Saga - 2000, Qupperneq 44

42
JÓN VIÐAR SIGURÐSSON
rannsókn Goðorð og goðorðsmenn. Markmið Lúðvíks var að sýna
fram á að kerfi Grágásar um goðorðaskipunina og hugmyndir
Sigurðar Nordals um, að það hafi verið ætt Bjarnar bunu og
sifjaliðs hans sem stóð að baki stofnun Alþingis,19 væru réttar.
Með þessar tvær hugmyndir að leiðarljósi fylgir Lúðvík eignar-
haldi á goðorðunum frá stofnun Alþingis til loka Sturlungaaldar.
Niðurstaða hans er sú að sögurnar sýni að kerfi Grágásar og kenn-
ing Sigurðar Nordals séu réttar. Stærsta vandamál Lúðvíks er að
sögumar, bæði samtíðarsögurnar og íslendingasögumar, greina
frá fleiri goðorðum en Grágás kveður á um. Þessum goðorðum
verður hann að líta framhjá. Til að fá kerfi Grágásar til að ganga
upp fjallar hann því eingöngu um 39 goðorð og afskrifar um 50.
Árið 1989 birti ég bókina Frd goðorðum til ríkja. Þróun goðavalds á
12. og 13. öld. í þessari bók var ríkjamyndun 12. og 13. aldar rak-
in, þ.e.a.s. hvernig goðorðin hurfu og hinar landfræðilegu eining-
ar, ríkin, uxu fram. Ég held því fram að óstöðugleika goðorða og
pólitískt máttleysi megi rekja til valdabaráttu goðanna og frelsis
bænda til að velja sér goða. Völd goða og virðing fóm eftir vernd
og stuðningi þeirra við þingmenn sína, gjafmildi, mægðum og
ættgöfgi.20
Árið 1999 var rannsókn mín, Chieftains and Power in the lcelandic
Commonwealth, gefin út. Þar er rakin pólitísk þróun frá stofnun
allsherjarríkis til loka þjóðveldisaldar. Ég skipti þessari þróun í
þrjú stig. Hið fyrsta nær frá stofnun Alþingis um 930 til miðrar
11. aldar. Á þessu tímabili var fjöldi goðorða og goða sennilega
50-60, og mögulegt að stofna ný goðorð. Annað stigið nær frá
u.þ.b. 1050 til 1220. Á þessu stigi var ekki lengur hægt að mynda
ný goðorð og valdasamruninn og ríkjamyndunin hófst. Þriðja og síð-
asta stig þessarar þróunar byrjaði um 1220. Þá höfðu flest ríkj-
anna tekið form. Á þessu stigi var barist um ríki og ekki goðorð.21
Við Lúðvík göngum í rannsóknum okkar út frá tveimur and-
stæðum pólum, annars vegar sögunum og hins vegar Grágás.
19 Sigurður Nordal, íslenzk menning, bls. 111-20.
20 Töluvert hefur verið skrifað um valdaþróun í einstökum landshlutum, og
nægir þar að benda á bók Jóns Thors Haraldssonar Ósigur Oddaverja
sem birtist 1988, og rannsókn Helga Þorlákssonar Gamlar götur og goðavald
sem út kom 1989.
21 Þessi kenning á að hluta til rætur sínar að rekja til skrifa Helga Skúla
Kjartanssonar og skrifa Friedrichs Bodens frá upphafi 20. aldar.