SunnudagsMogginn - 05.09.2010, Blaðsíða 50

50 5. september 2010
F
yrir stuttu komu út ljóðasafnið Ljóðlínusafn
eftir Sigurð Pálsson, en í þeirri bók eru „Ljóð-
línubækur“ hans, Ljóðlínudans, Ljóðlínuskip
og Ljóðlínuspil, sem komu út á árunum 1993 til
1997. Þetta er þriðja ljóðasafn Sigurðar en áður hafa
komið út safnbækurnar Ljóðvegasafn 1996 og Ljóð-
námusafn 2008.
Ljóðlínusafnið er áþekkt Ljóðnámusafninu að stærð,
lítil kilja sem fer vel í hendi og vasa. Ljóðvegasafnið var
aftur á móti stærra um sig, „hnullungur“ eins og Sig-
urður orðar það, en hann segir að þegar Ljóðnámusafn-
ið var í undirbúningi hafi hann og útgefandann langað
til að koma ljóðunum á hentugra snið.
Hundgamalt ungskáld
Nú er það svo að þegar maður rennir yfir gamlan texta
rekst maður stundum á það sem maður hefði betur ekki
skrifað eða sagt, eða í það minnsta sagt það öðruvísi.
Þegar ég ber það undir Sigurð hvort það hafi ekki freist-
að hans að eiga eitthvað við ljóðin þegar hann bjó safnið
undir útgáfu tekur hann undir það að menn breytist og
hann líka, en hann sé hamingjusamur fyrir það að hafa
ekki leiðst út í það að yrkja upp gömul ljóð eða gamla
texta og það þó það sé auðveldara og meira freistandi
með ljóð en annan texta.
„Ég átti því láni að fagna að vera hundgamall þegar ég
byrjaði að gefa út ljóð; ég var 27 ára þegar fyrsta ljóða-
bókin kom út … sem betur fer,“ segir hann og kímir. „Ég
kannast við þennan höfund og þennan texta, man vel
eftir honum en ég ætla ekki að fara að yrkja þetta upp á
nýtt,“ segir Sigurður og bætir við að hann hafi mikið
velt fyrir sér fyrirbærinu endapunkti. „Það tekur tíma
að velja endapunkt, tíma og orku og alla þína listrænu
dómgreind. En fyrir mér er endapunktur heilagur. Þess-
um texta er lokið, hann fær að vera með í flugvélinni en
svo fer hún í flugtak og er farin.
Ljóðabók er mósaíkverk, fyndið fyrirbæri, sama flug-
vélin en ólíkir farþegar. Svo er maður þarna á loka-
sprettinum við brottfararhliðið og það er svona óróleiki
meðal farþeganna og maður segir: þessi djöfull, hann
verður til vandræða um borð, en hann verður skemmti-
legur og þess vegna fær hann að fara með. Svo þegar ég
er búinn að afhenda brottfaraspjöldin fyrir þetta ca.
fimmtíu farþega sem eru um borð í hverri flugvél þá
bara óska ég þeim góðrar ferðar, bið þeim blessunar og
segi: Ég mun aldrei snerta á ykkur framar.“
Hugljómun í reykfylltu herbergi
Eins og Sigurður nefndi var hann kominn hátt á þrítugs-
aldur þegar fyrsta ljóðabókin kom út 1975 og hann segir
að það hafi tekið drjúgan tíma að koma bókinni út frá
því hann skilaði inn handriti. Útgefandi var skáld sjálf-
ur, Sigfús Daðason, sem var útgáfustjóri Máls og menn-
ingar.
„Þetta reyndist svakalega langt ferli, handritið tilbúið
og svo gerðist ekkert lengi vel. Svo eitt sinn þegar ég var
hér heima hér í fríi fór ég á fund Sigfúsar til þess að
spyrja hann hvort bókin færi ekki bráðum að koma út.
Við sátum á skrifstofu hans á Laugavegi 18 og þögðum og
reyktum franskar sígarettur, hann reykti Gauloises og
ég reykti Gitanes með filter, þangað til rétt grillti í okkur
í reyknum. Hann var eitthvað að muldra um tíma-
bundna erfiðleika og svo sagði hann dálítið sem kom
eins og hugljómun inn í skallann á ungskáldinu: „Ef það
tekur því að gefa bók út á annað borð skiptir engu máli
hvort hún kemur út fyrir þessi jól eða næstu eða þar-
næstu.“ Þarna lærði ég eitthvað mjög mikilvægt um
tímann, nýtt tímaskyn og labbaði út alveg sáttur og
hissa á því hvaða voðalegi óróleiki þetta hafi verið hjá
mér.
Ég gerði mér líka grein fyrir að það sem gefið er út er
óafturkræft sem skýrir líka óróleikann í flugstöðinni
þegar maður er að afhenda brottfararspjöldin. Það er
bara prósess sem maður verður að gefa tíma og orku í og
svo er flugvélin farin og maður segir bara: ciao bamb-
ino.“
Ljóðlist er myndlist, tónlist og byggingarlist
Nú leiðist samtal okkar út um víðan völl, við ræðum um
rafbækur og jógúrtbækur, ræðum um það hvernig sum-
ur texti hentar vel í slík apparöt og annar texti ekki, og
eins hvernig tölvur breyta því hvernig við vinnum;
hvernig snertiskynið hverfur þegar texti er sleginn inn í
tölvu í stað þess að menn eru að raða saman bleðlum í
bók, slétta krypplaðan pappír og lesa sig í gegnum
hrafnaspark.
Niðurstaða Sigurðar af þessum vangaveltum er að ljóð
og myndlist eigi sitthvað sameiginlegt og hann gengur
lengra: „Ljóðlist er myndlist og tónlist sem birtist í bún-
ingi ritlistar. Nú segir einhver eflaust að við séum bara
að tala um prósa sem settur er upp í línur og það má
segja það, en strax og búið er að höggva setningarnar í
línur verður til einhver allt annar texti - ljóð með rofi
þar sem lína endar og önnur lína byrjar. Ljóð er klippi-
tækni og það er myndlist á blaðinu, en rofið er líka mús-
íkalskt.“
Sigurður hefur gefið út fjórtán ljóðabækur og þótt
hann hafi unnið mikið af öðrum texta, skrifað þrjár
skáldsögur, samið fjölda leikrita og skrifað verðlaunaða
minningabók, þá er hann í hugum manna fyrst og
fremst ljóðskáld. Þegar ég spyr hann hvort vinnan við að
koma safnbókunum saman hafi orðið honum tilefni til
að líta um öxl og meta ljóðasafnið sem eftir hann liggur
segist hann stundum skynja þau sem ókláraða byggingu
sem stefni í að verða risavaxin. Útlínur þeirrar bygg-
ingar markast ekki síst af því að heiti ljóðabókanna eru
öll bundin í kerfi, 4 + 4 + 4, og hver syrpa þreföld,
semsé: 3 x 4 + 4 + 4.
„Þetta byrjaði nú sakleysislega en endaði sem alveg
brjálæðislegt system þar sem titlarnir eru einskonar
undirliggjandi strúktúr. Þegar ég gaf út fyrstu bókina,
Ljóð vega salt, var þó ekkert kerfi komið til sögunnar en
það kom svo. Það er yfirleitt fleiri en ein merking í
hverjum titli enda er ljóðlistin er sú grein ritlistar sem
fæst mest við fjölmerkingu, það að segja meira en eitt í
einu.
Það má segja að titlanir haldi þessu saman en í hverri
bók er rosaleg togstreita milli strúktúrs og einhvers óróa
og uppreisnar gegn strúktúrnum. Það er í þessum átök-
um sem mér finnst ég liggja og kannski hafa alltaf gert.
Ég hef alltaf verið hrifinn af strúktúr, án þess að geta
gert nokkurn skapaðan hlut í því, rosalega tengdur töl-
fræði og talningu og það tekur á sig þessar undarlegu
myndir. Það eru alltaf tólf stafir í heitum bókanna og
líka tólf stafir í heitum safnanna og þegar ég gaf út tólftu
bókina hugsaði ég mér að nú gæti ég gert hvað sem er,
valið hvaða titil sem er á ljóðabók,“ segir Sigurður og
hlær við, „en þegar ég fór að svipast um í þessari bygg-
ingu sá ég að hún var á leiðinni eitthvað og best að halda
því áfram.“
Ljóðlist
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
3 x 4 + 4 + 4
Þriðja ljóðabókasafn Sigurðar Pálssonar kom út fyrir stuttu og
gefur tilefni til að velta fyrir sér ferli ljóðskáldsins, jógúrtbókum,
flugstöðvum og ljóðabyggingarlist.
’
Ljóðabók er mósaíkverk, fyndið
fyrirbæri, sama flugvélin en
ólíkir farþegar. Svo er maður
þarna á lokasprettinum við brottfar-
arhliðið og það er svona óróleiki
meðal farþeganna og maður segir:
þessi djöfull, hann verður til vand-
ræða um borð, en hann verður
skemmtilegur og þess vegna fær hann
að fara með.
Lesbók