Saga - 2000, Page 129

SAGAN AF ÞJÓÐRÍKISMYNDUN ÍSLENDINGA 1830-1944
127
greinum um Þingvallafundi 1885 og 1888 eftir Björn Karel Þórólfs-
son. Þessar greinar þóttu vissulega mjög í lengsta lagi þegar þær
komu út; það þótti ekki síst ritstjóra Skírnis, Ólafi Jónssyni, sem
niun hafa tekið þær í eins konar arf frá fyrirrennara sínum. Samt
gefur birting greinanna hugmynd um hvað allt þótti merkilegt
sem hafði gerst í stjórnmálasögu þessara ára. Löngu síðar átti ég
þátt í yfirlitsnámsbók um sögu íslendinga eftir 1830 fyrir fram-
haldsskóla, Uppruna nútímans, sem við Bragi Guðmundsson gáf-
um fyrst út í fullburða útgáfu árið 1988. Þá vissum við að þessi
Saga var tekin að falla verulega í gengi enda fékk frásögnin af bar-
áttunni fyrir endurskoðun stjórnarskrárinnar (frá 1874 og þangað
Valtýr Guðmundsson fór að leita lausnar á málinu) um fjórar
t’Iaðsfður, þar sem hún hafði breitt úr sér á einum níu í námsbók-
lrmi sem hafði verið ríkjandi á vettvanginum fram að okkar bók.40
Þó er þessi stjórnmálasaga landshöfðingjatímans næstum það
ema sem menn hafa nokkurn tímann nefnt við mig að væri of
mikið af í bókinni, og í endurskoðun hennar, sem kom út árið 1997
°g Bragi sá einn um, var komið nokkuð til móts við þá niður-
skurðarkröfu. Þannig fór endurskoðunarbaráttan þar úr fjórum
klaðsíðum niður í 18 línur.41
Aftur á móti hefur saga sjálfstæðisbaráttunnar á 19. öld gengið í
ookkra endurnýjun lífdaga nú á síðasta rúmum áratug, undir
áhrifum frá nýjum viðhorfum til eðlis þjóðernis og þjóðernis-
hyggju. Kjarni þeirra er svokallaður módernismi í þjóðernis-
uyggjurannsóknum, sú kenrdng að pólitísk þjóðernishyggja, óskin
um að mörk þjóðar og ríkis falli saman, hafi lítt eða ekki orðið til
fyrr en á nýöld. Án þess að það sé nauðsynlega rökrétt afleiðing
al þessari kenningu hefur fylgt módemismanum nokkurs konar
sfhelgun þjóðernishyggjunnar, tilhneiging til að ganga nær henni,
hjalla um hana af minni virðingu en áður, og við það vakna óhjá-
Vaemilega í tilfelli okkar íslendinga spurningar um það frelsi sem
forvfgismenn sjálfstæðisbaráttunnar þóttust vilja sækja í greipar
Dana.
40 Bragi Guðmundsson og Gunnar Karlsson, Uppruni nútímans, 1. útg., bls.
153-56. - Sbr. Heimir Þorleifsson, Frá einveldi til lýðveldis, bls. 55-64.
41 Bragi Guðmundsson og Gunnar Karlsson, Uppruni nútímans, 2. útg., bls.
143.