Skinfaxi - 01.11.2011, Blaðsíða 41

SKINFAXI – tímarit Ungmennafélags Íslands 41
Það er mikið rætt um D-vítamín þessa dag-
ana, og ekki að ástæðulausu. Hver rannsókn-
in á fætur annarri síðustu áratugi hefur sýnt
að Íslendingar fá allt of lítið af þessu mikil-
væga vítamíni úr fæðunni og að styrkur
D-vítamíns í blóði þeirra sem hvorki taka lýsi
né önnur fæðubótarefni er töluvert undir
viðmiðunarmörkum. Sérstaklega er það áber-
andi að vetri til þegar sól er lágt á lofti og
D-vítamín nær ekki að myndast í húðinni.
Eftir áratuga margítrekaða áherslu á D-víta-
mín og lýsi í öllum opinberum ráðleggingum
um mataræði, og hversu nauðsynlegt það sé
að taka D-vítamín aukalega, hefur boðskapur-
inn loks komist rækilega til skila.
Ástæðu þessa nýtilkomna áhuga má aðal-
lega rekja til nýrri rannsókna sem benda til
þess að D-vítamín gegni enn mikilvægara
hlutverki fyrir heilsu en áður var talið. Það eru
sem sagt ekki bara beinin sem þurfa á D-víta-
míni að halda, heldur fjöldi annarra vefja í
líkamanum. Í ljósi þessarar nýju þekkingar á
hlutverki og virkni D-vítamíns hafa ráðlegg-
ingar um æskilegt magn af D-vítamíni verið
teknar til gagngerrar endurskoðunar víða um
heim og nýjar ráðleggingar hafa sums staðar
birst nú þegar. Bandaríkjamenn og Kanada-
menn hafa þannig nýlega hækkað sínar
ráðleggingar samkvæmt áliti sérfræðinefnd-
ar á vegum Institute of Medicine.
Þar er nú fullorðnum og börnum frá
tveggja ára aldri ráðlagt að taka 15 míkró-
grömm eða 600 alþjóðaeiningar á dag en
öldruðum 20 míkrógrömm á dag (800 AE).
Ráðleggingar fyrir börn eru óbreyttar, 10
míkrógrömm á dag (400 AE).
Hér á landi hefur Lýðheilsustöð ráðlagt 10
míkrógrömm fyrir alla að 60 ára aldri en 15
fyrir þá sem eru eldri. Á Norðurlöndum er nú
unnið að endurskoðun ráðlegginganna og
taka íslenskir sérfræðingar virkan þátt í þeirri
vinnu. Ekki er ólíklegt að nýju ráðleggingun-
um muni svipa til þeirra amerísku, enda hafa
fáar rannsóknir verið birtar sem hnekkja þeirri
niðurstöðu. Það má þó benda á að íslenskar
ráðleggingar um D-vítamín hafa lengi verið
nokkuð hærri en þær norrænu og hefur þar
verið tekið mið af íslenskum rannsóknum á
D-vítamín-hag. Til að ná 10–15 míkrógrömm-
um á dag er bráðnauðsynlegt að taka vítamín
eða lýsi, til dæmis eina barnaskeið af þorska-
lýsi og til að ná hærri skömmtum er jafnvel
þörf á að taka bæði lýsi og D vítamín. Venju-
legt hollt fæði veitir engan veginn nægilegt
magn því að D-vítamín er aðeins í örfáum
fæðutegundum, þá helst feitum fiski eins og
síld, laxi eða silungi, og svo að sjálfsögðu í
lýsinu. Jafnvel D-vítamínbætta fjörmjólkin
inniheldur aðeins um 1 míkrógramm í einu
glasi, og svipað magn er í einum diski af
D-vítamínbættu morgunkorni.
Að sumra mati gengu amerísku ráðlegg-
ingarnar alls ekki nógu langt í átt til hækkun-
ar, og það þurfi mun stærri skammta til að
tryggja fólki ákjósanlegan D-vítamín-hag.
Reynt hefur verið að svara gagnrýnisröddum
með vísan í vandaða og umfangsmikla vinnu
sérfræðingahópsins.
Bent hefur verið á að enn hefur alls ekki
komið nægilega skýrt í ljós að hærri skammt-
ar tengist betri heilsu fyrir allan þorra fólks,
og það sem meira er, að stærri skammtar geti
ekki haft þveröfug áhrif á heilsutengda þætti
á borð við krabbameinsáhættu, hjartasjúk-
dóma og útkomu meðgöngu. Því að þótt
flestir sérfræðingar séu þeirrar skoðunar að
D-vítamín sé ekki það stórhættulega efni sem
gjarnan var talið á árum áður, og að eiturmörk
fyrir fullorðna séu líklega of varlega áætluð
af alþjóðlegum stofnunum um eiturefni, er
sannarlega ástæða til að fara varlega við gerð
opinberra ráðlegginga fyrir allan almenning.
Þá er betra að vera nokkuð viss í sinni sök og
byggja ráðleggingar á traustum vísindaleg-
um grunni.
Ráðleggingum fyrir almenning er ætlað
að fullnægja þörfum 98% heilbrigðra ein-
staklinga, og samkvæmt skilgreiningu verða
þá ævinlega einhverjir sem þurfa meira.
Fólk, sem er mjög feitt, þarf til dæmis
gjarnan að að fá meira D-vítamín til að ná
æskilegum mörkum í blóði heldur en þeir
grennri og eins er arfbundinn breytileiki í
þörfum á D-vítamíni eins og flestum öðrum
mannlegum eiginleikum. Eins getur fólk, sem
er haldið ákveðnum sjúkdómum eða kvillum,
haft óvenjulegar þarfir og þurft mun hærri
skammta en allur þorri fólks. Það á ekki aðeins
við um D-vítamín, heldur fleiri næringarefni
á borð við járn og B12-vítamín, þar sem sumir
sjúklingahópar þurfa miklu stærri skammta
en aðrir. Þannig sérþarfir geta þó aldrei orðið
til að ákvarða almennar næringarráðlegg-
ingar.
Þegar D-vítamín var fyrst uppgötvað á
fyrstu árum síðustu aldar varð það fljótlega
útnefnt sannkallað töfralyf, þar sem það í
einni sviphendingu gat útrýmt landlægri
beinkröm meðal barna. Sérstaklega átti það
við í iðnaðarborgum Evrópu þar sem svartur
kolareykurinn kom í veg fyrir eðlilega myndun
D-vítamíns í húð. Nú er ný áskorun á ferðinni,
þar sem almenn notkun sólarvarnar kemur í
veg fyrir nýmyndun D-vítamíns, rétt eins og
kolareykurinn forðum. Því er enn meiri ástæða
til að tryggja börnum og fullorðnum nægi-
legt D-vítamín.
Laufey Steingríms-
dóttir, prófessor í
næringarfræði við
Háskóla Íslands.
Gleymdu ekki D-vítamíninu
– þú færð ekki nóg úr matnum
Pétur Eyþórsson, Glímufélaginu
Ármanni, og Marín Laufey Davíðsdóttir,
Héraðssambandinu Skarphéðni, voru
valin glímufólk ársins 2011 en stjórn
Glímusambandsins ákvað þetta á stjórn-
arfundi 28. nóvember sl.
Pétur er 33 ára gamall og hefur stund-
að glímu í yfir tuttugu ár. Pétur hampaði
Grettisbeltinu í sjötta sinn, varð tvöfald-
ur Íslands- og bikarmeistari auk þess að
sigra alþjóðlegt fangbragðamót á
Sardiníu. Pétur hefur ótvírætt verið
fremsti glímumaður Íslands undanfarin
ár. Hann glímir vel og er góð fyrirmynd
jafnt innan vallar sem utan.
Marín Laufey er 16 ára gömul og átti
frábæru gengi að fagna á glímuvellin-
um árið 2011. Marín vann Íslandsglím-
una 2011 og hlaut þar með Freyjumen-
ið í fyrsta sinn, varð tvöfaldur Íslands-
meistari, leiddi sveit HSK til sigurs í
sveitaglímunni auk fjölda annarra sigra.
Marín er fyrirmyndaríþróttakona, jafnt
innan vallar sem utan.
Pétur Eyþórsson
og Marín Laufey
Davíðsdóttir.
Pétur og Marín Laufey glímufólk ársins