SunnudagsMogginn - 05.09.2010, Síða 48

48 5. september 2010
É
g veit mýmörg dæmi um fjöl-
miðlafólk sem nánast ómögu-
legt er að hlusta á vegna þess
hversu hikorð eru algeng í
máli þess. Í því sambandi má t.d.
nefna fjölmiðlamann sem dregur seim-
inn í upphafi hverrar setningar og
byrjar „alltaf“ á eeeeee, líklega af því
að hann hefur ekki ákveðið hvað hann
ætlar að segja næst. Svo er það annar
sem byrjar „alltaf“ á orðinu hérna,
teygir a-ið og segir: „Hédnaaaa, hvað
er nú títt í dag?“ Og loks veð-
urfréttakonan sem klýfur setningarnar
með ja og ég heyrði segja um daginn:
„Ja, það ætti að haldast ja þurrt ja
fram eftir degi ja á morgun.“
Hikorðin koma almennt fyrir þegar
mælendur hafa ekki skipulagt hugsun
sína fyllilega og nota því hikorð til að
fylla upp í óþægilega þögn á meðan
hugsunin er formuð. Það er oft eins og
mælendur séu hræddir við þögnina.
Beri hugsanlega þann ótta í brjósti að
athygli áheyrenda glatist, við svo sem
tveggja sekúndna hlé á meðan þeir
hugsa sig um.
Þáttagerðarmaður á ónefndri út-
varpsstöð spurði viðmælanda sinn: „Ef
þú sem sagt, sko, hérna villist af leið?“
Hann fléttaði saman þremur algengum
hikorðum, þ.e. sem sagt, sko og hérna
og úr varð níu orða setning þar sem
þriðjungur orðanna voru hikorð. Það
er raunar ansi vel í lagt en alls ekki
óalgengt, sérstaklega við formlegar að-
stæður og ef mælandinn er óöruggur. Í
þessa setningu hefði hæglega mátt
bæta orðunum, þarna, eða þannig og
jafnvel þú veist – eða þúsd. Og setn-
ingin þá hljómað: „Ef þú þarna, sem
sagt, sko, hérna, eða þannig, þúsd
villist af leið?“ Setning sem vel gæti
heyrst á einhverri útvarpsstöðinni.
Kennarar eins og fjölmiðlafólk eru í
hópi þeirra sem ósparir eru á hikorð.
Flestir eiga minningar um kennara sem
„skreytir“ kennslu sína með slíkum
orðum. Hikorðin skyggja á viðfangs-
efni kennslustundarinnar og nemendur
hamast við að skrá þau hjá sér. Alltaf
rétta einhverjir nemenda minna upp
hönd þegar ég tala um hversu hvimleið
hikorð eru í máli manna og minnast
kennara í ákveðnum framhaldsskóla á
suðvesturhorninu sem segir sem sagt
allt að 180 sinnum í hverri kennslu-
stund.
Líklega nota allir hikorð í ein-
hverjum mæli og það er ekkert sem
bannar það svo fremi að þau komi
ekki fyrir of oft og kerfisbundið. Hi-
korðin verði ekki að einhvers konar
fasta í tjáningunni, komi alltaf fyrir á
sama stað í setningunni og dragi
þannig athyglina frá því sem er til
umfjöllunar. Almennt gerir mæland-
inn sér ekki grein fyrir að hann noti
óþarflega mörg hikorð, en um leið og
honum hefur verið bent á hikorðin í
orðræðu sinni byrja þau að trufla og
mælandinn dregur úr og fækkar þeim.
Við notum ekki þennan ógnarfjölda
hikorða í afslöppuðu spjalli við fjöl-
skyldu og vini. Þá er eins og við gef-
um okkur meiri tíma og séum
óhræddari við að þegja. Því þurfa þeir
sem flytja mál sitt við formlegar að-
stæður, t.d. fjölmiðlafólk og kennarar,
að þora að þegja og þora að gefa sér
tíma til að forma hugsun sína. Hlusta
á hvað þeir segja og hvernig þeir segja
það.
Ef þú sem sagt, sko,
hérna villist af leið?
’
Almennt gerir mæl-
andinn sér ekki grein
fyrir að hann noti
óþarflega mörg hikorð, en
um leið og honum hefur
verið bent á hikorðin í orð-
ræðu sinni byrja þau að
trufla og mælandinn dregur
úr og fækkar þeim.
Dæmi er um kennara í framhaldsskóla sem segir „sem sagt“ allt að 180 sinnum í hverri
kennslustund. Það á þó ekki við um kennara þessara barna í grunnskóla í Reykjavík 1972.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnú
Tungutak
Ingibjörg B.
Frímannsdóttir
ingfrim@hi.is
S
ögulegra tímamóta kvenfrels-
isbaráttunnar verður minnst á
sýningunni Með viljann að
vopni – Endurlit 1970-1980
sem verður opnuð á Kjarvalsstöðum í
dag, laugardaginn 4. september. Á
sýningunni eru verk eftir 27 íslenskar
listakonur. Hrafnhildur Schram er
sýningarstjóri.
„Áratugurinn 1970-1980, sem
stundum hefur verið kallaður kvenna-
áratugurinn, hefst hér á landi með
stofnun Rauðsokkasamtakanna og lýk-
ur með kjöri Vigdísar Finnbogadóttur.
Hann rammast skemmtilega inn af
þessum tveimur sögulegu viðburðum,“
segir Hrafnhildur Schram. „Í haust eru
35 ár frá kvennafrídeginum, 40 ár frá
því Auður Auðuns varð fyrsti kven-
ráðherrann, 80 ár frá því íslenskar
konur hlutuðust til um að safna fé til
að reisa Landspítalann og öld síðan ís-
lenskar konur öðluðust kosningarétt í
bæjar- og sveitarstjórnarkosningum.
Á þessum áratug var staða ís-
lenskra myndlistarkvenna og íslenskra
kvenrithöfunda að ákveðnu leyti svip-
uð hvað það varðar að það var viss
áskorun til þessara kvenna að sýna í
verkum sínum hið hversdagslega um-
hverfi á róttækan hátt. Markmiðið með
þessari sýningu á Kjarvalsstöðum er að
kanna hvaða áhrif femínisminn og
hreyfingar frjálsrar myndlistar á borð
við hugmyndalistina og nýja textílinn
höfðu á kynslóð listakvenna sem þá
voru að mótast.“
Tvær kynslóðir kvenna
Hluti af sýningarsalnum á Kjarvals-
stöðum er tekinn fyrir fræðslu, íhugun
og miðlun. Þar verða sýndar tvær víd-
eómyndir, mynd um stofnun Rauð-
sokkasamtakanna og upptökur sjón-
varpsins frá kvennafrídeginum fyrir 35
árum. Sýningarborð verður með plak-
ötum, sýningarskrám, ljósmyndum og
vitanlega eru þar upplýsingar um allar
listakonurnar.
Sýningin er þemaskipt og verkin
flokkuð eftir inntaki, svo sem: hughrif
frá náttúrunni – pólitískar skírskotanir
– heimilið og náttúru- og umhverf-
isvernd. Verkin eru sýnd í einum sal
og val Hrafnhildar takmarkaðist að
sjálfsögðu af þessu rými. „Ég valdi
verk eftir 27 myndlistarkonur, flestar
voru ungar þegar þessi áratugur gekk í
garð en tvær í hópnum eru eldri og
þannig eiga tvær kynslóðir kvenna
verk á sýningunni.
Vitanlega voru mun fleiri konur að
sinna myndlist á þessum tíma, örugg-
Kvennapóli-
tísk list á Kjar-
valsstöðum
Með viljann að vopni – Endurlit 1970-1980 er yf-
irskrift myndlistarsýningar sem verður opnuð á
Kjarvalsstöðum í dag. Á sýningunni eru verk eft-
ir 27 myndlistarkonur.
Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrun@mbl.is
’
Markmiðið með þess-
ari sýningu á Kjar-
valsstöðum er að
kanna hvaða áhrif fem-
ínisminn og hreyfingar
frjálsrar myndlistar á borð
við hugmyndalistina og
nýja textílinn höfðu á kyn-
slóð listakvenna sem þá
voru að mótast.“
Lesbók
Ástleitni blóma
umhugsunarlaust
á vegi
okkar
Jöklasóley
undrabjört
í öskufjúkinu
á eldfjallinu
Þorvarður Hjálmarsson
Ástleitni blóma