Saga - 2000, Síða 313

RITFREGNIR
311
gætu spunnið en þær gætu ekki skrifað góðar matreiðslubækur, þá urðu
það brátt í augum almennings meðmæli með matreiðslubók að hún væri
skrifuð af konu. íslenskir karlar höfðu skrifað töluvert um matvæli og
matargerð á síðustu áratugum 18. aldar og fengið misjöfn viðbrögð og
hver sem þáttur Magnúsar var í kverinu hefur hann talið affarasælast að
á titilblaðinu stæði nafn heldri manna húsfreyju.
Bókin er, eins og elstu matreiðslubækur grannlandanna og reyndar eins og
margar matreiðslubækur nútímans, alls ekki lýsing á þeim mat sem eld-
aður er í landinu, heldur fyrst og fremst kennslubók í gerð ýmissa út-
lendra rétta. Flestir íslenskir réttir „eru svo algengir að frá þeim þarf ekki
meira að segja". Skyldi þá bókin hafa haft einhver áhrif? Um það er ekki
gott að dæma en vafalaust hefur þetta flest eða allt verið eldað á stöku yf-
irstéttarheimili, að minnsta kosti verið reynt í eldhúsinu hjá Mörtu Maríu
þótt það hafi ekki náð að festa rætur á íslandi.Undir fyrirsögninni „Orma-
mjólk" eru til dæmis býsna greinargóðar leiðbeiningar um pastagerð og leið
á löngu uns siík uppskrift sást aftur í ísienskri matreiðslubók. Vafasamara er að
kalkiínuhænsn hafi verið steikt á teini á Hvanneyri en ekki er það útilokað.
Stundum má sjá merki um staðfærslu á uppskriftum og í uppskrift að
eplalummum „sem danskir nefna æbleskiver" segir: „... en þar ný epli
fást sjaldan óskemmd hingað til lands, má þurr epli, snöggsoðin f potti
með litlu af vatni í, og svo upp úr tekin, brúka í hinna stað, enda eru þess-
ar lummur allgóðar eplalausar". í þessari uppskrift eru mjög nákvæmar
leiðbeiningar um baksturinn og auðsýnilega talað af mikilli þekkingu og
reynslu en hið sama er ekki að segja um allar uppskriftimar; stundum er
lýsingin fremur óljós og bendir ekki til þess að sá sem skráði hafi sjálfur
matreitt réttinn. Raunar er stíllinn á uppskriftunum býsna misjafn og eyk-
ur það enn líkumar á því að bókin sé mnnin af fleiri en einni rót.
Þótt Einfalt matreiðsluvasakver hafi ef til vill ekki markað ýkja djúp spor
í íslenskri matarmenningu er ritið engu að sfður merk heimild um matar-
gerð og matarsmekk íslenskra höfðingja í lok 18. aldar. Því er mikill feng-
ur að þessu snoturlega útgefna kveri.
Nanna Rögnvaldardóttir
Guðmundur Jónsson: HAGVÖXTUR OG IÐNVÆÐ-
ING. ÞRÓUN LANDSFRAMLEIÐSLU Á ÍSLANDI
1870-1945. Þjóðhagsstofnun. Reykjavík 1999. 399 bls.
með töfluviðauka og heimildaskrá.
Fyrir þremur ámm sáu Guðmundur Jónsson og Magnús S. Magnússon
um útgáfu bókarinnar Hagskinna sem hefur að geyma sögulegar hagtölur
um ísland. í Hagskinnu vom birtar niðurstöður ýmissa frumathugana,