Saga - 2000, Side 290

288
RITFREGNIR
stefnu í landinu. Enginn, sem upplifði lýsisgjafirnar, gleymir heldur þeg-
ar lýsinu var hellt úr könnu upp í nemendur (bls. 240-41).
Upphaf fjölbrautaskólanna er rakið og menn nefndir til sögu sem þar
fóru fremstir. Slíkir skólar mótuðu verulega framhaldsnám að loknu skyldu-
námi upp frá því eins og höfundur kemst að orði: „Ásamt öðrum fram-
haldsskólum og sérskólum í Reykjavík voru mennta- og fjölbrautaskól-
arrtir liður í menntabyltingunni sem var eitt einkenni íslensks samfélags á
ofanverðri 20. öld." (bls. 265).
Eitt af því sem sett hefur svip sinn á borgina siðustu áratugi er klæðn-
aður unga fólksins. Áhrif frá uppreisnum austan hafs og vestan bárust
hingað furðufljótt og bylting varð í klæðaburði, í kjölfar bítlanna varð til
ný fatatíska. Fullvíst er að ekki er hægt að deila um smekk en frjálsræði
virðist ríkja í þeim efnum. Lesandi kemst að því að eiturlyf héldu innreið
sfna fyrir alvöru í upphafi áttunda áratugarins. Texti við mynd á bls. 333
virðist ekki eiga við. Mikill fjöldi skemmtistaða er upp talinn allt frá
Laugavegi 11 að Hallærisplani, blómaskeið kaffihúsa á sjötta áratugnum
er nefnt og auðvitað nú um stundir. Róttækar breytingar á skemmtanalífi
Reykvíkinga með tilkomu kránna eru skrásettar. Um miðja öldina bjó
unga fólkið í allt öðru umhverfi en nú og mér finnst vanta að gamla mið-
bæjarstemmningin komi fram. Kaflinn um skemmtanalífið er að mínum
dómi óþarflega langur og ég hefði kosið að síðasti kaflinn hefði fengið
meiri umfjöllun.
Höfundur nefnir Reykjavík háborg fslenskrar menningar og eru það
vissulega orð að sönnu. Rakin er sagan frá djassi og danslagasamkeppni
SKT til Bjarkar sem nýtur heimsathygli. Ekki er víst að margir hafi gert sér
grein fyrir því að það var bæjarstjóm Reykjavíkur sem var á undan ríkis-
valdinu að taka á málum svo um munaði við upphaf Sinfóníuhljómsveit-
ar íslands á fimmta áratugnum og tryggði að unnt væri að halda starfsem-
inni áfram (bls. 386). Hugmyndin um tónlistarhús hefur verið uppi frá því
í' síðari heimsstyrjöld en er ekki enn orðin að veruleika. Hér kemur fram svo
ekki verður um villst hið öfluga tónlistarlíf í borginni í kjölfar síaukinnar
tónlistarkennslu og þúsundir uppskera nú laun erfiðis síns.
Skáld og rithöfundar em leiddir fram. Mér koma í hug orð Kristjáns
Karlssonar sem sagði að enginn listamaður hefði átt jafnríkan þátt og
Tómas Guðmundsson í að móta hugmyndir landsmanna um Reykjavík
sem nútímaborg með stórborgarlífi langt umfram stærð sína né vekja
skyn þeirra á fegurð hennar. Ljóðabókin Fagra veröld sem kom út á fjórða
áratugnum er sannarlega áfangi í menningarsögu íslendinga.
Hatrammar deilur um bókmenntir og myndlist eru raktar og fjallað er
um hina frægu listamannadeilu vorið 1942 sem kemur mörgum sérkenni-
lega fyrir sjónir nú (bls. 432). Náttúrlega verður að skoða þá deilu og
þátt Jónasar Jónssonar frá Hriflu, foringja bændastéttarinnar, í henni í
samhengi við þjóðfélagið eins og það var. Þarna var um að ræða átök