Saga - 2000, Qupperneq 283

RITFREGNIR
281
arasjómanna áður en nýsköpunartogaramir, boðberar nýja tímans og vax-
andi velmegunar, komu til sögunnar. Höfundur nefnir hér annað atriði
sem öllum úr sjómannsfjölskyldum eru minnisstæð, en það er siglingafrí
sjómanna sem gerði þeim kleift að sleppa sölutúr til útlanda og vera af og
til í landi. Seinna gátu þeir einnig tekið sér frí stöku sinnum frá veiðiferð-
um (bls. 97-98). Enn verð ég að nefna sjálfa mig því að ég man vel eftir-
væntinguna yfir því hvort pabbi yrði heima á jólunum eða ekki, hvemig
lífið fékk annan blæ ef hann var heima og þungbær vonbrigðin þegar
skipið fór út rétt fyrir jól eða jafnvel á sjálfan aðfangadag.
Vaxandi vegur verslunar hélst í hendur við stækkandi markað í Reykja-
vík og vaxandi þjóðartekjur og tengdist því náið gengi sjávarútvegsins.
Það er fróðlegt að rifja upp margt sem höfundur dregur fram í dagsljósið
um sveiflukenndan innflutning á stríðsámnum og ámnum næstu á eftir.
Vömskorturinn er mér eftirminnilegur, langar biðraðimar eftir fáséðum
vömtegundum eins og skóm þegar þær sem biðu alla nóttina hrepptu
hnossið en við hinar ekki. Ég segi „þær" því að karlar vom sjaldséðir í
biðröðum af þessu tagi (bls. 139) en hins vegar vom nær eingöngu karlar
í biðröðum fyrir utan áfengisútsölurnar í bænum (bls. 316 í seinru hluta).
Vefnaðarvömr vom torfengnar. Vorið 1949 var til dæmis engin leið að fá
efni í stúdentsdragt sem átti um þær mundir að vera svört. Þá skartaði
einn nýstúdentinn dragt sem móðirin hafði saumað og „vent" upp úr
gömlum sparifötum af föðumum. Óþarft er að taka fram að þeirri dragt
var útslitið vegna þess að eins og þá var siður var hún notuð sem spari-
flík í mörg ár.
Höfundur rekur þróunina í verslunarmálum Reykvíkinga og hreint
ótrúlegar breytingar á því sviði: frá smáum verslunum og persónulegri
þjónustu um miðja öldina þegar þorri Reykvíkinga bjó innan Hring-
brautar og langflestar húsmæður „vom heima", það er unnu ekki utan
heimilis, og eiginmennimir komu heim í hádeginu, til verslanaþyrpinga
og loks kjörbúða, sjálfsafgreiðslu og verslunarmiðstöðva nútímans. Vax-
andi vinsældir stórmarkaða héldust f hendur við þá miklu umbreytingu
að giftar konur héldu í síauknum mæli á vinnumarkað og tímaspamaður
því lausnarorðið. Aukin bílaeign stuðlaði að velgengni þeirra og sífellt
fleiri fjölskyldur eignuðust fsskápa og gátu þvf keypt meira inn í einu.
Áreiðanlega er það hárrétt hjá höfundi að sívaxandi utanferðir borgarbúa
breyttu matarvenjum þeirra og kröfum um vömúrval. Áhrif þeirra, sem
komu á slíkum ferðum, em því geysimikil á smekk almennings á fjöl-
mörgum sviðum.
Hagkaup fær með réttu sinn skerf. Frá því að póstverslun hófst í gripa-
húsum og hlöðu Geirs bónda í Eskihlíð haustið 1959 er rakin saga fyrir-
tækisins gegnum afgreiðslu í fjósinu við Miklatorg, til verslunar í Lækjar-
götu og til stórverslana nútfmans.Minnt er á að ófínt þótti í fyrstu að
versla þar. Frægasta vömtegund sem Hagkaup framleiddi og seldi, hinn