Morgunblaðið - 09.02.2010, Blaðsíða 22

22 Minningar
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. FEBRÚAR 2010
framsýnn og ráðagóður. Hann hafði
traustvekjandi og alúðlega fram-
komu, stálminni og ótrúlegt líkam-
legt þrek. Honum var einkar lagið að
laða menn til samstarfs. Hann lagði
sig fram um að hlusta á tillögur ann-
arra og reyna að finna samhljóm
fremur en að gefa fyrirmæli eða setja
úrslitakosti. Ég var formaður þing-
flokks Framsóknarmanna nær alla
formannstíð Steingríms og starfaði
alltaf náið með honum. Oft dáðist ég
að lagni hans og þolinmæði þegar
hann hélt saman fjögurra flokka rík-
isstjórn árum saman eða starfaði með
naumum meirihluta. Þó get ég ekki
neitað því að stundum fannst mér
umburðarlyndi hans keyra úr hófi. Þá
kom honum með tímanum vel ein-
stæð reynsla, en hann varð ráðherra í
sex mismunandi ráðuneytum.
Steingrímur var alltaf í góðu sam-
bandi við fólkið í landinu, það kunni
að meta einlægni hans og hreinskilni.
Með tímanum varð hann landsfaðir í
hugum þorra þjóðarinnar. Merkasti
atburður á stjórnmálaferli Stein-
gríms er tvímælalaust þjóðarsáttin.
Þar komu að vísu fleiri að verki, en
forysta hans var ómetanleg þótt ýms-
ir aðrir vilji þá Lilju kveðið hafa.
Á síðari hluta ferils síns varð nátt-
úruvernd honum mjög hugstæð og
einnig hvernig Íslendingum mundi
vegna best í samfélagi þjóðanna.
Hann sá glögglega háskann af því að
innlimast í ESB og lagðist einnig ein-
dregið gegn aðildarsamningnum um
Evrópska efnahagssvæðið. Það urðu
honum sár vonbrigði að þingflokkur
okkar klofnaði í því máli og stuðlaði
það að því að hann ákvað að hætta
virkri stjórnmálaþátttöku. Reynslan
sýnir að aðildin var óheillaspor.
Frjáls flutningur fjármagns um efna-
hagssvæðið varð okkar óreiðumönn-
um fótakefli. Það er rótin að því að nú
er illa komið fyrir íslenskri þjóð,
glæframenn þoldu ekki frelsið. Nú er
Steingrímur allur. Við Sigrún kveðj-
um hann með hlýrri þökk fyrir ára-
tuga vináttu og ljúft og skemmtilegt
samstarf. Við vottum Eddu, hans
ágætu konu, innilega samúð okkar,
svo og öðrum aðstandendum.
Blessuð sé minning höfðingjans
Steingríms Hermannssonar.
Páll Pétursson.
Nú á tímum kreppu og hruns er
eðlilega mikið spurt um hlut stjórn-
málamanna í atburðarás liðinna ára.
Þeir sem gengu út af sviðinu fyrir
tveimur áratugum eru ekki líklegir til
að fá á sig mikla brotsjói í því sögu-
lega uppgjöri. Tími Steingríms Her-
mannssonar var öðru fremur níundi
áratugur liðinnar aldar þegar hann
var í tvígang forsætisráðherra og
vann það afrek að halda saman rík-
isstjórn fjögurra stjórnmálaflokka til
loka kjörtímabils 1991. Inn í þá mynd
falla þjóðarsáttarsamningar sem
margir komu að en þolinmóð stjórn-
arforysta Steingríms átti þátt í að
náðust. Hann var laginn við að miðla
málum en spurði sjálfan sig eftir á
hvort ekki hefði stundum verið geng-
ið of langt á kostnað efnislegrar nið-
urstöðu. Þar koma einkum við sögu
EES-samningurinn sem bar í sér
frækorn hrunsins og markaðsvæðing
í sjávarútvegi sem lagði svo um mun-
aði til spilapeninga í íslensku útrás-
ina.
Mikilvægur eiginleiki í fari Stein-
gríms var hæfileiki til endurmats á
eigin viðhorfum. Því spáðu fáir að raf-
magnsverkfræðingur menntaður í
Vesturheimi og boðberi erlends fjár-
magns ætti eftir að halla sér til vinstri
í Framsóknarflokknum er fram liðu
stundir, hvað þá að verða liðsmaður í
náttúruverndarstarfi. Reynsla hans
sem landsbyggðarþingmanns í hálfan
annan áratug víkkaði sjóndeildar-
hring borgarbúans og treysti þjóð-
legar rætur. Á þær reyndi þegar
áþreifingar hófust um aukið samstarf
ESB og EFTA haustið 1988. Stein-
grímur útilokaði frá upphafi aðild Ís-
lands að Evrópusambandinu en gerði
sér ekki ljóst að af hálfu forystu-
manna sósíaldemókrata og hægri
manna á Norðurlöndum var mark-
miðið að koma þáverandi EFTA-ríkj-
um sem fyrst inn í ESB. Sú fyrirætl-
an tókst að hluta en var stöðvuð hvað
Noreg varðaði í þjóðaratkvæða-
greiðslu haustið 1994. Í lokagerð
EES-samningsins stóð lítið eftir af
þeim fyrirvörum sem íslenski for-
sætisráðherrann hafði fært til bókar
á leiðtogafundi í mars 1989. Þessar
brigður dró Steingrímur skýrt fram á
Alþingi í lokaumræðu um EES-aðild-
ina, taldi hana stjórnarskrárbrot og
greiddi atkvæði gegn samningnum.
Sem framkvæmdastjóri Rann-
sóknaráðs ríkisins fyrr á árum hafði
Steingrímur fengið innsýn í rann-
sókna- og þróunarstarf og það gagn-
aðist honum síðar meir. Eftir að hann
varð forsætisráðherra 1983 kom
hann af stað svonefndri framtíðar-
könnun, setti til verka fjölmenna
nefnd sjálfboðaliða en sjálfstæðis-
menn bundu enda á þessa viðleitni
hans. Sjálfur áttaði hann sig hins veg-
ar betur en áður á því sem var að ger-
ast í umhverfismálum og undir hans
forystu tókst loks að koma á fót um-
hverfisráðuneyti hérlendis árið 1990.
Um framgang þess máls áttum við
góða samleið. Eftir að Steingrímur
yfirgaf stjórnmálin setti hann sig vel
inn í samhengi umhverfis- og efna-
hagsmála en við litla hrifningu ým-
issa samstarfsmanna. Því fylgdi
margháttað endurmat hans á
ríkjandi stefnu, ekki síst í umhverfis-
og auðlindamálum. Nú þegar við
kveðjum hann á ögurstundu fyrir ís-
lenskt samfélag gerðu menn rétt í að
rifja upp þær áherslur sem hann
hafði að miðla af reynslu sinni síðasta
spölinn.
Hjörleifur Guttormsson.
Með Steingrími er genginn mikil-
hæfur stjórnmálaleiðtogi og góður
vinur. Hann fékk einstaka forgjöf í
vöggugjöf því foreldrar hans voru
merkt og mikilhæft fólk, æskuheim-
ilið í senn skapandi og hvetjandi.
Steingrímur bar gæfu til að nýta sér
þessa forgjöf því auk ágætra ytri að-
stæðna var hann góðum gáfum
gæddur, glæsimenni og viljasterkur,
og fremstur meðal jafningja á sinni
tíð. Kappsamari maður var vand-
fundinn og skipulagður var hann.
Hvert það verkefni sem hann fékkst
við tók hann fyrir eins og sannur
íþróttamaður, vel undirbúinn og
tilbúinn til að leggja allt í leikinn, já,
ég segi „í leikinn“ þrátt fyrir að oft
væru verkefnin flókin og alvarleg. Þá
leit hann á sínar skyldur sem um væri
að ræða mikilvægan kappleik og
sætti sig ekki við annað en góðan ár-
angur. Þannig var hann í lífi sínu öllu
og starfi.
Steingrímur gat haldið ólíkum hóp-
um með mismunandi skoðanir saman
í liði með þolinmæði og kunni þá að
stilla sitt mikla skap og nýta það sem
hreyfiafl í stað þess að láta það stöðva
gang góðra mála. Hann hafði sveigj-
anleika sem getur gert gæfumuninn.
Hann hafði frábær tök á fjölmiðlum
og gat virst óþreyttur og sallarólegur
þó að allt væri í raun í grænum sjó.
Hann kunni þá list að láta fólki líka
vel við sig. Láta fólki líða vel í návist
sinni. Steingrímur var ófeiminn við að
viðurkenna mistök og ófeiminn við að
segja það sem honum bjó í brjósti í
það og það skiptið. Þetta meðal ann-
ars gerði hann að einstökum stjórn-
málamanni og hann var nógu stór af
sjálfum sér til að vera hann sjálfur;
lét sér í léttu rúmi liggja þótt ein-
hverjum þætti hann einlægur um of.
Hann kunni þá list að tala beint til
fólks og talaði mál sem allir skildu.
Gæfumenn, eins og hann sannarlega
var, eru sjaldan einir á ferð og Edda
var hans besti leiðsögumaður, glæsi-
legur og góður lífsförunautur. Heim-
ili þeirra var gestkvæmt og við
flokksfélagar hans eigum þaðan
margar góðar minningar.
Að ferðast með Steingrími um
landið var skemmtun út af fyrir sig.
Hann þekkti landið eins og lófann
sinn, hvern hól og hvern dal og hafði
gengið á ótal fjöll og heimsóknir með
honum á bæi urðu ævintýri. Áður en
knúið var dyra hafði hann kynnt sér
fjölda barna á bænum, hvar börnin
voru í skóla, hversu margar mjólk-
andi kýr væru í fjósi og stundum jafn-
vel hvert nafnið á hundinum var (!),
þannig að gestgjafarnir fundu að það
var kominn gestur sem hafði áhuga á
því sem að þeim sneri og ekki skorti
umræðuefnin. Að heimsókn lokinni
punktaði hann niður hjá sér þau
helstu mál sem efst voru á baugi hjá
hverri fjölskyldu. Í ræðum sínum og
við mótun stefnumála notaði hann sér
svo reynslu þessa fólks, sem hann
hafði hitt og rætt við. Hann hlustaði
og var fljótur að átta sig.
Það er ekki sjálfgefið að samherjar
í stjórnmálum verði vinir í lífsins
ólgusjó. Ég tel það mér til happs að
hafa átt vináttu Steingríms. Ég kveð
góðan vin og leiðtoga með virðingu og
þakklæti og bið Eddu og hennar
stóru fjölskyldu allrar blessunar á
komandi tíð.
Ingibjörg Pálmadóttir.
Leiðir okkar Steingríms lágu fyrst
saman þegar við störfuðum í utanrík-
isþjónustunni á sjötta áratug sein-
ustu aldar. Síðar urðum við baráttu-
félagar í stjórnmálunum um fimmtán
ára skeið. Hann fékk snemma gott
veganesti til þátttöku í stjórnmálum.
Náin samskipti okkar Steingríms á
sviði stjórnmálanna hófust, þegar við
tókum báðir sæti í stjórn Framsókn-
arflokksins, Steingrímur sem ritari
og ég gjaldkeri. Síðar tók ég við starfi
ritara og Steingrímur við formennsk-
unni. Við sátum saman í tveim rík-
isstjórnum á árunum 1978-1983.
Þessi samskipti tókust með ágætum.
Steingrímur var hreinskiptinn, sann-
gjarn og góður baráttufélagi. Þá var
hann hamhleypa til vinnu og sparaði
hvorki tíma né fyrirhöfn. Hann gaf
sér ávallt góðan tíma til að tala við
fjölmiðla og kom ævinlega til dyranna
eins og hann var klæddur. Síðan
skildu leiðir, þegar ég hætti þátttöku
í stjórnmálum og fór í Seðlabankann.
Þó höfðum við alltaf veruleg sam-
skipti, sem leiddi af störfum okkar.
Ég sé ekki ástæðu til að rekja
starfssögu Steingríms. Það gerði
efnilegur stjórnmálamaður rækilega
í þriggja binda frásögn af lífi og starfi
hans. Auðvitað fjallaði Steingrímur
um hin ýmsu mál samtíðarinnar, en
ég vil sérstaklega minnast á tvö stór-
mál, sem einkenndu vinnubrögð
hans. Hið fyrra var hin svokallaða
þjóðarsátt. Ég held að á engan sé
hallað, þótt þáttur Steingríms í lausn
þessa þýðingarmikla máls hafi verið
verulegur, þótt margir ágætir menn
hafi komið þar við sögu. Það var verk-
efni forsætisráðherra og ríkisstjórn-
ar að stilla saman strengi ríkisstjórn-
ar, verkalýðshreyfingar og
atvinnulífsins. Hér naut Steingrímur
sín vel, þar sem hann var sérlega lag-
inn og úthaldsgóður samningamaður.
Þjóðarsáttin varð grundvöllur eins
mesta framfaraskeiðs í sögu þjóðar-
innar. Hitt málið, sem ég vil nefna til
sögunnar er hinn heimssögulegi
fundur forseta Bandaríkjanna Ro-
nalds Reagans og aðalritara komm-
únistaflokks Sovétríkjanna, Mikhaíls
Steingrímur Hermannsson
✝
Okkar elskulega móðir, tengdamóðir, amma og
langamma,
FJÓLA GUÐRÚN ARADÓTTIR,
Garðvangi,
Garði,
lést miðvikudaginn 3. febrúar.
Útförin fer fram frá Keflavíkurkirkju föstudaginn
12. febrúar kl. 13.00.
Pálína Ester Guðjónsdóttir,
Inga Dóra Guðjónsdóttir,
Sigfríður Ingibjörg Sigurðardóttir,
Kjartan Reynir Sigurðsson, Elva Björk Valdimarsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
✝
Elskuleg eiginkona mín, móðir, tengdamóðir, amma
og langamma,
BIRNA BJÖRNSDÓTTIR,
Ægisgötu 15,
Akureyri,
lést á dvalarheimilinu Hlíð að morgni sunnudagsins
31. janúar.
Útförin fer fram frá Akureyrarkirkju fimmtudaginn
11. febrúar kl. 13.30.
Axel Jóhannesson,
Ásdís Axelsdóttir Colbe, Anker Colbe,
Björn Þröstur Axelsson, Anna Halldóra Karlsdóttir,
Steingerður Axelsdóttir,
Jóhannes Axelsson, Sigrún Arnsteinsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
✝
Ástkær eiginkona mín, móðir, dóttir, systir og
tengdadóttir,
HALLDÓRA BENEDIKTSDÓTTIR,
Brekkubyggð 28,
Garðabæ,
sem lést af slysförum laugardaginn 30. janúar
verður jarðsungin frá Vídalínskirkju, Garðabæ,
föstudaginn 12. febrúar kl. 15.00.
Kristján Gunnarsson,
Benedikt Kristjánsson,
Kristín Edda Kristjánsdóttir,
Gunnar Kristjánsson,
Benedikt Steindórsson, Þórey Eyjólfsdóttir,
Sigurbjörg Benediktsdóttir,
Steindór Benediktsson,
Gunnar Skaftason, Kristín Edda Kornerup-Hansen.
✝
Elskulegur sonur minn, fósturfaðir, tengdafaðir,
bróðir og mágur,
ÁSMUNDUR JÓHANNSSON,
lést á heimili sínu í Sandgerði laugardaginn
30. janúar.
Útförin hefur farið fram í kyrrþey.
Helga Jónsdóttir,
Ólafur Jón Georgsson, Inga Maja Gísladóttir,
Elísabet Jóhannsdóttir,
Jóna Jóhannsdóttir, Hannes Sveinn Gunnarsson.
✝
Eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir, afi og
langafi,
GUÐLAUGUR INGI SÆMUNDSSON
fyrrv. leigubílstjóri,
Langholtsvegi 200,
Reykjavík,
lést á Hrafnistu í Reykjavík föstudaginn 5. febrúar.
Útförin fer fram frá Langholtskirkju þriðjudaginn
16. febrúar kl. 13.00.
Ingibjörg Aðalsteinsdóttir,
Sæmundur Guðlaugsson, Karólína Benediktsdóttir,
Arnar S. Guðlaugsson, Bergþóra Ásmundsdóttir,
Halldór Guðlaugsson, Hafdís Hafliðadóttir,
Rúnar Guðlaugsson, Valgerður Sigurðardóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
✝
Faðir okkar,
GUÐLAUGUR GRÉTAR KRISTINSSON
fyrrv. flugumferðarstjóri,
Eskihlíð 22a,
Reykjavík,
lést á Landspítalanum í Fossvogi föstudaginn
29. janúar.
Jarðarförin hefur farið fram.
Hreinn Guðlaugsson,
Kristinn Guðlaugsson,
Árni Guðlaugsson,
Jóhanna Margrét Guðlaugsdóttir,
Grétar Már Guðlaugsson,
Helga Kristín Guðlaugsdóttir.