Morgunblaðið - 13.11.2009, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. NÓVEMBER 2009
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Dómur hinserlendaefnahags-
ráðgjafa rík-
isstjórnarinnar,
sem sagt var frá í
gær, er afgerandi og alvar-
legur. Þar talar sérstakur
ráðgjafi og trúnaðarmaður
ríkisstjórnar Íslands. Því er
ekki hægt að grípa til hefð-
bundinna aðferða til að forð-
ast málefnalega gagnrýni og
veitast að viðkomandi per-
sónulega. Það getur ekki al-
varlegra verið en að það sé
eindregin skoðun hins virta
ráðgjafa að ríkisstjórnin sé í
raun helsta vandamál ís-
lenskra efnahagsmála. En
aðra ályktun er naumast
hægt að draga af orðum hans.
Þess má nærri geta að þess
háttar yfirlýsingar eru ekki
gefnar opinberlega fyrr en
menn eru orðnir úrkula vonar
um að aðfinnslur inn á við og í
trúnaðarsamtölum nái að lok-
um að þoka málum áleiðis.
Ráðgjafinn segir: „Svo virðist
sem endurreisn efnahagslífs-
ins sé ekki í forgrunni hjá
stjórnvöldum þessa dagana.
Skortur á pólitískri ákvarð-
anatöku er það sem helst
stendur fyrir endurreisn ís-
lensks efnahags!“ Þetta er
einhver þyngsti áfellisdómur
sem hægt er að fella um rík-
isstjórn í landi þar sem þetta
er meginverkefni landstjórn-
arinnar. Og það
eykur þungann
enn að hvert
mannsbarn veit að
því fer fjarri að
nokkuð sé hér of-
sagt eða ýkt. Þvert á móti.
Enda ummælin viðhöfð af
þrautreyndum en jafnframt
varfærnum alþjóðlegum emb-
ættismanni sem engra erinda
gengur. Í raun hefur dýr-
mætum tíma verið kastað á
glæ. Þar var þó ekki aðeins
dýrmætum tíma sóað og mikl-
um verðmætum. Hitt er enn
verra. Því stór hópur fólks,
heilu fjölskyldurnar, sem síð-
astliðið vor og fram til þessa
trúðu á lýðskrumið um
skjaldborgina sem strax yrði
slegin um heimilin, og reyndu
að þrauka í því trausti sem
stuðningstalið vakti, eru að
missa móðinn og gefast upp.
Það fólk er illa svikið. Það er
svikið af stjórnvöldum sem
ekki eru að vinna verkin sín.
„Því svo virðist sem end-
urreisn efnahagslífsins sé
ekki í forgrunni hjá stjórn-
völdum þessa dagana.“ Hvað
annað en endurreisn ís-
lenskra efnahagsmála getur
verið í forgrunni eins og nú er
ástatt? Hvað er það sem
gengur framar ríkasta hags-
munamáli íslenskrar þjóðar
um þessar mundir? Hver ætl-
ar að gefa þjóðinni svör við
því?
Endurreisn
efnahagslífsins
ekki í forgrunni}
Afgerandi áfellisdómur
Um nokkurtárabil hafði
Samfylkingin á
stefnu sinni að
taka bæri ákvörð-
un um að láta
vinna samnings-
markmið Íslands vegna
hugsanlegrar aðildar að Evr-
ópusambandinu. En hún lét
hins vegar ætíð hjá líða að
skýra þjóðinni frá hver þau
markmið ættu að vera að
hennar mati. Ástæðan er
orðin öllum ljós. Þessi flokk-
ur telur að samningsmark-
miðið sé aðeins eitt. Fara í
Evrópusambandið hvað sem
það kostar. Samninganefnd
þar sem utanríkisráðherra
hefur skipað eingöngu sér-
staka trúnaðarmenn sína
undirstrikar þessa stöðu. Sú
samninganefnd hefur því
mjög takmarkaðan bakstuðn-
ing enda þetta brölt þjóðinni
þvert um geð. Páll Vilhjálms-
son blaðamaður orðar þetta
réttilega svo:
„Umsókn Sam-
fylkingarinnar
um aðild Íslands
að Evrópusam-
bandinu eitrar
pólitíska umræðu.
Samfylkingin hafði einn
flokka í kosningunum í vor
það á stefnuskrá sinni að
sækja um aðild. Samfylk-
ingin fékk 29 prósent at-
kvæðanna.
Vinstri grænir létu Sam-
fylkinguna kúga sig. Vg hafði
lofað kjósendum andstöðu
við inngöngu Íslands í Evr-
ópusambandið. Í atkvæða-
greiðslu 16. júlí kom fram að
þingmenn Vg greiddu at-
kvæði þvert gegn samvisku
sinni þegar þeir féllust á að
senda umsóknina.
Umsóknin gerir vinnu við
endurreisnina erfiðari vegna
þess að ríkisstjórnin er reist
á svikum. Þjóðin lætur ekki
bjóða sér þessi vinnubrögð.“
Umsókn um Evrópu-
sambandsaðild
gerir endurreisnina
erfiðari}
Samninganefnd
í einkaerindum
Í
myndum okkur einkafyrirtæki. Hagn-
aður fyrirtækisins, fyrir skatta og
fjármagnsliði og afskriftir (svokölluð
EBITDA) á síðasta ári nam 11,7
milljörðum króna, en heildartap fyrir
árið var hins vegar heilir 73 milljarðar.
Ímyndum okkur jafnframt að skuldir fyr-
irtækisins séu rúmir 200 milljarðar króna.
Skuldirnar eru að mestu í erlendri mynt þrátt
fyrir að tekjur þess séu að stærstum hluta í
krónum. Til að varpa ljósi á stöðuna má nefna
að hlutfall skulda fyrirtækisins og EBITDA
var um 10 í ársbyrjun 2008 og um 20 í árs-
byrjun 2009, einkum vegna gengishruns. Til
samanburðar má nefna að þetta hlutfall var
einnig um 10 í ársbyrjun 2008 hjá Eimskipi,
sem síðar þurfti að óska eftir greiðslustöðvun.
Ímyndum okkur að staða þess sé svo alvar-
leg nú að matsfyrirtæki hafi ákveðið að færa lánshæfi
þess niður í svokallaðan ruslflokk og að opinberir aðilar
beri ábyrgð á skuldbindingum fyrirtækisins.
Ímyndum okkur (engar áhyggjur, þetta er síðasta
ímyndunin) að í stað þess að draga saman seglin hafi fyr-
irtækið við núverandi aðstæður ákveðið að taka enn
meiri lán og að leggjast í enn frekari framkvæmdir.
Ég hef lúmskan grun um að væri þetta ímyndaða
einkafyrirtæki til, væru nú uppi, og hefðu verið um nokk-
urn tíma, háværar raddir um brottvikningu þeirra sem
bæru ábyrgð á því hvernig komið væri fyrir fyrirtækinu.
Fyrirtæki í nákvæmlega sömu stöðu og áðurnefnt
ímyndarfyrirtæki er reyndar til og heitir
Orkuveita Reykjavíkur. Eini munurinn er sá
að OR er opinbert fyrirtæki sem er að stærst-
um hluta í eigu Reykjavíkurborgar.
Hefur stjórn fyrirtækisins lengst af verið
skipuð á pólitískum forsendum og bera
stjórnmálamenn því bróðurpartinn af
ábyrgðinni á því hvernig komið er fyrir Orku-
veitunni. Það er líklega ástæðan fyrir því að
almenningur, álitsgjafar og við fjölmiðla-
menn fara öðrum og mildari höndum um fyr-
irtækið en um einkafyrirtæki.
Ég get engan veginn séð að rekstur Orku-
veitunnar hafi á nokkurn hátt verið skyn-
samlegri en margra þeirra einkafyrirtækja
sem farið hafa á kúpuna með miklum látum
undanfarin misseri. Eigendur þeirra og
stjórnendur hafa réttilega verið gagnrýndir
mjög harkalega fyrir sinnu- og ábyrgðarleysi í sínum
rekstri, en þegar kemur að opinbera fyrirtækinu Orku-
veitu Reykjavíkur eru viðbrögðin öllu stilltari.
Hægt er að leggjast kylliflatur í skotgrafir flokka-
pólitíkur og rífast um hvaða stjórnmálaflokkur eða
stjórnmálamaður beri mesta ábyrgð. Mér þykir það hins
vegar leiðinlegur leikur.
Aðalatriðið er mismunandi viðbrögð við arfaslökum
fyrirtækjarekstri í einkageiranum annars vegar og hin-
um opinbera hins vegar. Bjarta hliðin er þó að þetta ætti
að sýna að stjórnmálamenn eru síst betur til þess fallnir
að reka fyrirtæki en einkaaðilar. bjarni@mbl.is
Bjarni
Ólafsson
Pistill
Saga af ímynduðu fyrirtæki
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Frumvarpið setur
sáttafarveg í óvissu
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ágúst Inga Jónsson
aij@mbl.is
Í
stöðugleikasáttmálanum frá
25. júní segir í fyrirvara SA
vegna sjávarútvegsins:
„Samtök atvinnulífsins við-
halda þeim fyrirvara gagn-
vart framlengingu kjarasamninga
að vinna á vegum ríkisstjórnarinnar
um endurskoðun fiskveiðistjórn-
unar verði í þeim sáttafarvegi sem
lagt var upp með við skipan nefnd-
ar til þess að vinna að því máli.“
Í yfirlýsingu um sama sáttmála
frá 28. október segir: „Ríkisstjórnin
lýsir því yfir að engin breyting hef-
ur orðið varðandi þann sáttafarveg
sem endurskoðun fiskveiðistjórn-
unarinnar var sett í með skipun
nefndar sjávarútvegs- og landbún-
aðarráðherra í sumar, þar sem for-
senda nefndarstarfsins er að skapa
sjávarútveginum góð rekstrarskil-
yrði til langs tíma.“
Jón Bjarnason sjávarútvegs-
ráðherra segir í skriflegu svari við
spurningum blaðamanns, að frum-
varpið sé alls ekki brot á sátt sem
búið hafi verið að gera við útgerð-
ina. Þau atriði sem tekin séu fyrir í
þessu frumvarpi byggist að stórum
hluta á stefnuyfirlýsingu ríkis-
stjórnarinnar, nánar tiltekið því
sem flokkað er sem brýnar aðgerðir
í stjórn fiskveiða.
Endurskoðunarnefndin hafi hins
vegar sitt vel skilgreinda hlutverk.
Þegar hún hafi lokið störfum og
skilað af sér verði tillögur hennar
metnar á eigin forsendum og um
það sé full sátt. Ef þær tillögur
hennar sem samþykktar verði
gangi þvert á það sem lagt er til í
frumvarpi ráðherra frá því í viku-
byrjun verði tekið tillit til þess þeg-
ar þar að kemur.
Óframkvæmanlegt
Adolf Guðmundsson, formaður
Landssambands íslenskra útvegs-
manna, telur að um sáttarof sé að
ræða af hálfu stjórnvalda. „Það er
engin launung á því að við fórum
inn í þessa nefnd um fisk-
veiðistjórnina til að vinna að frekari
sátt um hana. Við sögðum strax að
við tækjum ekki þátt í því starfi ef
það væri nefndarinnar að finna út-
færslu á fyrningarleið. Við teljum
að við höfum sýnt fram á það með
margvíslegum, rökstuddum gögn-
um að fyrningarleiðin er ófram-
kvæmanleg fyrir útgerðina og þetta
hefur verið kynnt í nefndinni,“ seg-
ir Adolf.
Fyrir þetta fiskveiðiár var út-
hlutað 2500 tonnum af skötusel og
var það í samræmi við ráðgjöf Haf-
rannsóknastofnunar, en 500 tonnum
minna en árið á undan. Samkvæmt
frumvarpsdrögunum fær ráðherra
heimild á þessu fiskveiðiári og því
næsta til sérstakrar ráðstöfunar á
allt að tvö þúsund lestum af skötu-
sel gegn greiðslu 120 króna gjalds á
hvert úthlutað kíló án þess að þeim
verði úthlutað á grundvelli afla-
hlutdeildar í tegundinni.
Ráðherra var spurður hvort það
væri verjandi að fara svona langt
umfram ráðgjöf fiskifræðinga og
bæta tvö þúsund tonna skötusels-
afla við. „Ekkert liggur fyrir um
það hvað ráðherra muni bæta miklu
við, komi til þessa. Það getur orðið
2000 tonn að hámarki, það er rétt,
en það getur líka orðið minna,“ seg-
ir í svari ráðherra. Ráðherra sagði
að um tímabundna leigu á skötusel
væri að að ræða en ekki sölu.
Skötuselur Heimilt verður að veiða allt að tvö þúsund tonn gegn gjaldi.
Stjórnarfrumvarp um breytingar
á lögum um stjórn fiskveiða, sem
sjávarútvegsráðherra kynnti í
byrjun vikunnar hefur hleypt illu
blóði í samskipti LÍÚ og stjórn-
valda. Ráðherra segir að engin
sátt hafi verið rofin eins og út-
vegsmenn halda fram.
AÐSPURÐUR hvort ákvæði um
skötusel í frumvarpinu sé upphafið
að fyrningarleið og hvort ekki verði
tvö kerfi í fiskveiðistjórnun ef
ákvæðið verður samþykkt vísaði
ráðherra í fréttatilkynningu frá síð-
asta mánudegi, en þar segir m.a.:
„Aðgerðin er tímabundin og ein-
stök að því leyti að hún tekur á nær
fordæmislausum breytingum á út-
breiðslu stofns sem eru tilkomnar
að líkindum vegna hlýnunar lofts-
lags og hækkandi hita sjávar. Af
þessu leiðir að ráðuneytið telur að
málefni skötusels séu svo sérstök að
ekki sé um að ræða fordæmi og að
auki er ákvæðið sett til bráðabirgða
til að taka af allan vafa í því sam-
bandi.“
Adolf Guðmundsson segir hins
vegar að hann telji ekki nokkurn
vafa á að með þessu sé verið að
opna á fyrningarleiðina og þessi
opnun sé þvert á sátt aðila. „Meg-
inreglan hefur verið sú í afla-
hlutdeildarkerfi að útvegsmenn
eiga hlutdeild í úthlutuðum afla.
Við tökum á okkur skerðingu þegar
þannig árar, en viljum fá aukningu
þegar það á við. Skerðingin nam
500 tonnum frá síðasta ári í sam-
ræmi við veiðiráðgjöf Hafrann-
sóknastofnunar en svo ákveður ráð-
herra að auka afla á skötusel um
80%. Við viljum fá að sjá vísindaleg
rök fyrir aukningunni. Ef í ljós
kemur að ráðherra hefur gengið of
langt, hver á þá að bera skaðann af
því?“ spyr Adolf Guðmundsson.
Hvorki fordæmi
né fyrning