SunnudagsMogginn - 04.04.2010, Side 6

6 4. apríl 2010
Leitið og þér munuð finna! Kínverjum er orðið tamt að leita upplýsinga á netinu með aðstoð Google eins og fleirum.
Reuters
N
etfyrirtækið Google hefur þan-
ist hratt út og veldi þess fer
vaxandi. Ritskoðunardeila Go-
ogle við kínversk stjórnvöld er
til marks um áhrif fyrirtækisins. Sú stað-
reynd að orðið að gúgla er orðið tamt á
tungu Íslendinga ber því vitni hvað Google
er mikið notað.
Google leitar að upplýsingum fyrir þig.
Google setur heiminn í samhengi. Google
sér um tölvupóstinn. Google ætlar að
skanna bókasöfn heimsins og gera að-
gengileg í stafrænu formi. Með nýjum
hugbúnaði, sem heitir Goggles, er hægt að
nota mynd, sem tekin er með farsíma, til
að leita uppi sambærilega hluti og komast
að því hvar þeir fást eða hvort þeir eru á
heimsminjaskrá. Það er líka hægt að nota
Goggles til að leita að fólki á myndum í
gagnabönkum, sem leitarvél Google nær
til. Möguleikarnir eru endalausir. Tekju-
möguleikarnir eru fólgnir í því að gefa
auglýsendum tækifæri til að komast í sam-
band við einstaklingana og þeir eru ekki
fáir.
Slóðin á netinu er verðmæt
Í júlí í fyrra voru gerðir 113,7 milljarðar
leitarfyrirspurna á netinu um allan heim.
76,7 milljarðar þeirra voru hjá Google. Í
sama mánuði staldraði fólk við á síðum
Google í 145 milljarða mínútna. Talið er að
netþjónar Google geti hýst að minnsta
kosti 100 milljónir gígabæta. Öll þessi um-
ferð hjá Google skilur eftir sig gríðarlegt
magn af upplýsingum. Fyrirtækið getur
greint hegðunarmynstur notendanna, séð
að hverju þeir leita og hvað þeir skoða. Til
dæmis hafa mörg hundruð þúsund vefsíð-
ur, þar sem auglýsingar Google birtast,
sent frá sér IP-tölur frá tölvum, sem not-
aðar eru til að fara inn á þær, til Google.
Það auðveldar fyrirtækinu að draga upp
mynd af einstaklingunum. Þannig getur
auglýsandinn nálgast þann, sem hefur
áhuga á vörunni, sem hann hefur að bjóða,
í stað þess að auglýsa af handahófi. Reglu-
legum gestum á upplýsingasíðum um
garðyrkju birtast auglýsingar um hrífur,
sláttuvélar og garðslöngur.
Uppgangur Google hefur ekki aflað fyr-
irtækinu vinsælda á öllum vígstöðvum.
Bókaútgefendur eru lítt hrifnir af hinu
stafræna bókasafni þótt Google segi að
einkum sé um að ræða bækur, sem eru
ófáanlegar hjá forlögunum. Þegar hafa um
tíu milljónir bóka verið skannaðar.
Robert Darnton, yfirmaður bókasafns
Harvard-háskóla, hefur lagt til að bóka-
safn Google verði ríkisvætt þannig að ekki
verði til einokunarveldi á upplýsingum í
höndum Google.
Dagblöðin kunna ekki að meta frétta-
leitarvélina, sem nýtir vinnu þeirra án
endurgjalds. Sjónvarpsstöðvar hafa horn í
síðu YouTube. Google er að byrja að seilast
inn í bankastarfsemi með fyrirbæri, sem
nefnist Google Checkout og með Google
Voice, sem snýst um símaþjónustu á net-
inu, hrapar kostnaðurinn við að hringja.
Bankar og símafyrirtæki munu ekki taka
samkeppninni þegjandi.
Stjórnvöld eru víða farin að hafa áhyggj-
ur af umsvifum Google og velta fyrir sér
hvort setja þurfi fyrirtækinu skorður. Fyr-
ir vikið er fyrirtækið farið að ráða sér al-
mannatengla til að gæta hagsmuna sinna.
Að gera ekkert illt
Almenningur virðist hins vegar ekki hafa
miklar áhyggjur af upplýsingum á netinu.
Kennisetning Google er að gera ekkert illt,
„Don’t be evil“. Fyrirtækið virðist halda
aftur af sér í notkun upplýsinga um ein-
staklinga. Mótsögnin er hins vegar sú að
því meira tæmandi sem upplýsingarnar
eru, þeim mun árangursríkari verður leit-
in. Sem dæmi má taka að eftir því sem
leitarvélin veit meira um þig, þeim mun
líklegra er að hún geti fundið bíómynd,
leiksýningu eða tónleika, sem þú hefur
áhuga á.
Samband einstaklingsins við Google
getur síðan náð nýjum hæðum ef það
hættir að vera bundið við tölvuna og færist
líka yfir í farsímann. Farsíminn getur sent
upplýsingar um hvar einstaklingurinn er
staddur og til baka berast upplýsingar um
veitingastaði í nágrenninu, eða annað,
sem kynni að vekja áhuga. Mörkin á milli
raunheima og sýndarheima dofna.
Einnig verður að hafa í huga að leitarvél
Google þjónar ekki aðeins fólki í frí-
stundum sínum. Hún nýtist einnig til ým-
iss konar rannsókna og fyrir skömmu
birtist athyglisverð könnun þar sem fram
kom að meirihluti kínverskra vísinda-
manna treystir á Google til að ná í upplýs-
ingar í fræðistörfum sínum.
Þeir eru þó til, sem eru fullir tortryggni
og vilja skilja sem fæst spor eftir sig á net-
inu. Þeir skipta reglulega um vafra og nota
til dæmis leitarvélina Ixquick.com, sem
geymir engar upplýsingar. Ixquick beinir
spurningum nafnlaust á aðrar leitarvélar
og tekur upplýsingarnar saman. Flestir sjá
hins vegar ekkert athugavert við það að
þeir finnist á netinu og sumir myndu
ganga svo langt að segja að í raun væru
þeir ekki til ef nafn þeirra fyndist ekki við
leit á netinu.
Þeirri spurningu hefur verið varpað
fram hvort þess sé langt að bíða að for-
eldrar skíri börn sín óvenjulegum nöfnum
til þess eins að tryggja að þau birtist of-
arlega við leit á Google. Spurningin vaknar
hvort sú stund sé að renna upp að friðhelgi
einkalífsins verði netinu að bráð – og eng-
inn muni kippa sér upp við það.
Vikuspegill
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Veldi
Auðlindin er
upplýsingar
um almenning
Á netinu er engir felustaðir. Upplýsingar, sem þar eru einu
sinni komnar fram, hverfa ekki. Í nýlegri umfjöllun tímarits-
ins Der Spiegel var rakin saga ærumissis, sem líkast til er
ekkert einsdæmi. Nektarmyndir af konu einni voru settar á
netið. Á einni myndinni sást hún með hjálpartæki ástarlífs-
ins, á annarri í samförum og svo framvegis. Myndirnar
breiddust hratt út um netheima. Það var nógu slæmt, en
málið versnaði um allan helming þegar nafn konunnar var
tengt við myndirnar. Eftir það voru nektarmyndirnar það
fyrsta sem kom fram þegar nafn hennar var slegið inn í leit-
arvél Google.
Þegar þarna var komið sögu var konan komin í sjálf-
stæðan atvinnurekstur og hún bjó við stöðugan ótta við að
viðskiptavinir hennar tékkuðu á henni í leit-
arvélinni. Þegar hún fór á stefnumót velti
hún fyrir sér hvort sá, sem hún ætlaði að
hitta, hefði verið að skoða nektarmyndir af
sér.
Að endingu var konunni nóg boðið og hún
sá aðeins eina útleið. Hún skipti um nafn,
flutti á nýjan stað og hóf nýtt líf, allt vegna
nokkurra ljósmynda, sem settar voru á net-
ið. Hvort þessi ráðstöfun dugi til er annað
mál. Hin nýja tækni, sem býður upp á að setja ljósmyndir í
leitarvélar til að hafa uppi á fólki, gæti til dæmis orðið til
þess að tengja hana aftur við nektarmyndirnar. Ekki þyrfti
meira til en að einhver tæki mynd af henni á
farsímann sinn og gúglaði hana. Það er hægt
að breyta nafninu, en ekki andlitinu.
Eins og segir í umfjöllun Der Spiegel er ekk-
ert til á netinu, sem heitir nýtt upphaf. Fræði-
menn eru meira að segja farnir að velta fyrir
sér hvort hinn nýi veruleiki netsins muni ein-
faldlega leiða til þess að blygðunarkenndin
slævist. Til verði nýtt samfélag gagnsæis og
er þá ekki átt við stjórnsýslu og viðskiptalíf,
heldur líf einstaklingsins. Aulahrollurinn hverfi og hið pín-
lega verði ekki lengur pínlegt af því að allir verði afhjúpaðir
og blygðunin heyri sögunni til.
Endalok blygðunarinnar?
Þegar Google fékk leyfi til að starfa í
Kína samdi fyrirtækið við stjórnvöld
um ritskoðun leitarniðurstaðna á net-
inu. Í byrjun árs tilkynntu forráðamenn
Google að þeir myndu ekki lengur
standa við samkomulagið, m.a. vegna
þess að tölvuþrjótar á vegum kín-
verska ríkisins hefðu reynt að brjótast
inn í tölvur fyrirtækisins.
Kínverjar sem leita á netinu í gegnum
Google fá nú aðgang að leitarvél fyr-
irtækisins í Hong Kong og þar með að
óritskoðuðu efni. Kínversk stjórnvöld
vöruðu Google við því að stíga þetta
skref en óljóst er hvort og þá hvernig
þau bregðast frekar við.
Google beinir leit
til Hong Kong