
en svo er eignarétturinn líka varinn
í stjórnarskrá, 72. gr.: „Eignarrétt-
urinn er friðhelgur. Engan má
skylda til að láta af hendi eign sína
nema almenningsþörf krefji. Þarf
til þess lagafyrirmæli og komi fullt
verð fyrir.“ En ég er nú kannski
frekar að benda á þetta misræmi í
réttindum borgaranna: eignarrétt-
urinn er varinn í stjórnarskránni,
en mannsæmandi tekjur eru hvergi
varðar, afkoman er ekki varin
nema skv. gr. 76: „Öllum, sem þess
þurfa, skal tryggður í lögum réttur
til aðstoðar vegna sjúkleika, ör-
orku, elli, atvinnuleysis, örbirgðar
og sambærilegra atvika.“ Þetta
segir svo sem ekki meir en að
tryggt skal að fólk geti skrimt.
Þess vegna er mjög einfalt að
ganga á kjör lífeyrisþega og lág-
launafólks hvort sem almennings-
þörf krefur eða ekki, en á eignir er
ekki hægt að ganga, hversu miklar
sem þær eru, nema almenningsþörf
krefji og þá komi fullt verð fyrir.“
EINAR ÓLAFSSON,
bókavörður og rithöfundur.
Stjórnarskrá fyrir
eignamenn eða öreiga?
Frá Einari Ólafssyni
Einar Ólafsson
Í GREIN birtri í
Morgunblaðinu 18. júlí
2009 færir Einar Stein-
grímsson stærðfræ-
ðiprófessor við Háskól-
ann í Reykjavík
sannfærandi rök fyrir
því að hægt sé að
byggja upp miklu
betra háskólastarf en
við eigum nú með því
að ráða mikið af öflugu
vísindafólki og búa því umhverfi sem
það þrífst í. Jafnframt verður að
fækka verkefnum og stækka þau
sem eftir standa. Þetta er lykillinn
að endurreisn margra efnahags-
kerfa á undanfarinni öld, í Finnlandi,
Bandaríkjunum, Japan og víðar.
Ólíkt auðlindum náttúrunnar og
fjármagnsins þá eykst þekkingin
þegar henni er deilt og dreift.
Virkjun og sköpun þekkingar lýt-
ur einnig öðrum hefðum en stóriðja
eða fjármagnsverkfræði. Verkefni
eru valin af kostgæfni og einnig
verkstjórar þeirra úr hópi jafnsettra
þátttakenda og á grunni alþjóðlegs
mats og þekkingar. Reynsla leiðandi
þjóða sýnir að þannig má best ná ár-
angri. Þetta kallar á miklu meiri skil-
virkni í notkun á rannsóknafé og
betri verkaskiptingu en nú tíðkast
hérlendis.
Stjórnendur íslenskra háskóla
hafa sett sér háleit markmið um ár-
angur í rannsóknum, m.a. með vel
skilgreindum samningum við
menntamálaráðuneytið. Hvers
vegna gengur alltof hægt að ná
raunhæfum markmiðum? Einfald-
asta svarið er veik og ómarkviss
stjórnun og óhentugt skipulag. Ef
litið er til þess háskóla sem ég þekki
best þá blasa þar við nokkur atriði
sem vinna gegn settum
markmiðum:
Rannsóknastofnanir
eru ekki nýttar sem
skyldi. Þær eiga að
vera með ákveðna festu
enda hafa þær lyk-
ilhlutverk í rannsókna-
námi og annarri miðlun
þekkingar. Engu að
síður er farsælast að
þær byggist að mestu á
samkeppnisstyrkjum
eins og aðrar rann-
sóknir við háskóla. Til
þess þurfa þær líka að hafa ákveðna
stærð og sveigjanleika. Það stendur
bæði upp á stjórnendur háskóla og
stjórnvöld að breyta þessu til batn-
aðar – í samvinnu við starfsmenn.
Hæfni starfsmanna er ekki nýtt
skynsamlega. Mikilvægt er að færir
vísindamenn fái tækifæri og stuðn-
ing til að verja nær öllum starfs-
kröftum til vísindastarfs og þeir sem
hafa meiri hæfni til kennslu en rann-
sókna starfi í samræmi við það. Á
nær óskiljanlegan hátt hefur há-
skólaráð HÍ afnumið kennsluafslátt
virkustu prófessoranna í rann-
sóknum og látið vera að nýta fyr-
irliggjandi ákvæði um aukningu
kennsluskyldu þeirra sem litlu eða
engu skila í rannsóknum.
Nýir, kröftugir kennarar og vís-
indamenn fá strax miklu meiri
kennsluskyldu en viðgengst við öfl-
uga rannsóknaháskóla og lítinn sem
engan stuðning við að koma rann-
sóknum af stað. Mikilvægt er að fær-
ir vísindamenn fái nauðsynlegan
stuðning til að sýna rannsóknagetu
sína strax á fyrstu árum starfs. Úr
þessu verður að bæta til að fá bestu
vísindamennina til liðs við okkur.
Lágt kaup skiptir minna máli.
Í mörgum helstu greinum vísinda,
t.d. í náttúruvísindum og heilbrigð-
isvísindum, eru tæki, aðstaða og
mannskapur alltof dreifð. Það bætir
ekki úr að hafa fimm háskóla og fjöl-
margar býsna sjálfala rann-
sóknastofnanir.
Íslenskir háskólar leggja nú mat á
rannsóknastarf sitt með löngu úrelt-
um kvarða svonefnds vinnumats.
Þessi kvarði er í litlu samræmi við
alþjóðlega kvarða. Þannig vega birt-
ar alþjóðlega ritrýndar vís-
indagreinar einungis 18% í þessu
mati. Vísindanefnd háskólaráðs HÍ
lagði fram tillögur að endurbættum
kvarða árið 2006 en þær tillögur hafa
enn ekki komið til framkvæmda.
En það er líka ýmislegt til bóta,
t.d. sérstök uppbygging öflugra
rannsóknahópa og aukið gegnsæi í
fjárveitingum til rannsókna og
kennslu.
Það er gott ef áhrif Íslendinga á
menningu Vesturlanda eru meiri en
fólksfjöldinn gefur tilefni til. Heldur
viljum við vera veitendur en þiggj-
endur. Við ættum að gera miklu bet-
ur í háskóla- og vísindastarfi. Í trú-
verðugum alþjóðlegum
samantektum um áhrifamikla vís-
indamenn er varla að finna nema
einn Íslending: Sigurð Þórarinsson.
Þeir ættu vel að geta orðið fleiri.
Háskólar og vísindi – hryggj-
arstykki í nútímasamfélagi
Eftir Ólaf S.
Andrésson » Veik og ómarkviss
stjórnun og óhent-
ugt skipulag hamla há-
skóla- og vísindastarfi.
Þetta kemur m.a. fram í
atriðum sem vinna gegn
settum markmiðum.
Ólafur S. Andrésson
Höfundur er prófessor við
Háskóla Íslands.
SEÐLABANKINN
gaf út skýrslu nýlega
um getu ríkisins til að
standa undir Icesave-
samningnum. Nið-
urstaða skýrslunnar
var kynnt í fjölmiðlum
með orðunum „Þjóð-
arbúið verður fyllilega
fært um að standa und-
ir Icesave-samning-
unum“ eða „Ríkið ræð-
ur við Icesave“. Jafnframt mátti
skilja á Seðlabankanum samkvæmt
fréttunum að þetta væri bara spurn-
ing um að hækka virðisaukaskattinn
og einhver óvissa væri um forsendur.
Engin fjölmiðill horfði gagnrýnt á
þær forsendur sem var að finna í
skýrslunni. Guð hafði talað.
Hefði Seðlabankinn getað gefið út
þá niðurstöðu að ríkið muni eiga erf-
itt með að standa við skuldbindingar
sínar? Seðlabankar þurfa að tala var-
lega um bankakerfið, svört skýrsla
um dómsdag bankakerfis getur sjálf
verið orsakavaldurinn fyrir hruni.
Svört skýrsla um efnahag lands get-
ur haft áhrif á stöðu gjaldmiðilsins.
Af þessari ástæðu er mikilvægt að
skýrslan sé gangsæ þannig að auð-
velt sé að greina skýrsluna. En
helsta gagnrýni mín á skýrslu Seðla-
bankans er ógagnsæi. Lítið sem ekk-
ert er farið í helstu lykilforsendur en
nóg er af samanburði við landsfram-
leiðslu og næmisgreiningum. Af
þessum sökum er einnig erfitt að
gagnrýna forsendur stofnunarinnar.
Mikilvægt er að allar forsendur séu
vel rökstuddar þannig að lesandi geti
myndað sér eigin skoðun á stöðunni
því rétt eins og Seðlabankinn bendir
á er mikil óvissa um nær allar lyk-
ilforsendur.
Íslandsmet í út-
flutningsjöfnuði
Stofnunin gerir ráð
fyrir 130-220 millj-
örðum í jöfnuð. Aldrei
í sögu lýðveldisins hef-
ur jöfnuðurinn verið
nálægt því sem búist
er við að hann verði í
skýrslu Seðlabankans.
Hversu viss er stofn-
unin á þessari tölu?
Hér vantar allar upp-
lýsingar um það
hvernig Seðlabankinn nálgast þess-
ar tölur. Hvað þarf almenningur að
skera mikið niður til að ná þessum
jöfnuði? Það er óásættanlegt að full-
yrða að „þjóðarbúið sé fyllilega fært
um að standa undir Icesave“ án þess
að útskýra hvað lífskjörin munu
versna mikið.
Óvissa um meginforsendur
Endurheimtuhlutfall Landsbank-
ans er óþekkt stærð. Hverjir verða
vextir á lánum sem þarf að endur-
fjármagna á næstu árum? Töluvert
af skuldum orkufyrirtækja koma til
greiðslu innan fáeinna ára. Hefur
efnahagsástand heimsins náð botn-
inum eða erum við stödd í „sucker‘s
rally“? Excel getur ekki reiknað allt,
hvaða áhrif mun lífskjaraskerðingin
hafa á Íslendinga? Hvað gera t.d.
læknar þegar þeim bjóðast há-
launastörf í öðrum löndum? Það er
óvissa í því hvað gerist þegar lífskjör
Íslendinga skerðast, eitthvað sem
módelin geta ekki reiknað.
Röng áhersla á verga
landsframleiðslu
Í skýrslunni er skuldastaðan
margoft borin saman við verga
landsframleiðslu (VLF) sem á að
lýsa betur stærð skuldarinnar. Þeg-
ar skuldir margra landa eru bornar
saman er VLF oft notuð, það gefur
ágætis mynd af stöðunni og er fljót-
leg og auðskilin greining. Hins vegar
þegar um er að ræða nákvæma
greiningu á risavaxinni skuld Ís-
lands er augljóslega rangt að bera
hana saman við VLF. Við greiðum
ekki skuldina með VLF, ef við vær-
um að bjóða Bretum að koma til
landsins í klippingu og permanent
þá er hægt að skilja samanburðinn.
En við greiðum þessa skuld með út-
flutningi. Því skal bera Icesave-
skuldina saman við útflutnings- og
þjónustujöfnuð. Seðlabankinn gerir
ráð fyrir 135 milljörðum í jöfnuð árið
2017, fjármálaráðuneytið áætlar
greiðslu vegna Icesave verði 60-70
milljarðar, það er um 50% af útflutn-
ingsjöfnuði. Það er hátt hlutfall, en
allar þessar tölur eru á reiki.
Hvernig er hægt að fullyrða að
þjóðin „sé fyllilega fær um að standa
við skuldbindingar vegna Icesave“
þegar allar megin forsendur eru
háðar mikilli óvissu? Það er ekki
hægt, því tel ég að Seðlabankinn hafi
rangt fyrir sér.
Að lokum, hvað gerðist dagana
fyrir 6. júlí þegar óskað var eftir
þessari skýrslu Seðlabankans? Af
hverju var ekki löngu búið að gera
eitthvað þessu líkt?
Excel-æfingar Seðlabankans
Eftir Örvar Guðna
Arnarson » ...það er óásætt-
anlegt að fullyrða að
„Þjóðarbúið sé fyllilega
fært um að standa undir
Icesave“ án þess að út-
skýra hvað lífskjörin
munu versna mikið.
Örvar Guðni Arnarson
Höfundur er viðskiptafræðingur.
, ,