Morgunblaðið - 02.10.2009, Qupperneq 15

Fréttir 15INNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 2. OKTÓBER 2009
FRÉTTASKÝRING
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
HEILDARHALLI á ríkissjóði á
næsta ári er áætlaður 87,4 milljarðar
króna samkvæmt fjárlagafrumvarpi
2010 sem kynnt var í gær. Hallinn á
þessu ári er áætlaður rúmlega 182
milljarðar og því gert ráð fyrir veru-
legum bata í afkomu ríkissjóðs á
næsta ári. Þannig á frumjöfnuður,
þ.e. að undanskildum vaxtajöfnuði,
að verða neikvæður um 25,4 millj-
arða á næsta ári í stað 126,7 millj-
arða í mínus á þessu ári. Þá er áætl-
að að handbært fé frá rekstri ríkis-
sjóðs á næsta ári verði neikvætt um
95 milljarða í stað um 174 milljarða
neikvæðrar stöðu þess liðar á þessu
ári.
Gert er ráð fyrir að skatttekjur
ríkisins verði 72,3 milljörðum króna
meiri árið 2010 en á þessu ári. Í
frumvarpinu er gert ráð fyrir að
skatttekjur verði 422,9 milljarðar á
árinu 2010 samanborið við 350,6
milljarða á þessu ári. Skatttekjur á
þessu ári lækkuðu sem hlutfall af
vergri landsframleiðslu (VLF) mið-
að við árið 2008. Í ár er hlutfall
skatta 23,8% af VLF en var 28% í
fyrra. Í fjárlagafrumvarpi 2010 er
gert ráð fyrir að skattar verði
27,07% af VLF á næsta ári.
Tekjur ríkissjóðs á næsta ári eru
áætlaðar 468,2 milljarðar sem er 61
milljarði meira en gert er ráð fyrir í
endurskoðaðri áætlun fyrir yfir-
standandi ár. Gert er ráð fyrir að
heildarútgjöld ríkisins á næsta ári
verði 546 milljarðar en útgjöldin á
þessu ári verða 589 milljarðar. Nið-
urskurðurinn kemur niður á flestum
útgjaldaliðum. Heildarútgjöldin eiga
því að lækka um 43 milljarða að frá-
töldum launa-, gengis- og verðhækk-
unum. Að raunvirði er um að ræða
7,3% lækkun útgjalda.
Í fréttatilkynningu fjármálaráðu-
neytisins segir að veigamesta breyt-
ingin felist í ákvörðunum stjórn-
valda um aðgerðir til að draga
saman ríkisútgjöld sem nemi 42,8
milljörðum kr. á árinu 2010. Frum-
gjöld, þ.e. gjöld án fjármagnsgjalda,
munu því lækka samanlagt um 21
milljarð frá fjárlögum 2009 á föstu
verðlagi.
Ýmis útgjöld vegna afleiðinga
efnahagskreppunnar og/eða ann-
arra útgjaldaskuldbindinga nema
21 milljarði umfram fjárlög á árinu
2009. Þar munar mest um aukin út-
gjöld Atvinnuleysistryggingasjóðs
upp á 12,3 milljarða, áfallnar ríkis-
ábyrgðir 2,3 milljarða og hækkun
launakostnaðar ríkisins vegna
hækkunar tryggingargjalds en hún
nemur um 2,2 milljörðum.
Ein erfiðustu fjárlögin
Steingrímur J. Sigfússon fjár-
málaráðherra kynnti fjárlög 2010 á
fundi með blaðamönnum í gær.
Hann taldi að þessi fjárlög væru
örugglega ein þau erfiðustu sem ís-
lenskur fjármálaráðherra hefði
þurft að leggja fram.
Steingrímur sagði að fjárlögin
tækju mið af áætlun ríkisstjórn-
arinnar um jöfnuð í ríkisfjármálum
fyrir árið 2009-2013 sem kynnt var
fyrir Alþingi í júní síðastliðnum.
Einnig af samstarfsáætlun Íslands
með Alþjóðagjaldeyrissjóðnum.
Steingrímur sagði það vera
mikilvægt að taka strax á skulda-
byrði ríkissjóðs og koma í veg fyrir
að hún ykist. Þetta yrði að gera til
að draga úr vaxtabyrðinni sem
hefði aukist gríðarlega vegna
skulda sem hefðu hlaðist á ríkissjóð
vegna efnahagshrunsins. Stein-
grímur sagði að vaxtakostnaðurinn
stefndi yfir 100 milljarða króna á
þessu ári.
Meginstefnan í fjárlögum ársins
2010 grundvallast á því að ná frum-
jöfnuði, þ.e. jöfnuði í tekjum og gjöld-
um án fjármagnstekna og fjármagns-
gjalda, á árinu 2011 og heildarjöfnuði
á árinu 2013. Í heildarjöfnuði er tekið
tillit til fjármagnstekna og -gjalda
auk annarra tekna og gjalda. Stefnt
er að því að hreinar skuldir ríkissjóðs
verði um eða innan við 60% af vergri
landsframleiðslu (VLF).
Framhaldið verður auðveldara
Gert er ráð fyrir verulegum bata í
afkomu ríkissjóðs á tíma efnahags-
áætlunarinnar. Steingrímur sagði að
það gerði miklar kröfur til aðgerða á
sviði ríkisfjármálanna.
„Ein mikilvægasta breytan í
þessu, frumjöfnuðurinn – rekstr-
artekjur og rekstrargjöld ríkisins –
þarf að batna um 16% af vergri
landsframleiðslu á áætlunartíma-
bilinu.“ Á þessu ári stefnir í að frum-
jöfnuður verði -8,6% en hann á að
verða jákvæður um 8% í lok tímabils-
ins. Steingrímur sagði þetta þýða að
bati frumjöfnuðar yrði að vera 3-4%
af VLF á ári að meðaltali. Lang-
stærsta skrefið verður tekið á næsta
ári en áætlunin er það sem kallað er
framhlaðin. Samkvæmt fjárlaga-
frumvarpinu 2010 verður stigið skref
úr 8,6% halla á frumjöfnuði í ár í
1,6% halla á næsta ári. Heildarjöfn-
uður á að verða jákvæður á árinu
2012. Áætlunin er án mats á áföllnum
vöxtum vegna IceSave því þeir koma
ekki við útgjöld ríkissjóðs á þessu
tímabili.
Steingrímur kvaðst telja að fjár-
lagafrumvarpið 2010 væri að mörgu
leyti jákvætt, þrátt fyrir erfiðleika
sem það endurspeglaði. „Þetta sýnir
að með aðgerðum af þessu tagi, sem
eru alveg viðráðanlegar þótt þær séu
erfiðar, er hægt að ná miklum bata
sem mun breyta gríðarlega miklu. Ef
við náum þessum árangri erum við
búin að taka langstærsta skrefið og
framhaldið verður auðveldara,“ sagði
Steingrímur.
Ein erfiðustu fjárlögin
 Fjárlög 2010 boða miklar skattahækkanir og niðurskurð á flestum sviðum í opinberum rekstri
 Fjármálaráðherra segir að takist að ná markmiðum fjárlaga 2010 verði framhaldið auðveldara
Morgunblaðið/Ómar
Erfið fjárlög Steingrímur J. Sigfússon fjármálaráðherra kynnti í gær fjárlög sem endurspegla efnahagserfiðleika.
Fjárlög næsta árs endurspegla
efnahagshrunið sem dundi yfir í
fyrra. Með þeim á að snúa vörn í
sókn svo ríkissjóður standi af sér
áföllin og hægt verði að halda
uppi nauðsynlegri þjónustu.
Fjárlagafrumvarp fyrir 2010
Afkoma
ríkissjóðs
-1
82
.2
70
m
a.
-8
7.
35
8
m
a.
Gjöld
alls
Tekjur
alls
58
9.
18
1
m
a.
55
5.
60
3
m
a.
40
6.
91
0
m
a.
46
8.
24
5
m
a.
Heildarskatttekjur:
2009: 350.564ma. 2010: 422.887ma.
Skattar á tekjur lögaðila
Virðisaukaskattur
Skattar á tekjur einstaklinga
Aðrir skattar á vörur og þjónustu
Vaxtagjöld ríkissjóðs
14.300
13.500
115.800
125.200
106.700
143.500
54.767
76.261
104.045
99.570
Tölur eru ímilljörðumkróna
Í HNOTSKURN
»Heildarhalli á ríkissjóði eráætlaður 87,4 milljarðar á
næsta ári. Á þessu ári verður
hann um 182 milljarðar.
»Heildarútgjöld ríkisins ánæsta ári eiga að verða
546 milljarðar samanborið við
589 milljarða í ár.
»Tekjur ríkissjóðs á næstaári eru áformaðar 468
milljarðar og er það 61 millj-
arðs aukning frá endurskoð-
aðri áætlun fyrir árið 2009.
TEKJUR af fyrirhuguðum skattbreytingum
eru ekki sundurliðaðar nákvæmlega í fjárlaga-
frumvarpinu en gerð grein fyrir áætlaðri skipt-
ingu þeirra á helstu skattflokka.
Áætlað er að beinir skattar, að meðtöldum
verðlags- og stofnbreytingum og heilsárs-
áhrifum fyrri aðgerða, hækki um 37,6 millj-
arða. Óbeinir skattar hækka um 25,5 milljarða
króna að sömu forsendum gefnum. Þá er stefnt
að því að taka upp ný orku-, umhverfis- og auð-
lindagjöld sem áætlað er að skili 16 milljörðum
á ári. Einnig á að gera breytingar á vörugjöldum og hugsanlega að breikka
stofn virðisaukaskatts og endurflokka í virðisaukaskattsþrep. Reiknað er
með að hækka gjöld á áfengi og tóbak, bensín og olíu og bifreiðagjald.
Frumvörp sem tengjast fjárlagafrumvarpinu á að leggja fram fyrir miðj-
an nóvember. Miðað er við að hækkun beinna skatta snerti sem minnst þá
sem síst mega við aukinni skattbyrði. Verið er að skoða frádráttarheim-
ildir og undanþágur og leiðir til að draga úr misræmi í skattlagningu tekna
af rekstri, t.d. reiknuðu endurgjaldi.
Skattahækkun og nýir skattar
GRIPIÐ verður til sérstakra aðgerða til að
auka trúverðugleika fjárlaga. Steingrímur J.
Sigfússon fjármálaráðherra sagði að stórherða
ætti eftirlit með því að fjárlögum yrði fram-
fylgt. Þá eru komnar hertar reglur um yfir-
færslu ónotaðra fjárheimilda og skulda.
Í fjárlagafrumvarpi 2010 kemur m.a. fram að
í áætlunum sem stjórnvöld hafa kynnt hafi ver-
ið sett fram markmið um að styrkja regluverk
fjármálastjórnar ríkisins. Einnig á að ráðast í
margvíslegar umbætur sem snúa að fram-
kvæmd fjárlaga. Nú á haustdögum muni fjármálaráðherra leggja fram
nánari útfærslu þessarar styrkingar. Henni er m.a. ætlað að auðvelda for-
stöðumönnum stofnana og ráðuneytum eftirfylgni með útgjöldum.
„Það verður gengið eftir því að rekstraráætlanir liggi fyrir miklu tíman-
legar en menn hafa komist upp með að skila áður,“ sagði Steingrímur á
blaðamannafundi í gær. „Það er mikil vinna í gangi á þessu sviði. Ein af
mörgum ábendingum sem komið hafa frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum og
sérfræðingateymum þaðan er um að það hafi á köflum verið of losaralega
haldið utan um þessa hluti af okkar hálfu. Menn hafa getað látið eftir sér
hluti sem við einfaldlega getum ekki nú og höfum ekki efni á eins og að
keyra framúr og fá það bætt upp á fjáraukalögum eða skuldahala höggv-
inn af. Það vantar meiri aga í þetta og nú verður hann innleiddur.“
Steingrímur sagði gjörbreytt viðhorf ríkja nú meðal forstöðumanna
stofnana að þessu leyti. Allir áttuðu sig á þeim veruleika sem þeir stæðu
frammi fyrir og unnið væri með starfsfólki að breytingunum.
Stóraukið eftirlit með ríkisrekstrinum
Í FJÁRLAGAFRUMVARPI 2010 er að venju
lagt til að veita fjármálaráðherra heimild til að
selja ýmsar eignir ríkisins.
Meðal annars er lagt til að leyfa sölu lands á
Keldum, á Keldnaholti og við Úlfarsá og verja
hluta andvirðisins til eflingar vísindarann-
sóknum. Þá er lagt til að selja húseignir ríkisins
við Nauthólsvík, húsnæði Náttúrufræðistofn-
unar við Hlemm, landspildu við Flekkuvík og í
Garðabæ svo nokkuð sé nefnt.
Einnig er lagt til að selja megi eignarhluta
ríkisins í fasteignum grunnskóla sem ekki eru lengur notaðir til skólahalds
og fasteignum framhalds- og sérskóla sem ekki eru lengur notaðir sem
slíkir eða þykja ekki henta til skólahalds. Andvirðinu á að verja til end-
urbóta á skólahúsnæði í eigu ríkisins.
Einnig er lagt til að fjármálaráðherra fái heimild til að selja hlut ríkisins
í Hitaveitu Akraness og Borgarfjarðar, Endurvinnslunni hf. og hluti í
sparisjóðum sem ríkið hefur eignast í síðan í október í fyrra vegna sér-
stakra aðstæðna á fjármálamarkaði.
Heimild til að selja land á Keldum
NIÐURSKURÐARHNÍFNUM hefur víðast ver-
ið beitt við gerð fjárlaga 2010. Nokkrir liðir
hækka þó verulega á milli ára, t.d. framlag til
Atvinnuleysistryggingasjóðs. Í fjárlögum 2010
er spáð um 10,6% atvinnuleysi á næsta ári og að
um 17.400 manns verði að jafnaði án vinnu á
árinu. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að at-
vinnuleysisbætur á næsta ári verði 28,4 millj-
arðar en í fjárlögum yfirstandandi árs var gert
ráð fyrir 17,6 milljörðum til sjóðsins. Herða á
eftirlit með greiðslu atvinnuleysisbóta og er tal-
ið að útgjöld sjóðsins muni lækka um 750 milljónir við það.
Bíleigendur munu finna fyrir hærri reksturskostnaði bíla á næsta ári en
um leið verður dregið mjög úr framlögum til vegagerðar og viðhalds vega.
Reiknað er með því að vörugjöld af bensíni og olíugjald verði hækkuð
um 10% í byrjun árs 2010. Einnig að bifreiðagjald hækki um 10% í byrjun
næsta árs. Framlög til samgönguverkefna eiga hins vegar að minnka úr
31,4 milljörðum á þessu ári í 18,5 milljarða á því næsta. Gert er ráð fyrir að
fjárveiting til vegaframkvæmda lækki um 11,8 milljarða og til viðhalds
vega um hálfan milljarð. Ljóst þykir að ríkissjóður geti ekki haldið uppi
jafnmiklum framkvæmdum á samgöngusviðinu og undanfarin tvö ár.
Niðurskurður, skattahækkanir og útgjöld