Skólablaðið - 01.04.1960, Blaðsíða 19

- 139 -
HvalveiðivertítSin við ísland stendur
yfir í fjora mánuði, sumarmánuðina.
Gerðir eru út fjórir hvalbátar, hver með
fjórtán manna áhöfn. Veiðarnar eru mjög
háðar veðráttu, en hún olli mestu um
hversu illa gekk síðastliðið sumar.
Hvalveiðar eiga sennilega meira undir
tíðarfari en nokkur önnur grein sjávarút-
vegsins, þar sem hvorki má vera of
hvasst nó of lygnt til þess að hvalblástrið
sjáist.
Bátarnir leggja afla sinn að landi við
hvalstöðina í Hvalfirði, en hún er nú eina
veiðistöðin hér, sem starfrækt er.
Hvalstöðin hefur talsamband við bátana á
tveggja tíma fresti frá klukkan 7 að
morgni til klukkan 11 að kvöldi.
Veiðisvæðinu er skipt niður í reiti,
sem merktir eru inn á sjókort til að auð-
velda þeim staðarákvörðun, sem þeir gefa
oftast upp, þegar stöðin hefur talsamband
við þá. Þegar bátarnir hafa verið að elt-
ast við stygga hvali, getur það samt kom-
ið fyrir, að skakkur reitur sé gefinn upp.
Vistin um borð í bátunum er ekki eins
ævintýraleg og margur hefur haldið.
Sólarhringnum er skipt niður í tvær 6
tíma vaktir og þrjár fjögurra tíma vaktir.
Standa menn þá tíu tíma annan sólarhring-
inn og fjórtán tíma hinn. Oft standa
menn þó meir en þetta, því að þeir, sem
eiga frívakt, eru ætxð ræstir út, þá hval-
ur er skotinn. Tveir hásetar eru á
hvorri vakt með sinn hvorum stýrimann-
inum. Skiptast hásetarnir á að standa við
stýrið og upp í tunnu á klukkutíma fresti.
Þegar komið er á miðin og veiðiveður er,
þá er sett á leitarferð svokallaða, sem
er um 10 sjómílur á klukkustund.
Þegar tunnumaður gefur til kynna, að
hann hafi séð hval, er sett á "go on"-
ferð, sem eru rúmar 13 sjómílur á
klukkustund. Þegar báturinn nálgast fer
skyttan fram á "palla" ( hvalborð ) og
hagræðir byssunni. Sjáist hvalurinn ekki,
þegar komið á staðinn, er hægt á og jafn-
vel stanzað alveg, eftir aðstæðum.
Reyðar-hvalirnir eru frá um sjö upp í
tuttugu mínútur í kafi.en búrhvalurinn
( spermurinn ) getur verið allt að 50 mín-
útur í kafi. Spermurinn er annars mjög
merkilegt dýr, þolir geysilegan þrýsting
og getur eins og áður er sagt verið mjög
lengi í kafi. Hér við land veiðist ein-
göngu stór karlspermur. Sagt er, að þeg-
ar hann eldist, leiti hann norður í kalda
strauma til þess að losna við snigla, sem
hafa setzt á hann.
Settar eru ákveðnar kröfur um lág-
marks stærð hvalanna, mismunandi eftir
hvalategundum. Einnig er lagt blátt bann
við að skjóta móðurhvali.
Algengasta skotfæri á hval er frá 15 upp
í 36 faðma. Þegar komið er nálægt hval,
er áríðandi, að tunnumaður sé vel á verði
og reyni að koma auga á hann í vatninu,
til þess að skyttan viti, hvernig hann á
að snúa byssunni þegar hvalurinn kemur
upp. Stundum kemur fyrir að skjóta þarf
fleiri en einum skutli í hval, svo að hann
drepist. Þegar hann er dauður, er hann
hífður að skipshliðinni, þar sem dælt er
í hann lofti og sprautað í hann einhverju
r otvarnarefni.
Þrjátíu og sex til fjörutíu tímum eftir
að hvalur er drepinn, verður hann að
vera kominn til stöðvarinnar, þar sem
hann er unninn.
Afla hvers báts fyrir sig er skipt nið-
ur í einingar. Fara mismunandi mörg
lengdarfet í eininguna eftir því, hvaða
hvalategund er um að ræða.
Erfitt er að gera efni sem þessu
nokkur skil, í svo stuttri grein.
Ég vona samt, að lesendur verði að ein-
hverju fróðari eftir en áður.
29/3 1960
Eggert Jónsson.