Saga - 2000, Blaðsíða 69

SAGNFRÆÐIUM ÍSLANDSSÖGU 1300-1550
67
Gerreksson og Einar Arnórsson bætti við grein um Gottskálk bisk-
up Nikulásson og Jón Sigmundsson. Núna skyldi aðeins stuðst
við hinar bestu heimildir, einkum samtímaskjöl, og forðast munn-
mælin og arfsagnir. Greinar af þessu tagi birtust í Sögu og Skírm
°g dæmigert er fyrsta bindi í nýjum flokki af Safni til sögu Islands
sem kom út á árunum 1953-57. Þar er grein Einars um Gottskálk
og Jón, grein Björns um fall nafna síns í Rifi og grein Jóns Jóhann-
essonar um réttindabaráttu fslendinga í upphafi 14. aldar þar sem
hann tekur til í heimildunum, ef svo má segja. Ég lít á Einar sem
forystumann í þessari hreyfingu en það merkir ekki endilega að
hann hafi verið upphafsmaðurinn, margir hafa líklega fanð að
hugsa líkt á svipuðum tíma. Jón Jóhannesson hafði t.d. birt grein 1
þessum stíl um Reisubók Bjarnar Jórsalafara árið 1945. Og Jón var
ekki að öllu leyti ánægður með vinnubrögð Einars, taldi hann ekki
8anga nógu langt í heimildarýni.
Vwslunarsaga. Það var gömul skoðun að íslendingar hefðu verið
miklir siglinga- og verslunarmenn, a.m.k. fyrir 1200, og Þorkell
Jóhannesson vakti athygli á heimssögulegu mikilvægi íslenskrar
skreiðar. Árið 1964 birti Björn Þorsteinsson greinina „Þættir úr
verzlunarsögu. Nokkur atriði úr norskri verzlunarsögu fynr
1350". Þama tekur hann fram að verslunin við Noreg hafi verið
heldur takmörkuð á 13. öld og lítill verslunaráhugi af hálfu Norð-
manna á seinni hluta aldarinnar og allt þar til skreið fór að flytjast
frá landinu á fyrri hluta 14. aldar. Sóknin jókst þá mjög frá Noregi
°g þá hafi konungsvald tekið við sér og komið á Björgvinjareinok-
un. Bjöm tekur undir með Konrad Maurer að sjálfsþurft hafi ver-
ið megineinkenni á búskap íslendinga þótt menn hafi ekki slegið
hendinni á móti viðskiptum þegar buðust. Innflutningur var aðal-
iega til að halda uppi kirkjum og höfðingjastétt. Þetta samræmd-
ist ekki vel þeirri skoðun, sem var ríkjandi, á þá leið að íslending-
ar hefðu framleitt vaðmál fyrir heimsmarkað og ætlað verðfall
þess erlendis um 1300 hefði verið örlagarikt og vísað íslendingum
Veginn til aukinna fiskveiða. Því höfðu ýmsir haldið fram, svo
sam Þorkell Jóhannesson, Jón Jóhannesson og Magnús Már Lárus-
son.29 En skreiðin fór að skipta máli í útflutningi og þessi grein
Björns, „Þættir úr verzlunarsögu", varð eins og inngangur að bók
hans Ensku öldinni ísögu íslendinga sem kom út 1970 og fjallar um
29 Sbr. Helgi Þorláksson, Vaömál og verðlag, bls. 4-5,13-16.