Morgunblaðið - 28.08.2009, Blaðsíða 12

Tormod Hermansen er 69 ára
gamall hagfræðingur, hann er
jafnaðarmaður og var ráðu-
neytisstjóri í norska fjár-
málaráðuneytinu á níunda ára-
tugnum. 1991 var hann fenginn
til að hafa umsjón með end-
urreisn bankanna eftir norsku
bankakreppuna sem lauk
1993-1994.
Hann varð þá formaður sér-
stakrar opinberrar trygginga-
stofnunar bankanna sem starf-
aði mjög sjálfstætt að þessu
verkefni. Hermansen flytur í
hádeginu í dag, föstudag, fyr-
irlestur í hátíðarsal Háskóla Ís-
lands og ber þar m.a. saman
reynslu Norðmanna og þau
áföll sem Íslendingar urðu fyr-
ir í fyrra. Hann hefur veitt fjár-
málaráðuneytinu ráðgjöf um
endurreisn íslensku bankanna.
Hermansen kemur hingað til
lands í boði Samtaka fjárfesta,
Icelandair og félagsvísinda-
deildar HÍ. Hann var eitt sinn
kallaður „voldugasti maður
Noregs“ og lét einkum til sín
taka á sviði fjármála og fjar-
skiptafyrirtækja. Forstjóri
norsku símafyrirtækjanna,
Televerket og síðar Telenor, var
hann 1991-2002.
Með reynslu
12 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. ÁGÚST 2009
TOGARINN Helga RE kom til Reykjavíkur í gær eftir 57 daga siglingu frá
Taívan, þar sem skipið var smíðað. Útgerðarfyrirtækið Ingimundur hf. í
Reykjavík á þetta nýjasta skip í íslenska flotanum.
Morgunblaðið/Heiddi
NÝTT SKIP Í FLOTANN
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
„VIÐ erum sennilega með ströng-
ustu bankareglur á Norðurlönd-
unum núna. Við hertum þær upp úr
1985 vegna þess að við sáum að
kreppa gæti skollið á hjá okkur,
komum í veg fyrir krosseignatengsl,
bönnuðum stærra eignarhald en
10%, tryggðum að tengslin milli
banka væru ekki of náin og komum í
veg fyrir algert hrun. Við höfðum
líka til þess tækin,“ segir Norðmað-
urinn Tormod Hermansen.
Hann þykir snjall greinandi og oft
var leitað til hans þegar taka þurfti
á mjög erfiðum verkefnum. Hann
þótti afar skeleggur er hann stýrði
bankakerfinu aftur í höfn eftir ólgu-
sjóina um 1990. Fyrst var beitt um-
fangsmikilli ríkisvæðingu til að
koma í veg fyrir algert hrun og síð-
an einkavætt strax og færi gafst. Nú
á norska ríkið 34% í einum banka,
hinir eru í einkaeigu.
Stjórnmálamenn
þurfa að ná endurkjöri
– En ekki voru allir ánægðir með
störf þín, eða hvað?
„Þegar menn kvörtuðu varð ég
alltaf fyrir svörum, gagnrýnin var
oft harkaleg framan af og ég var
eins og Stóri, grimmi úlfur í augum
sumra,“ segir hann brosandi. „Það
var vandlega skilið á milli valds
stjórnmálamanna og þess myndug-
leika sem við höfðum í stjórn trygg-
ingastofnunar bankanna sem ann-
aðist endureisn þeirra. Ég held að
það sé best að skilja þarna á milli,
þá þurfa stjórnmálamenn ekki að
svara fyrir erfiðar ákvarðanir. Þeir
þurfa nefnilega ekki bara að ná
kosningu, þeir þurfa líka að ná end-
urkjöri!
Ég held að kunnáttuleysi hafi ver-
ið rótin að falli bankanna hér. Varla
var við því að búast að skyndilega
hefði orðið til hér nægileg kunnátta
og geta til að takast á við jafnmikil
umsvif og raun bar vitni á alþjóð-
legum mörkuðum.“
– Hefði átt að gera meira af því að
gera skyndikannanir á stöðu bank-
anna, fara inn í þá og skoða þá?
„Já það held ég. Í Noregi fórum
við upp úr 1985 að búa okkur undir
að kreppa gæti skollið á í okkar fjár-
málakerfi. Við fórum að fara meira
sjálfir í saumana á stöðu bankanna.
Þetta hefði líka átt að gera hér,
menn hefðu átt að tryggja sér betri
yfirsýn varðandi heildaráhættu
bankanna, hefðu átt að rannsaka
betur eignasöfn og gæði þeirra. Það
er ekki nóg að uppfylla formlega
kröfur um eigið fé.“
– Hvernig eigum við að skipu-
leggja nýju bankana?
„Enn er óvíst hverjir munu eiga
þá, hvort erlendir aðilar komi þar
við sögu, en það ætti að skýrast
fljótlega. Það er mikilvægt að hér sé
markaður á sviði bankastarfsemi, að
samkeppni ríki. Ríkið verður að sjá
til þess að bankarnir sem það tók yf-
ir séu nógu vel fjármagnaðir en þeir
mega ekki ráða yfir of miklum pen-
ingum! Ef þeir gera það er hætta á
að þeir fari út í nýja útþenslu. Menn
verða því að vera varkárir.
Ríkið stofni eignarhaldsfélag
Það getur verið að ríkið og lánar-
drottnar Kaupþings muni eiga nýja
bankann í sameiningu. En þá verður
einhver að fara með hlut ríkisins.
Ég álít að ríkið ætti þá að stofna
eignarhaldsfélag um þá eign til að
tryggja nokkra fjarlægð milli
stjórnmálamanna og bankans.“
– Hvað með stjórnendur?
„Við skiptum á sínum tíma alveg
um yfirstjórn í bönkuum í Noregi og
líka endurskoðendurna, sem höfðu
ekki staðið sig vel, voru ekki nógu
hæfir. Margir stjórnendur í bönk-
unum fóru reyndar sjálfviljugir.
Ég held nú að það sama eigi við
hér um endurskoðendurna í íslensk-
um bönkum og stjórnendurna,
skipta þarf út. Vandinn er að hæfni
og reynsla þurfa líka að vera fyrir
hendi. Það væri þess vegna gott að
fá hæfa, erlenda bankamenn til að
stýra endurreistu bönkunum hér
um nokkurra ára skeið. Þetta myndi
auka traust á bönkunum og banka-
starfsemi snýst í reynd bara um
traust,“ segir Tormod Hermansen.
„Ég var eins og Stóri, grimmi úlfur“
 Tormod Hermansen stýrði norska bankakerfinu farsællega gegnum kreppuna um 1990
 Hann segir að gott væri að fá útlendinga til að stýra íslensku bönkunum í nokkur ár
Morgunblaðið/Heiddi
Hagfræðingur Tormod Hermansen: „Varla var við því að búast að skyndi-
lega hefði orðið til hér nægileg kunnátta og geta til að takast á við jafnmikil
umsvif og raun bar vitni á alþjóðlegum mörkuðum.“
Eftir Sigtrygg Sigtryggsson
sisi@mbl.is
NOKKUÐ hefur borið á því að fólk á
atvinnuleysisskrá hafi byrjað í há-
skólanámi en þiggi eigi að síður at-
vinnuleysisbætur. Er vitað um á
annað hundrað manns, sem þetta
hafa gert, að sögn Karls Sigurðs-
sonar, forstöðumanns vinnu-
málasviðs Vinnumálastofnunar. Á
vef stofnunarinnar er vakin athygli á
að atvinnuleitendum sé ekki heimilt
að stunda nám samhliða töku at-
vinnuleysisbóta nema mat ráðgjafa
Vinnumálastofnunar liggi fyrir um
að heimila slíkt og gerður hafi verið
sérstakur námssamningur þar um.
Karl segir að Vinnumálastofnun hafi
fengið auknar lagaheimildir til sam-
keyrslu við nemendaskrár fram-
halds- og háskóla. Er stofnunin nú
komin með skrár frá öllum skólum
og er samkeyrsla hafin. „Komi í ljós
að þeir sem þiggja atvinnuleysis-
bætur séu jafnframt skráðir í skóla
án þess að hafa gert námssamning
við Vinnumálastofnun, verða þeir
krafðir skýringa, teknir af bótum og/
eða endurkrafðir um ofgreiddar
bætur, eftir atvikum,“ segir í til-
kynningunni á vef Vinnumálstofn-
unar. Hægt er að tilkynna um meint
svik á heimasíðu stofnunarinnar og
hafa margir nýtt sér það.
Skólanemar enn á bótum
Margir hafa tilkynnt
um meint bótasvik
ALLT FYRIR
ÞAKIÐ!
TAX
FREE!
27. ágúst -
6. september
ÞAKSTÁL- ÞAKPAPPI -
ÞAKRENNUR - ÞAKULL - ÞAKSPERRUR -
ÞAKGLUGGAR - ÞAKMÁLNING -
ÞAKSAUMUR OG MARGT FLEIRA
„Í LJÓSI þeirra ummæla í Stak-
steinum í Morgunblaðinu í dag að
ákveðið hafi verið að hætta nema-
verkefninu vil ég koma eftirfarandi
á framfæri. Það hefur hvergi verið
tekin ákvörðun um það að hætta
nemaverkefninu,“ segir í athuga-
semd sem Morgunblaðinu barst frá
Jórunni Frímannsdóttur, stjórn-
arformanni Strætó.
„Á fundi stjórnar Strætó bs. 15. júní
sl. var samþykkt svohljóðandi tillaga:
Stjórn Strætó bs. samþykkir að
halda áfram með nemaverkefnið í
breyttri mynd. Hlutur nemenda í
kortinu fyrir skólaárið 2009-2010
verði 15.000 krónur. […]
Í framhaldi þessa fundar áttu
framkvæmdastjóri og formaður
stjórnar Strætó bs. fund með stúd-
entum þar sem farið var yfir hvernig
best yrði að þessari breytingu staðið.
Þar kom meðal annars fram vilji
nemenda til að boðið yrði upp á
annakort og eins að mögulegt yrði
að greiða kortin í fleiri en einni
greiðslu. Ákveðið var jafnframt að
bæði yfirstjórn Strætó bs. og stúd-
entar leituðu til ríkisins um aðkomu
að verkefninu […]. Bæði hefur verið
fundað með samgönguráðherra og
nú síðast umhverfisráðherra vegna
málsins, enn er beðið eftir fundi með
menntamálaráðherra. Því miður
höfum við ekki haft erindi sem erfiði
á þessum fundum og ljóst að hlutur
nema í kortinu þetta árið verður
15.000 kr., sjá nánar á straeto.is.“
Ekki hætt við
nemaverkefni