Saga - 2000, Page 321

RITFREGNIR
319
framan af, en kosningaþátttaka var yfirleitt mjög lítil miðað við það sem
nú gerist. Konumar voru hins vegar ótrúlega óheppnar er þær vom hvað
eftir annað dregnar út, en hlutkesti réð því á tveggja ára fresti hvaða fimm
bæjarfulltrúar misstu sæti sitt og urðu að leita eftir endurkjöri. Auður
telur að kvennalistinn hafi orðið fyrir miklu áfalli þegar tvær konur af
fjómm máttu víkja 1910, en aðeins ein náði endurkjöri. Deilur komu upp
meðal kvennanna og andstaðan gegn þeim fór vaxandi, einkum eftir að
Knud Zimsen varð borgarstjóri 1914, en allt þetta gróf undan hreyfing-
unni.
Störf kvennanna í bæjarstjóminni koma ekki á óvart en þær lögðu meg-
ináherslu á málefni bama, gamalmenna, sjúklinga og svo auðvitað það
sem komið gat konum og heimilunum að gagni. Það er hins vegar athygl-
isvert hve andstaða og tregða annarra stjómmálahreyfinga fór vaxandi.
Því hefur löngum verið haldið fram að íslenskar konur hafi haft fremur
lítið fyrir því að öðlast mannréttindi og má það til sanns vegar færa fram
til 1911, en eftir það er greinilegt að mörgum fannst nóg komið.
Það sem mér finnst einkum á skorta í rannsókn Auðar er að ná betur
utan um andstöðuna við réttindi og stjómmálaþátttöku kvenna og orsak-
ir hennar. Hún vísar til feðra/bræðraveldis sem náði til allra stjórnmála-
hreyfinga og gildismats sem greinilega var að breytast frá bændasamfé-
laginu. Innan bændasamfélagsins virtist ríkja sá skilningur að konur sem
vom sjálfra sín ráðandi ættu að fá að kjósa rétt eins og karlar (sbr. lög frá
1882) og að bræður og systur ættu að njóta jafns erfðaréttar (lög frá 1850).
Það gekk nokkuð vel að ná fram öðrum réttindum t.d. vom lögin um jafn-
an rétt til náms, embætta og styrkja samþykkt 1911 þrátt fyrir harða and-
stöðu, en mér segir svo hugur um að nokkmm ámm síðar hefði sá róður
reynst mun þyngri. Því meir sem „borgaralegt" hugarfar náði tökum á ís-
lensku samfélagi því meiri varð andstaðan við réttindi kvenna samkvæmt
þvf sem Auður segir. Þama held ég að þörf sé á mun dýpri greiningu á
hugarfari, en það kann að reynast þrautin þyngri að finna nægilega góð-
ar heimildir til hennar.
Annað sem ég set spumingamerki við í bók Auðar er notkun stéttahug-
taksins. Það er ein meginniðurstaða hennar að kvennaframboðin hafi orð-
ið undir vegna vaxandi þunga stéttastjómmálanna. Það er auðvitað rétt
að baráttan um atkvæðin fór harðnandi, en það gerðist þó einkum eftir
þann tíma sem bókin fjallar um. Mér sýnist samkvæmt bók Auðar að það
hafi verið samstaða þvert á alla flokka og félög um að kveða kvennafram-
boðin niður og því mun frekar um áðumefnt gildismat feðraveldisins að
ræða en að stéttastjómmál ráði þar för. Það er að sönnu rétt að á öðmm
áratug aldarinnar urðu til stjómmálaflokkar sem höfðu að markmiði að
standa vörð um hagsmuni ákveðinna hópa, eða að berjast fyrir réttindum
og bættum kjömm alþýðu, meðan aðrir fóm í vöm fyrir ákveðnar hug-
myndir. Þegar grannt er skoðað var öllum þessum flokkum stjómað af